Ilmenit: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Dodaję nagłówek przed Szablon:Przypisy |
m Bot poprawia nagłówki sekcji; zmiany kosmetyczne |
||
Linia 34: | Linia 34: | ||
== Występowanie == |
== Występowanie == |
||
Występuje jako składnik zasadowych ([[gabro]], [[diabaz]], [[bazalt]]), obojętnych ([[Sjenit|syenit]], [[diabaryt]]) i kwaśnych ([[granit]]) skał magmowych. Występuje również w [[skały metamoficzne|skałach metamoficznych]] oraz w [[skały osadowe|skałach osadowych]] ([[piasek|piaskach]] i [[żwir]]ach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z [[hematyt]]em, [[magnetyt]]em, [[tytanit]]em, [[rutyl]]em<ref name="Żaba"/>. |
Występuje jako składnik zasadowych ([[gabro]], [[diabaz]], [[bazalt]]), obojętnych ([[Sjenit|syenit]], [[diabaryt]]) i kwaśnych ([[granit]]) skał magmowych. Występuje również w [[skały metamoficzne|skałach metamoficznych]] oraz w [[skały osadowe|skałach osadowych]] ([[piasek|piaskach]] i [[żwir]]ach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z [[hematyt]]em, [[magnetyt]]em, [[tytanit]]em, [[rutyl]]em<ref name="Żaba"/>. |
||
Największe złoża na świecie występują w [[Australia|Australii]], [[Południowa Afryka|Republice Południowej Afryki]], [[Stany Zjednoczone|USA]] – [[Floryda]], zaś w Europie – w [[Norwegia|Norwegii]] ([[Arendal]], [[Egersund]]), [[Szwecja|Szwecji]] ([[Routivare]], [[Taberg]]), [[Francja|Francji]], [[Włochy|Włoszech]] – okolice [[Novara]], [[Rosja|Rosji]] ([[góry Ilmeńskie]] w pasmie [[Ural]]u, od których pochodzi nazwa minerału) i na [[Ukraina|Ukrainie]]. |
Największe złoża na świecie występują w [[Australia|Australii]], [[Południowa Afryka|Republice Południowej Afryki]], [[Stany Zjednoczone|USA]] – [[Floryda]], zaś w Europie – w [[Norwegia|Norwegii]] ([[Arendal]], [[Egersund]]), [[Szwecja|Szwecji]] ([[Routivare]], [[Taberg]]), [[Francja|Francji]], [[Włochy|Włoszech]] – okolice [[Novara]], [[Rosja|Rosji]] ([[góry Ilmeńskie]] w pasmie [[Ural]]u, od których pochodzi nazwa minerału) i na [[Ukraina|Ukrainie]]. |
||
W [[Polska|Polsce]] spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w [[gabro|gabrach]] [[Nowa Ruda|Nowej Rudy]], w [[pegmatyt]]ach [[Łomnica (powiat jeleniogórski)|Łomnicy]] i [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]], w piaskach złotonośnych koło [[Złotoryja|Złotoryi]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]], w piaskach [[Dunajec|Dunajca]] i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych. |
W [[Polska|Polsce]] spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w [[gabro|gabrach]] [[Nowa Ruda|Nowej Rudy]], w [[pegmatyt]]ach [[Łomnica (powiat jeleniogórski)|Łomnicy]] i [[Szklarska Poręba|Szklarskiej Poręby]], w piaskach złotonośnych koło [[Złotoryja|Złotoryi]] na [[Dolny Śląsk|Dolnym Śląsku]], w piaskach [[Dunajec|Dunajca]] i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych. |
||
Linia 42: | Linia 42: | ||
== Zastosowanie == |
== Zastosowanie == |
||
* W przemyśle chemicznym – do wyrobu [[Tlenek tytanu(IV)|bieli tytanowej]]. |
* W przemyśle chemicznym – do wyrobu [[Tlenek tytanu(IV)|bieli tytanowej]]. |
||
* W hutnictwie – jedna z najważniejszych rud [[Tytan (pierwiastek)|tytanu]]. Zawiera 52,56% TiO<sub>2</sub> i 47,34% FeO. |
* W hutnictwie – jedna z najważniejszych rud [[Tytan (pierwiastek)|tytanu]]. Zawiera 52,56% TiO<sub>2</sub> i 47,34% FeO. |
||
* [[Kruszywo]] z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych. |
* [[Kruszywo]] z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych. |
||
* ma znaczenie kolekcjonerskie |
* ma znaczenie kolekcjonerskie |
||
Linia 60: | Linia 60: | ||
* {{Cytuj książkę | autor = Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak | tytuł = Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1998 |strony = 181 | isbn = 83-01-12493-8}} |
* {{Cytuj książkę | autor = Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak | tytuł = Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1998 |strony = 181 | isbn = 83-01-12493-8}} |
||
== Linki zewnętrzne == |
|||
* [http://webmineral.com/data/Ilmenite.shtml artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com] {{lang|en}} |
