Fosfor biały: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Paweł Ziemian BOT (dyskusja | edycje)
Boty
1 384 060 edycji
m Poprawiam Szablon:Przypisy i dodaję nagłówek
Linia 2: Linia 2:
[[Plik:Weißer Phosphor.svg|thumb|150px|Tetraedryczna cząsteczka fosforu białego]]
[[Plik:Weißer Phosphor.svg|thumb|150px|Tetraedryczna cząsteczka fosforu białego]]
[[Plik:Ex-USS Alabama (BB-8) - NH 57483.jpg|thumb|250px|Stary pancernik [[USS Alabama (BB-8)|USS „Alabama”]] jako cel podczas prób zapalających bomb fosforowych (1921)]]
[[Plik:Ex-USS Alabama (BB-8) - NH 57483.jpg|thumb|250px|Stary pancernik [[USS Alabama (BB-8)|USS „Alabama”]] jako cel podczas prób zapalających bomb fosforowych (1921)]]
'''Fosfor biały''' (''fosfor żółty'') – najaktywniejsza odmiana [[alotropia|alotropowa]] [[fosfor]]u. Biała, lepka, woskowata [[substancja chemiczna|substancja]] o temperaturze topnienia 44 °C i wrzenia 280 °C; gęstość 1,8 g/cm³. Tworzy dwie formy krystaliczne, α ([[układ regularny]]), stabilna w [[warunki normalne|warunkach normalnych]], oraz β ([[układ heksagonalny]]), stabilna poniżej –80 °C<ref name=Averbuch />.
'''Fosfor biały''' lub '''fosfor żółty''' – najaktywniejsza odmiana [[alotropia|alotropowa]] [[fosfor]]u. Biała, lepka, woskowata [[substancja chemiczna|substancja]] o temperaturze topnienia 44 °C i wrzenia 280 °C; gęstość 1,8 g/cm³. Tworzy dwie formy krystaliczne, α ([[układ regularny]]), stabilna w [[warunki normalne|warunkach normalnych]], oraz β ([[układ heksagonalny]]), stabilna poniżej –80 °C{{r|Averbuch}}.


Otrzymuje się go przez kondensację jego par powstających podczas prażenia bez dostępu [[powietrze|powietrza]] [[fosforan wapnia|fosforanu wapnia]] z [[koks]]em i [[piasek|piaskiem]]. Jego [[cząsteczka]] składa się z czterech [[atom]]ów ułożonych w [[czworościan foremny]] (tetraedr).
Otrzymuje się go przez kondensację jego par powstających podczas prażenia bez dostępu [[powietrze|powietrza]] [[fosforan wapnia|fosforanu wapnia]] z [[koks]]em i [[piasek|piaskiem]]. Jego [[cząsteczka]] składa się z czterech [[atom]]ów ułożonych w [[czworościan foremny]] (tetraedr).


Fosfor biały przechowuje się pod [[woda|wodą]]. Na powietrzu szybko się utlenia, z widoczną w ciemności zielonkawą poświatą (stąd termin [[fosforescencja]]), łatwo ulega [[samozapłon]]owi (w formie litej w temp. 25–60 °C<ref name=Tolloczko /><ref name="Bielanski 1981" />, rozdrobniony natychmiast)<ref name=Tolloczko /><ref name="Bielanski 1981" /><ref name=Trzebiatowski />. Palący się biały fosfor rozgrzewa się do 1300 °C i wydziela dużą ilość żrącego [[dym]]u ([[Dekatlenek tetrafosforu|pięciotlenek fosforu]]). Jest trudny do ugaszenia (nie należy gasić go [[woda|wodą]]).
Fosfor biały przechowuje się pod [[woda|wodą]]. Na powietrzu szybko się utlenia, z widoczną w ciemności zielonkawą poświatą (stąd termin [[fosforescencja]]), łatwo ulega [[samozapłon]]owi (w formie litej w temp. 25–60 °C{{r|Tolloczko|Bielanski 1981}}, rozdrobniony natychmiast){{r|Tolloczko|Bielanski 1981|Trzebiatowski}}. Palący się biały fosfor rozgrzewa się do 1300 °C i wydziela dużą ilość żrącego [[dym]]u ([[Dekatlenek tetrafosforu|pięciotlenek fosforu]]). Jest trudny do ugaszenia (nie należy gasić go [[woda|wodą]]).


Fosfor biały jest silnie trujący. [[Dawka śmiertelna]] dla dorosłego człowieka wynosi ok. 0,1 g. Zakazane jest używanie białego fosforu do produkcji [[zapałki|zapałek]]<ref>Konwencja [[Berno|berneńska]] z 26 września 1906 r. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19220190159 Dz.U. 1922 nr 19 poz. 159]</ref>.
Fosfor biały jest silnie trujący. [[Dawka śmiertelna]] dla dorosłego człowieka wynosi ok. 0,1 g. Zakazane jest używanie białego fosforu do produkcji [[Zapałka|zapałek]]{{r|isap.sejm.gov-}}.


