Johann Ludwig Yorck von Wartenburg: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
infobox |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
{{Żołnierz infobox |
|||
[[Plik:Ludwig Yorck von Wartenburg.jpg|thumb|Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg]] |
|||
|imię i nazwisko = Johann Ludwig Yorck von Wartenburg |
|||
⚫ | |||
|imię i nazwisko org = |
|||
⚫ | '''Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg''' (ur. 26 września [[1759]], zm. 4 października [[1830]]) – [[Królestwo Prus|pruski]] [[marszałek polny|feldmarszałek]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalfeldmarschall''), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez [[Królestwo Prus]]kie sojuszu z [[I Cesarstwo Francuskie|Cesarstwem Francuskim]] i zawiązaniu przymierza z [[Rosja|Imperium Rosyjskim]] podczas wojny [[VI koalicja antyfrancuska|VI koalicji]] z [[Napoleon Bonaparte|Napoleonem]]. Stał się założycielem niemieckiego rodu hrabiowskiego [[Yorck von Wartenburg (ród)|Yorck von Wartenburg]]. [[Ludwig van Beethoven]] skomponował na jego cześć "[[Yorckscher Marsch]]". |
||
|pseudonim = |
|||
|rodzaj wojsk = lądowe |
|||
|zwycięstwa = |
|||
⚫ | |||
|opis grafiki = |
|||
|stopień grafika = |
|||
|stopień = [[Marszałek polny|feldmarszałek]] |
|||
|data urodzenia = [[26 września]] [[1759]] |
|||
|miejsce urodzenia = [[Poczdam]] |
|||
|data śmierci = [[4 października]] [[1830]] |
|||
|miejsce śmierci = [[Oleśnica Mała]] |
|||
|lata służby = 1772-1815 |
|||
|siły zbrojne = |
|||
|jednostki = |
|||
|stanowiska = |
|||
|wojny i bitwy = [[Insurekcja kościuszkowska]]<br />[[Wojny napoleońskie]] |
|||
|późniejsza praca = |
|||
|odznaczenia = {{order|EK|1}} {{order|MMTO|KM}} {{order|OCzO|WO}} {{order|PM}} {{order|OCO}} {{order|OŚAN}} {{order|ŚJ|I2}} |
|||
|commons = Category:Ludwig Yorck von Wartenburg |
|||
}} |
|||
⚫ | |||
⚫ | '''Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg''' (ur. 26 września [[1759]] w [[Poczdam]]ie, zm. 4 października [[1830]] w [[Oleśnica Mała) – [[Królestwo Prus|pruski]] [[marszałek polny|feldmarszałek]] ([[język niemiecki|niem.]] ''Generalfeldmarschall''), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez [[Królestwo Prus]]kie sojuszu z [[I Cesarstwo Francuskie|Cesarstwem Francuskim]] i zawiązaniu przymierza z [[Rosja|Imperium Rosyjskim]] podczas wojny [[VI koalicja antyfrancuska|VI koalicji]] z [[Napoleon Bonaparte|Napoleonem]]. Stał się założycielem niemieckiego rodu hrabiowskiego [[Yorck von Wartenburg (ród)|Yorck von Wartenburg]]. [[Ludwig van Beethoven]] skomponował na jego cześć "[[Yorckscher Marsch]]". |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Linia 22: | Linia 44: | ||
Jego prapraprawnukiem był [[Peter Yorck von Wartenburg]] – przeciwnik [[hitleryzm]]u. |
Jego prapraprawnukiem był [[Peter Yorck von Wartenburg]] – przeciwnik [[hitleryzm]]u. |
||
⚫ | |||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Linia 44: | Linia 64: | ||
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Orła Czarnego]] |
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Orła Czarnego]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite]] |
[[Kategoria:Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite]] |
||
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego]] |
|||
[[Kategoria:Odznaczeni Orderem Świętego Jerzego]] |
|||
[[Kategoria:Uczestnicy bitwy pod Lipskiem 1813 (koalicja antyfrancuska)]] |
[[Kategoria:Uczestnicy bitwy pod Lipskiem 1813 (koalicja antyfrancuska)]] |
||
[[Kategoria:Urodzeni w 1759]] |
[[Kategoria:Urodzeni w 1759]] |
Wersja z 11:49, 18 kwi 2020
feldmarszałek | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1772-1815 |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (ur. 26 września 1759 w Poczdamie, zm. 4 października 1830 w [[Oleśnica Mała) – pruski feldmarszałek (niem. Generalfeldmarschall), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez Królestwo Pruskie sojuszu z Cesarstwem Francuskim i zawiązaniu przymierza z Imperium Rosyjskim podczas wojny VI koalicji z Napoleonem. Stał się założycielem niemieckiego rodu hrabiowskiego Yorck von Wartenburg. Ludwig van Beethoven skomponował na jego cześć "Yorckscher Marsch".
