Użusole
55°58′55″N 24°11′42″E/55,981944 24,195000 Główna ulica miejscowości, z cerkwią św. Aleksandra Newskiego w głębi (2011) | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Okręg | |||
| Rejon | |||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||
| Kod pocztowy |
LT-55044 | ||
Położenie na mapie Litwy  | |||
| 55°58′55″N 24°11′42″E/55,981944 24,195000
| |||
Użusole (lit. Užusaliai) – wieś na Litwie, położona w okręgu kowieńskim w rejonie janowskim, centrum administracyjne starostwa (gminy) Užusaliai i podgminy (seniūnaitija). W 2021 r. miejscowość liczyła 615 mieszkańców[1].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości zawiera przedrostek užu- oraz rdzeń sala («wyspa»), co razem oznacza obszar lądu otoczony ze wszystkich stron wodą; wyższy, suchy obszar lądu na bagnach, rojstach (por. ostrów); działka orna między łąkami[2].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość znajduje się 25 km na północny wschód od Kowna, 19 km od Janowa. Na północ od Użusoli przepływa Šešuva (Szeszuwa[3], Szeszuwka[4]), a przez samą wieś – dopływ Szeszuwki – Prowarda[5] (Pravarta[1]). Wokół jest wiele lasów, bagien i stawów. Na północny zachód od miejscowości znajduje się stacja kolejowa Kalnėnai.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś wzmiankowana w dokumencie z 1744 i rok ten jest często wymieniany jako data pierwszej wzmianki w źródłach pisanych[1][2]. Użusole wymieniane są w dokumentach synodu diecezji wileńskiej z 1744 roku jako należąca do parafii w Kormiałowie[6][7] (powiat kowieński województwa trockiego). Niektóre źródła mówią jednak o wcześniejszym nadaniu przez Władysława IV lenna Użusole i Kołniany Meysztowiczom herbu Rawicz (5 grudnia 1636 r. w Grodnie[8]) za wojny moskiewskie i szwedzkie[9]. W rękach tej rodziny miejscowość znajdowała się do lat 60. XIX w.[10][11][12] W czasie powstania styczniowego w 1863 r. wieś została spalona, a mieszkańców wysiedlono i deportowano. Następnie osiedlili się tu Rosjanie, a wieś została przemianowana na Aleksandrowska Słoboda[13] (Nowo-Aleksandrowskaja Słoboda[14]) na cześć Aleksandra Newskiego. W 1866 r. wybudowano tu cerkiew św. Aleksandra Newskiego i założono szkołę. W XIX w. w Użusolach (powiat kowieński guberni kowieńskiej) wzmiankowane są również dwór, gorzelnia i młyn wodny[15][16].
W 1941 roku żołnierze niemieccy zabili we wsi 48 osób. W czasach sowieckich powstał w Użusolach ośrodek kołchozu[1].
W 2012 roku herb miejscowości został zatwierdzony przez prezydenta Litwy[1]. Prawosławni mieszkańcy wsi należą do parafii św. Aleksandra Newskiego w Użusolach[17], zaś katolicy do parafii św. Anny w Kormiałowie (kościół św. Anny w Kormiałowie w dekanacie Kowno II archidiecezji kowieńskiej)[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Užusaliai. Visuotinė lietuvių enciklopedija. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).
- ↑ a b Užusaliai. Lietuvių kalbos išteklių informacinė sistema E. KALBA. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).
- ↑ Aleksandrowska Słoboda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 20.
- ↑ Szeszuwka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 911.
- ↑ Prowarda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 68.
- ↑ Synod Diecezji Wileńskiej z 1744 roku. Jamiński Zespół Indeksacyjny. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Diecezja Wileńska, 1744. pawet.net. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Uruski 1932 ↓, s. 50.
- ↑ Walerian Meysztowicz: Gawędy o czasach i ludziach. Polska Fundacja Kulturalna, 1973, s. 86. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Roman Aftanazy: Materiały do dziejów rezydencji: Dawne województwa: trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie. Andrzej Baranowski (red.). Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, 1986, s. 98. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Roman Aftanazy: Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. T. 3. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 118. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Meysztowiczowie_summary. vistulana.pl. [dostęp 2023-04-16]. (ang.).
- ↑ Użusole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 676.
- ↑ Uruski 1932 ↓, s. 53.
- ↑ Użusole, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 874.
- ↑ Zachariasz Mosakowski: Użusole (Užusaliai), młyn wodny. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, 2021. [dostęp 2023-04-16].
- ↑ Храм во имя святого благоверного князя Александра Невского. orthodoxy.lt. [dostęp 2023-04-16]. (ros.).
- ↑ Karmėlavos Šv. Onos parapija. kaunoarkivyskupija.lt. [dostęp 2023-04-16]. (lit.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Seweryn Uruski: Rodzina. Herbarz szlachty polskiej. Aleksander Włodarski (oprac.). T. XVI: Uzupełnienia i sprostowania z materiałów archiwalnych. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1932, s. 50, 53. [dostęp 2023-04-16].