Stosowany jest jako substancja aktywna w [[Bomba zapalająca|broni zapalającej]].
Stosowany jest jako substancja aktywna w [[Bomba zapalająca|broni zapalającej]].
Linia 16: Linia 16:
== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy|
{{Przypisy|
<ref name=Averbuch>{{cytuj książkę|autor=M.T. Averbuch-Pouchot, A. Durif|tytuł=Topics in Phosphate Chemistry|wydawca=World Scientific|data=1996|strony=3|isbn=9810226349}}</ref>
<ref name="Averbuch">{{cytuj książkę|autor=M.T. Averbuch-Pouchot, A. Durif|tytuł=Topics in Phosphate Chemistry|wydawca=World Scientific|data=1996|strony=3|isbn=9810226349}}</ref>
⚫
<ref name="Bielanski 1981">{{cytuj książkę|nazwisko=Bielański|imię=Adam|autor link=Adam Bielański (chemik)|tytuł=Chemia ogólna i nieorganiczna|data=1981|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]|miejsce=Warszawa|isbn=83-01-02626-X|strony=403}}</ref>

<ref name="isap.sejm.gov-">Konwencja [[Berno|berneńska]] z 26 września 1906 r. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19220190159 Dz.U. 1922 nr 19 poz. 159]</ref>
⚫
<ref name="Bielanski 1981">{{Cytuj książkę | nazwisko= Bielański | imię=Adam |autor link = Adam Bielański (chemik) | tytuł= Chemia ogólna i nieorganiczna | data=1981 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]] | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-02626-X | strony=403}}</ref>
⚫
<ref name="Tolloczko">{{cytuj książkę|autor=[[Stanisław Tołłoczko]], [[Wiktor Kemula]]|tytuł=Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej|data=1954|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]|miejsce=Warszawa|strony=319}}</ref>

<ref name=Trzebiatowski>{{cytuj książkę|nazwisko=Trzebiatowski|imię=Włodzimierz |autor link=Włodzimierz Trzebiatowski|tytuł=Chemia nieorganiczna|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]|wydanie = VIII | miejsce=Warszawa | data=1978 | strony = 261}}</ref>
<ref name="Trzebiatowski">{{cytuj książkę|nazwisko=Trzebiatowski|imię=Włodzimierz|autor link=Włodzimierz Trzebiatowski|tytuł=Chemia nieorganiczna|wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]|wydanie=VIII|miejsce=Warszawa|data=1978|strony=261}}</ref>

⚫
<ref name=Tolloczko>{{Cytuj książkę | autor = [[Stanisław Tołłoczko]], [[Wiktor Kemula]]| tytuł= Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej | data=1954 | wydawca=[[Wydawnictwo Naukowe PWN|PWN]]| miejsce=Warszawa | strony=319}}</ref>
}}
}}
{{Odmiany alotropowe fosforu}}
{{Odmiany alotropowe fosforu}}

Wersja z 16:29, 14 wrz 2018

Fosfor biały
Tetraedryczna cząsteczka fosforu białego
Stary pancernik USS „Alabama” jako cel podczas prób zapalających bomb fosforowych (1921)

Fosfor biały lub fosfor żółty – najaktywniejsza odmiana alotropowa fosforu. Biała, lepka, woskowata substancja o temperaturze topnienia 44 °C i wrzenia 280 °C; gęstość 1,8 g/cm³. Tworzy dwie formy krystaliczne, α (układ regularny), stabilna w warunkach normalnych, oraz β (układ heksagonalny), stabilna poniżej –80 °C[1].

Otrzymuje się go przez kondensację jego par powstających podczas prażenia bez dostępu powietrza fosforanu wapnia z koksem i piaskiem. Jego cząsteczka składa się z czterech atomów ułożonych w czworościan foremny (tetraedr).

Fosfor biały przechowuje się pod wodą. Na powietrzu szybko się utlenia, z widoczną w ciemności zielonkawą poświatą (stąd termin fosforescencja), łatwo ulega samozapłonowi (w formie litej w temp. 25–60 °C[2][3], rozdrobniony natychmiast)[2][3][4]. Palący się biały fosfor rozgrzewa się do 1300 °C i wydziela dużą ilość żrącego dymu (pięciotlenek fosforu). Jest trudny do ugaszenia (nie należy gasić go wodą).

Fosfor biały jest silnie trujący. Dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka wynosi ok. 0,1 g. Zakazane jest używanie białego fosforu do produkcji zapałek[5].

Stosowany jest jako substancja aktywna w broni zapalającej.


Przypisy

  1. ↑ M.T. Averbuch-Pouchot, A. Durif: Topics in Phosphate Chemistry. World Scientific, 1996, s. 3. ISBN 981-02-2634-9.
  2. ↑ a b Stanisław Tołłoczko, Wiktor Kemula: Chemia nieorganiczna z zasadami chemii ogólnej. Warszawa: PWN, 1954, s. 319.
  3. ↑ a b Adam Bielański: Chemia ogólna i nieorganiczna. Warszawa: PWN, 1981, s. 403. ISBN 83-01-02626-X.
  4. ↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 261.
  5. ↑ Konwencja berneńska z 26 września 1906 r. Dz.U. 1922 nr 19 poz. 159
Odmiany alotropowe fosforu

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fosfor_biały&oldid=54484805”