Życiorys
Ojciec Yorcka, David Jonathan von Yorck (1721–1784), pochodzący z rodziny Jarken-Gustkowskich (Gostkowskich), urodził się w Rowach koło Ustki. Jark-Gustkowscy (Gostkowscy) byli drobnoszlacheckim rodem kaszubskim. Dziadek Johanna – Jan Jarka urodził się w Gostkowie (stąd nazwisko Gostkowski) i był pastorem w Rowach. Johann David Ludwig urodził się w Poczdamie jako nieślubne dziecko; jego matką była córka rzemieślnika, mieszczka Maria Sophia Pflug (Pftugin) (1730–1790). Jego rodzice wzięli ślub, gdy Johann miał cztery lata[1] .
Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii holenderskiej i przez trzy lata służył w Indiach Wschodnich w stopniu kapitana. Gdy wrócił do Prus w roku 1785, został po śmierci Fryderyka Wielkiego przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu powstania kościuszkowskiego w Królestwie Polskim, odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod Szczekocinami.
W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborowych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod Jeną wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu Blüchera pod Lubeką został poważnie ranny i dostał się do niewoli.
Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w Tylży, najpierw jako generał-major na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generała Grawerta, głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiej inwazji na Rosję. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko.
W marszu na Rygę Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły Rosjan do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska Wielka Armia wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek Macdonald, jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią Dybicza, zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca, próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję.
Podczas spotkania w Taurogach (30 grudnia) podpisał z Dybiczem zawieszenie broni, a Yorck – nie pytając o zgodę króla – ogłosił, że korpus pruski jest – w toczonej właśnie wojnie – "neutralny". W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia traktatu kaliskiego umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności, wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii.
17 marca 1813 Yorck wkroczył do Berlina w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod Budziszynem i odegrał kluczową rolę w bojach nad Kaczawą. Podczas marszu na Lipsk jego korpus wygrał pod Wartenburgiem nad Łabą (3 października 1813) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji Bitwie Narodów. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod Montmirail i Laon.
Uderzenie na Paryż było ostatnią bitwą, w jakiej brał udział. W czasie kampanii roku 1815, zgodnie z doktryną Gneisenaua, żaden ze starszych generałów nie został powołany w szeregi armii. Yorck został przeniesiony do korpusu rezerwowego w Prusach, po czym uważając, że nie jest już potrzebny, zgłosił chęć odejścia z wojska. Król nie przyjął jego rezygnacji i w roku 1821 mianował go feldmarszałkiem. W 1814 został także hrabią Yorck von Wartenburg. Resztę życia spędził w Oleśnicy Małej na Śląsku, w posiadłości, którą otrzymał w darze od króla. Został pochowany w mauzoleum rodowym w Oleśnicy Małej. Jego pomnik, dłuta Christiana Daniela Raucha, wzniesiono w Berlinie w roku 1855. Nazwisko feldmarszałka nadano wielu ulicom – Yorckstraße.
Jego prapraprawnukiem był Peter Yorck von Wartenburg – przeciwnik hitleryzmu.
Przypisy
- ↑ O.W.L. Richter: Vaterländisches Archiv für Wissenschaft, Kunst, Industrie und Agrikultur. 1838, s. 158. (niem.).
Bibliografia
- Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823
- Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7
Linki
- Pruscy feldmarszałkowie
- Odznaczeni Krzyżem Żelaznym
- Odznaczeni Orderem Marii Teresy
- Odznaczeni Orderem Orła Czerwonego
- Odznaczeni Orderem Orła Czarnego
- Odznaczeni wojskowym Orderem Pour le Mérite
- Odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego
- Odznaczeni Orderem Świętego Jerzego
- Uczestnicy bitwy pod Lipskiem 1813 (koalicja antyfrancuska)
- Urodzeni w 1759
- Zmarli w 1830