Tytanit

Tytanit
Żółtawe kryształy tytanitu Zielone kryształy tytanitu (Pakistan)
Kryształy tytanitu o rozmiarach 2 mm (Niemcy)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	sfen
Skład chemiczny	krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5)
Twardość w skali Mohsa	5–5,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	wyraźna, niekiedy niedostrzegalna
Układ krystalograficzny	jednoskośny
Gęstość minerału	3,45 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski
Rysa	biała
Połysk	diamentowy, tłusty, woskowy
Współczynnik załamania	1,843-2,110
Inne	Dwójłomność: 0,100-0,192

Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.

Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.

Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.

Charakterystyka

Właściwości

Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru. Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. Odznacza się silnym pleochroizmem.

Występowanie

W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.

Miejsca występowania:

• na świecie: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria,

• w Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta,

• w Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.

Zastosowanie

Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.

Linki zewnętrzne

• artykuł o tytanicie na stronie WebMineral.com (ang.)
• artykuł o tytanicie na stronie Mindat.org (ang.)

Bibliografia

• Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, S. 190-193