Tadeusz Breyer
Wizerunek Tadeusza Breyera uwieczniony na kamienicy przy ul. Freta 39 w Warszawie | |
Imię i nazwisko |
Tadeusz Aleksander Teofil Breyer |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
15 października 1874 |
Data i miejsce śmierci |
15 maja 1952 |
Narodowość |
polska |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
| |
Odznaczenia | |
Tadeusz Breyer (ur. 15 października 1874 w Mielcu, zm. 15 maja 1952 w Warszawie) – polski rzeźbiarz i medalier, projektant monet, wieloletni profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, członek m.in. grupy Rytm.
Życie i twórczość
[edytuj | edytuj kod]Urodził się 15 października 1874 w Mielcu. W latach 1894–1898 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie u Alfreda Dauna, a następnie w Akademii we Florencji[2]. W 1904 przeniósł się do Warszawy, gdzie od 1910 aż do śmierci (z przerwami w okresach obu wojen światowych) uczył w Szkole Sztuk Pięknych[a][b][2]. W czasie jego pracy pedagogicznej stołeczna uczelnia, obok Akademii w Krakowie, pozostawała jednym z dwóch głównych ośrodków kształcenia w zakresie rzeźby w Polsce[3]. Do grona uczniów Breyera zaliczali się m.in.: Marian Wnuk[4], Stanisław Horno-Popławski[5], Józef Gosławski[6], Bazyli Wojtowicz[7], Bohdan Pniewski[3], Ludwika Nitschowa[8], Alfons Karny[9], Franciszek Strynkiewicz[10] oraz Magdalena Gross[11]. W samym okresie 1923-39 grono studentów pracowni prof. Breyera liczyło łącznie 156 osób, w tym 27% kobiet. Do ważnych wzorców, które wpłynęły na kształcenie w pracowni zalicza się rzeźbę francuską, wzorce antyczne, a także sztukę Starożytnego Egiptu[12].
Tadeusz Breyer należał m.in. do Stowarzyszenia „Rzeźba”, Spółdzielni ŁAD[2] oraz grupy Rytm (od 1929)[13]. Zasiadał także w Radzie Artystycznej Spółdzielni Forma[14] oraz pozostawał członkiem Bloku ZAP[15].
Twórca uczestniczył w licznych konkursach artystycznych, m.in. na pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego w Warszawie w 1929 oraz na pomnik i dzielnicę Józefa Piłsudskiego w Warszawie w 1936[16]. Zasiadał również w komisjach konkursowych jako juror (np. w konkursie na Pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego i Powstańca Śląskiego w 1936)[17].
W początkowej fazie twórczości Breyera dominowały motywy symboliczne oraz portrety osób współczesnych i postaci historycznych[18]. Zajmował się także medalierstwem (np. Medal Pamiątkowy XV-lecia Odzyskania Morza[19]) i projektowaniem monet[18]. Jego pracownia i większość dorobku rzeźbiarskiego uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej[18]. Jednym z jego sukcesów w okresie międzywojennym było zwycięstwo w konkursie na pomnik Józefa Sowińskiego, który odbył się w 1931[20][18]. W 1938, m.in. za ten właśnie pomnik, otrzymał Nagrodę Plastyczną m.st. Warszawy[18]. Rok wcześniej, na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu, artysta wyróżniony został złotym medalem i Grand Prix za cykl medali pamiątkowych[21].
Rzeźby Breyera cechowała wierność naturze, silnie podkreślona statyka oraz zwartość formy[18]. Jego dorobek twórczy wystawiano m.in. w Instytucie Propagandy Sztuki oraz w Zachęcie[18]. Jego dzieła (Europa i Ameryka) znalazły się również na statku transoceanicznym MS Piłsudski[22].
Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 111-1-4)[23].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Wizerunek Tadeusza Breyera został utrwalony m.in. w pracach jego dawnych studentów, czego przykładem jest portret wyrzeźbiony w granice przez Alfonsa Karnego[24]. Ponadto w Muzeum ASP w Warszawie zachował się jego autoportret z 1930[25], maska pośmiertna[26] oraz kilka rysunków z jego portretem, m.in. autorstwa Aleksandra Rafałowskiego[27].
Jego rola w kształceniu rzeźbiarzy przypominana jest także m.in. przy okazji spacerów[28] i spotkań tematycznych[29][30].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 22 lipca 1952)[31]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1933)[32]
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Pomnik gen. Józefa Sowińskiego w parku jego imienia na warszawskiej Woli, autorstwa Tadeusza Breyera
-
Grób Tadeusza Breyera na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
-
Portret Tadeusza Breyera wykonany przez Stanisława Sikorę
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W 1932 przemianowanej na Akademię Sztuk Pięknych.
- ↑ Niektóre źródła podają, że Breyer wykładał w SSP od 1923: F. Kiryk, M. Maciąga, I. Jaromski i in.: Mielec. Studia i materiały z dziejów miasta i regionu. T. 2. KAW Rzeszów. ISBN 83-03-02423-X.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Posąg ten znalazł się w Rotundzie Honorowej pawilonu polskiego na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu.
- ↑ a b c Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 219. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ a b Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 218. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 209. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 214. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 237. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 217. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 221. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 223. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 225. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 242. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 25-29. ISBN 978-83-66835-50-4.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 114. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 226. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 227. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 296-297. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 279. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ a b c d e f g Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 220. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ 15. rocznica odzyskania dostępu do Bałtyku, 1920-1935 wraz z legitymacją. muzeumwarszawy.pl. [dostęp 2024-05-04].
- ↑ Pomnik doczekał się realizacji 6 lat później.
- ↑ Tadeusz Breyer, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2010-03-05] .
- ↑ Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005, s. 273. ISBN 83-89729-40-7.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ BREYER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-31] .
- ↑ Portret profesora Tadeusza Breyera. rzezba-oronsko.pl. [dostęp 2024-07-22].
- ↑ Portret profesora Tadeusza Breyera. muzeum.asp.waw.pl. [dostęp 2024-09-23].
- ↑ Maska pośmiertna Tadeusza Breyera. muzeum.asp.waw.pl. [dostęp 2024-09-23].
- ↑ Znalezione obiekty. muzeum.asp.waw.pl. [dostęp 2024-09-23].
- ↑ Miejskie spacery rzeźbiarskie: Tadeusz Breyer - ojciec warszawskiej rzeźby XX wieku. krolikarnia.mnw.art.pl. [dostęp 2024-07-22].
- ↑ Promocja książki dr Marii Anny Rudzkiej „Zadanie: Forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923–1939” i dyskusja panelowa. asp.waw.pl, 2024-04-23. [dostęp 2024-07-22].
- ↑ Spotkanie wokół książki Marii Anny Rudzkiej. promkultury.pl. [dostęp 2024-09-23].
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za zasługi na polu pracy kulturalno-oświatowej”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Aleksandra Melbechowska-Luty: Posągi i ludzie. Rzeźba polska dwudziestolecia międzywojennego. Warszawa: Neriton, 2005. ISBN 83-89729-40-7.
- Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023. ISBN 978-83-66835-50-4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Szubert: Tadeusz Breyer. culture.pl, 2002-02. [dostęp 2024-05-04].
- Uroczystość wręczenia nagród miasta stołecznego Warszawy w sali Rady Miejskiej w Warszawie. audiovis.nac.gov.pl, 1938-11-30. [dostęp 2024-07-17].
- Ludzie urodzeni w Mielcu
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Polscy medalierzy
- Polscy pedagodzy
- Projektanci polskich monet
- Rzeźbiarze związani z Warszawą
- Urodzeni w 1874
- Wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie
- Zmarli w 1952