Tytanit
 |
Ten artykuł od 2011-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
 Żółtawe kryształy tytanitu | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
sfen |
|---|---|
| Skład chemiczny |
krzemian wapnia i tytanu (CaTiSiO5) |
| Twardość w skali Mohsa |
5–5,5 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
wyraźna, niekiedy niedostrzegalna |
| Układ krystalograficzny |
jednoskośny |
| Gęstość minerału |
3,45-3,55 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
żółta o różnych odcieniach, zielonawy, czarny, rzadziej bezbarwny, czerwony lub niebieski |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
diamentowy, tłusty, woskowy |
| Współczynnik załamania |
1,843-2,110 |
| Inne |
Dwójłomność: 0,100-0,192 |
Tytanit (sfen, sphen) – minerał z grupy krzemianów.
Nazwa pochodzi od składu chemicznego, którego głównym składnikiem jest tytan. Nazwa sfen – od gr. sphen = klin i nawiązuje do kształtu kryształów minerału.
Minerał pospolity, rozpowszechniony w większości skał krystalicznych. Ładnie wykształcone kryształy należą do rzadkości.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Tworzy spłaszczone: tabliczkowe, słupkowe, igiełkowe, klinowate, rombowe, często zbliźniaczone kryształy. Występuje w formie skupień ziarnistych, zbitych (skrytokrystalicznych). Minerał kruchy i przezroczysty. Często zawiera domieszki żelaza, glinu, itru, wanadu, niobu, ceru.
Charakteryzuje się dużym współczynnikiem załamania światła, wyjątkowo dużą dyspersją co sprawia, że po oszlifowaniu wykazuje wyjątkowy ogień. W obrazie mikroskopowym odznacza się wysokim reliefem oraz silnym pleochroizmem.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
W skałach magmowych: granitach, granodiorytach, pegmatytach, diorytach, sjenitach, diabazach, oraz w metamorficznych: amfibolitach, gnejsach, granitognejsach, skarnach, marmurach. Stanowi składnik żył hydrotermalnych.
Miejsca występowania:
- na świecie: Brazylia – Campo do Boa, Minas Gerais, Meksyk – El Alamo, Kanada, USA, Rosja – Ural, Płw. Kola, Birma, Indie, Nowa Zelandia, Algieria,
- w Europie: Austria – Salzburg, Tyrol, Niemcy – ok. Drezna, Szwajcaria – St. Gotthard, Czechy, Norwegia, Szwecja – Kiruna, Włochy – Aosta,
- w Polsce: na Dolnym Śląsku (w okolicach Dzierżoniowa, Kowar, Cieplic) i w Tatrach – najczęściej w postaci niewielkich kryształów w skałach magmowych i metamorficznych.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Ważna ruda tytanu (zawiera ok. 24,5% Ti) – tytan wykorzystywany jest do produkcji stopów żelaza, w przemyśle ceramicznym, chemicznym, do produkcji bieli tytanowej, włókien syntetycznych. Ma znaczenie naukowe i kolekcjonerskie. Niektóre odmiany są stosowane jako kamień jubilerski. Najpiękniejsze kryształy pochodzą z: Norwegii – żółtozielone, Austrii – żółte i zielone, Szwajcarii – bezbarwne i ciemnobrązowe, Włoch – żółte i czerwone, Rosji – brązowe.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- artykuł o tytanicie na stronie WebMineral.com (ang.)
- artykuł o tytanicie na stronie Mindat.org (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Borkowska Maria, Smulikowski Kazimierz: Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa, 1973, S. 190-193