Kwiczoł
| ||
| Turdus pilaris[1] | ||
| Linnaeus, 1758 | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | drozdowate | |
| Podrodzina | drozdy | |
| Rodzaj | Turdus | |
| Gatunek | kwiczoł | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | ||
Kwiczoł[3] (Turdus pilaris) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny drozdowatych (Turdidae), zamieszkujący północną i środkowo-wschodnią Europę na wschód od Renu i północ od Alp oraz Azję do środkowej Syberii (aż do rzeki Ałdan). W 2. połowie XX wieku skolonizował też część zachodniej Europy i Wyspy Brytyjskie. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, północnej Afryce oraz w Azji Południowo-Zachodniej. Nie wyróżnia się podgatunków[4][5].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania rozciąga się od północnej i centralnej Europy (gniazduje na obszarze po Francję[6]) na wschód przez centralną Syberię, północny Kazachstan, Ałtaj i Sajany po dorzecze Ałdanu i Zabajkale. Zimowiska leżą w zachodniej i południowej Europie, północnej Afryce oraz w Azji Południowo-Zachodniej[4].
W Polsce dawniej nieliczny, do końca XVIII w. gniazdował tylko na północnym wschodzie kraju, głównie na Mazurach. W XIX i XX wieku rozszerzał zasięg występowania i stale zwiększał swoją liczebność. Obecnie we wschodniej Polsce jest to liczny gatunek lęgowy (lokalnie bardzo liczny), w zachodniej Polsce – średnio liczny, unika gór[7]. W latach 2008–2012 jego całkowitą liczebność szacowano na 760 tysięcy do miliona par[8]. Najliczniej występuje na terenach obfitujących w sady jabłoniowe, zwłaszcza w okolicach Grójca, Warki i Sandomierza[7]. Podczas zimowych przelotów bywa bardzo liczny, co roku też pewna część osobników zimuje.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wygląd zewnętrzny
- Ptak wielkości kosa, o nieco dłuższych skrzydłach. Obie płci ubarwione podobnie, samce jedynie nieco intensywniej. Charakterystyczne, trójbarwne upierzenie: szara głowa i kark, brązowy grzbiet i wierzch skrzydeł oraz czarnobrunatny ogon. W locie widoczny biały spód skrzydeł, wyraźnie odcinający się od szarego kupra i ciemnego ogona. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały. Na piersi i bokach gęste czarne kreskowanie, plamy mają kształt grotów. Dziób u samców w szacie godowej żółty, a w szacie spoczynkowej ciemnieje na czubku i z wierzchu, upodabniając do dziobów samic i młodych. Wokół oczu i dzioba zaczernienie, różnej wielkości i intensywności. Młode mają z wierzchu bardziej jednolite, brązowawe upierzenie z jasnym kreskowaniem.
- Rozmiary
- długość ciała ok. 25–28 cm[9], rozpiętość skrzydeł około 39–42 cm[10].
- Masa ciała
- ok. 80–140 g[9].
- Głos
- Charakterystyczne, skrzeczące „czak czak czak”, podobne nieco do głosu sroki. W locie odzywa się miękkim, zduszonym „łiii..” (od tego kwiczącego głosu pochodzi polska nazwa ptaka). Śpiew szorstki, świergoczący, pozbawiony melodii. Śpiewa siedząc lub w locie.
- Zachowanie
- Towarzyski i hałaśliwy[6], zwłaszcza zimą przemieszcza się w dużych stadach. Często łączą się w grupy z droździkami (T. iliacus). Lot kwiczołów jest mocny, nieco falisty. Okazjonalnie powoli szybują[10].
- Wędrowny, przeloty III–IV i X–XI. Część populacji w Europie środkowej osiadła.
- Często zaciekle broni jaj i młodych przed drapieżnikami, opryskując napastnika swoimi odchodami[6]. Mniejsze ptaki niekiedy zakładają gniazda blisko gniazd kwiczoła, korzystając ze swoistej „ochrony”.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Naturalnym środowiskiem życia kwiczołów są lasy łęgowe, olsy[6], lasy sosnowo-brzozowe[4] i luźne zadrzewienia w rzecznych dolinach. Podczas kolonizacji Europy zasiedlał coraz nowsze środowiska, w tym krajobrazy rolnicze, miasta[6], parki i ogrody. Zimują głównie na nizinach, często w bardziej otwartych środowiskach, w tym na porośniętych trawą lub uprawianych polach, skrajach wrzosowisk, skrajach lasów i w sadach[4].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Odżywia się drobnymi bezkręgowcami wyszukiwanymi w ziemi, głównie dżdżownicami[4][6]. Na ziemi żeruje w charakterystycznej dla drozdów pozie – z opuszczonymi skrzydłami i uniesionym ogonem. Jesienią i zimą zjada głównie jagody i owoce, np. jałowca, głogu oraz jarzębinę, jabłka[6].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
,_Lodz(Poland)(js)01.jpg)
Okres lęgowy trwa od początku kwietnia do końca sierpnia; pora lęgowa różna w zależności od szerokości geograficznej[4]. W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi.
- Gniazdo
- Gnieździ się pojedynczo lub w luźnych koloniach[6] (zwykle kilka–kilkanaście par[9]). Gniazdo jest umieszczone wśród gałęzi drzew, zwykle w rozwidleniu pnia na wysokości 4 do 7 m. Zbudowane jest z liści i trawy zlepionych gliną lub iłem[6], a wysłane miękkimi trawami[9], włosiem i korzonkami[4].
- Jaja
- Samica składa 3–6[6][9] bladoniebieskich, rdzawo nakrapianych jaj o średnich wymiarach 28,5 na 21 mm[11].
- Wysiadywanie
- Samica wysiaduje jaja przez 10–14 dni[6].
- Pisklęta
- Młode są karmione przez oboje rodziców. Opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach (12–15 dni), będąc jeszcze nielotne. Mają słabo rozwinięte sterówki. Po kilku dniach zyskują lotność[6], wcześniej sprawnie biegają[9]. Jeżeli tracą kontakt z rodzicami, zatrzymują się w bezruchu. Nie boją się ludzi. Po dwóch tygodniach stają się już samodzielne, choć czasami bywają jeszcze dokarmiane do około miesiąca po opuszczeniu gniazda[9].
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern). Liczebność światowej populacji wstępnie szacuje się na 70–145 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[2].
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[12].
Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez te ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych. W XIX wieku na samym Śląsku odławiano każdej jesieni i zimy ok. 100 tys. kwiczołów[13].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Turdus pilaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Turdus pilaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 – drozdy (wersja: 2019-07-28). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-09-11].
- ↑ a b c d e f g Collar, N: Fieldfare (Turdus pilaris). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-07)].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Thrushes (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Dorota Zawadzka i Grzegorz Zawadzki. Trzeszczący śpiewak. „Przyroda Polska”. 972, s. 12–13, 2013. Liga Ochrony Przyrody. ISSN 0552-430X.
- ↑ a b Kuczyński L., Chylarecki P.: Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość siedliskowa, trendy. Warszawa: GIOŚ, 2012. ISBN 978-83-61227-40-3.
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b c d e f g Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2010, s. 53–55. ISBN 978-83-7073-946-1.
- ↑ a b Rob Hume: Complete Birds of Britain and Europe. Londyn: Dorling Kindersley, 2002, s. 310. ISBN 978-0-7513-7354-7.
- ↑ Walter Černý: A field guide in color to birds. Cathay Books, 1975, s. 318.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
- ↑ L. Tomiałojć, T. Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 614. ISBN 83-919626-1-X.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology.
- Gniazdo kwiczołów w mieście – fotogaleria