Tytanit
 |
Ten artykuł od 2011-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| |||||
| |||||
 Kryształy tytanitu o rozmiarach 2 mm (Niemcy) | |||||
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |||||
| Inne nazwy | sfen | ||||
| Skład chemiczny | krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5) | ||||
| Twardość w skali Mohsa | 5–5,5 | ||||
| Przełam | muszlowy | ||||
| Łupliwość | wyraźna, niekiedy niedostrzegalna | ||||
| Układ krystalograficzny | jednoskośny | ||||
| Gęstość minerału | 3,45 g/cm³ | ||||
| Właściwości optyczne | |||||
| Barwa | żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski | ||||
| Rysa | biała | ||||
| Połysk | diamentowy, tłusty, woskowy | ||||
| Współczynnik załamania | 1,843-2,110 | ||||
| Inne | Dwójłomność: 0,100-0,192 | ||||
Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.
Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.
Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru. Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. Odznacza się silnym pleochroizmem.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.
Miejsca występowania:
- na świecie: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria,
- w Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta,
- w Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- artykuł o tytanicie na stronie WebMineral.com (ang.)
- artykuł o tytanicie na stronie Mindat.org (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, S. 190-193