* [http://webmineral.com/data/Ilmenite.shtml artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com] {{lang|en}} |
||
* [http://www.mindat.org/min-2013.html artykuł o ilmenicie na stronie Mindat.org] {{lang|en}} |
* [http://www.mindat.org/min-2013.html artykuł o ilmenicie na stronie Mindat.org] {{lang|en}} |
Wersja z 00:53, 29 kwi 2018
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt={{{alt grafiki}}}|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Właściwości chemiczne i fizyczne | |
Inne nazwy |
{{{inne nazwy}}} |
---|---|
Skład chemiczny |
{{{skład chemiczny}}} |
Twardość w skali Mohsa |
{{{twardość w skali Mohsa}}} |
Przełam |
{{{przełam}}} |
Łupliwość |
{{{łupliwość}}} |
Pokrój kryształu |
{{{pokrój kryształu}}} |
Układ krystalograficzny |
{{{układ krystalograficzny}}} |
Topliwość |
{{{topliwość}}} |
Właściwości mechaniczne |
{{{właściwości mechaniczne}}} |
Gęstość minerału |
{{{gęstość minerału}}} |
Właściwości optyczne | |
Barwa |
{{{barwa}}} |
Rysa |
{{{rysa}}} |
Połysk |
{{{połysk}}} |
Współczynnik załamania |
{{{współczynnik załamania}}} |
Inne |
{{{inne własności optyczne}}} |
Dodatkowe dane | |
Postacie alotropowe |
{{{postacie alotropowe}}} |
Szczególne własności |
{{{szczególne własności}}} |
Klasyfikacja Strunza |
{{{klasyfikacja Strunza}}} |
Ilmenit (żelaziak tytanowy) – minerał zaliczany do gromady tlenków. Nazwa minerału pochodzi od gór Ilmeńskich w pasmie Uralu w Rosji, gdzie występuje[1].
Właściwości
Minerał pospolity. Jest izostrukturalny z korundem i hematytem, z którym tworzy roztwór stały[2]. Zawiera domieszki tlenków magnezu, manganu i innych metali, niekiedy promieniotwórczych[potrzebny przypis]. Nie rozpuszcza się w kwasach, dopiero po sproszkowaniu rozpuszcza się w stężonym kwasie solnym. Jest odporny na wietrzenie. Ma słabe własności magnetyczne; dopiero po wyprażeniu staje się magnetyczny[potrzebny przypis]. Odznacza się żywym pleochroizmem. Tworzy zbliźniaczenia. W wyniku wietrzenia przekształca się w leukoksen[3].
Występowanie
Występuje jako składnik zasadowych (gabro, diabaz, bazalt), obojętnych (syenit, diabaryt) i kwaśnych (granit) skał magmowych. Występuje również w skałach metamoficznych oraz w skałach osadowych (piaskach i żwirach), w których często tworzy duże koncentracje (tzw. piaski ilmenitowe). Współwystępuje z hematytem, magnetytem, tytanitem, rutylem[2].
Największe złoża na świecie występują w Australii, Republice Południowej Afryki, USA – Floryda, zaś w Europie – w Norwegii (Arendal, Egersund), Szwecji (Routivare, Taberg), Francji, Włoszech – okolice Novara, Rosji (góry Ilmeńskie w pasmie Uralu, od których pochodzi nazwa minerału) i na Ukrainie.
W Polsce spotykany w suwalskim masywie anortozytowym (złoża Krzemianka, Udryń), w gabrach Nowej Rudy, w pegmatytach Łomnicy i Szklarskiej Poręby, w piaskach złotonośnych koło Złotoryi na Dolnym Śląsku, w piaskach Dunajca i na wybrzeżu bałtyckim w piaskach rzecznych i plażowych.
Zastosowanie
- W przemyśle chemicznym – do wyrobu bieli tytanowej.
- W hutnictwie – jedna z najważniejszych rud tytanu. Zawiera 52,56% TiO2 i 47,34% FeO.
- Kruszywo z rud ilmenitowych pozwala uzyskiwać betony o ciężarach betonów magnetytowych 3,3–4,3 t/m³ stosowanych bo budowy np. obudów bezpieczeństwa w elektrowniach atomowych.
- ma znaczenie kolekcjonerskie
- służy do wyrobu biżuterii, znaczenie gemmologiczne ma jego odmiana - izeryn. Największe kryształy ok. 13 cm i ważące do 7 kg pochodzą z Norwegii.
Ciekawostki
- Ilmenit występuje na Księżycu.
Przypisy
- ↑ artykuł o ilmenicie na stronie Webmineral.com (ang.)
- ↑ a b Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003. ISBN 83-7183-174-9.
- ↑ Ewelina Grabowska: Otrzymywanie nowych fotokatalizatorów o podwyższonej aktywności w świetle UV oraz Vis. www.pbc.gda.pl, 2011.
Bibliografia
- R..Duda, L.Rejl – Wielka encyklopedia minerałów – Elipsa 2, ISBN 83-86013-00-1
- W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma - Press” 2003 r. ISBN 83-7020-313-2
- A Bolewski, A Manecki – Mineralogia szczegółowa, PAE , W-wa 1993, ISBN 83-85636-03-X
- * Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 189. ISBN 83-7183-174-9.
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 181. ISBN 83-01-12493-8.