Ulica Nakielska w Bydgoszczy

Nakielska
{{{nazwa oryginalna}}}
	{{{jednostki}}}
	; {{{opis zdjęcia}}}
Państwo	Polska
Miejscowość	{{{miejscowość}}}
Długość	5,4 km
Poprzednie nazwy	{{{poprzednie nazwy}}}
	Plan
	[[Plik:{{{plan}}}\|240x240px\|alt=Plan przebiegu ulicy\|]]
Przebieg
	Położenie na mapie Bydgoszczy Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:landmark}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 26 sty 2015, była oparta na tej wersji.

Ulica Nakielska – ważna pod względem komunikacyjnym ulica w Bydgoszczy. Łączy zachodnie osiedla z centrum miasta oraz (razem z ul. Łochowską) jest drogą wylotową w kierunku Nakła. W dwudziestoleciu międzywojennym była drugą po względem długości ulicą w Bydgoszczy, licząc łącznie 4,16 km^[1].

Przebieg

Ulica rozciąga się na kierunku wschód-zachód, od Ronda Grunwaldzkiego po skrzyżowanie z ul. Lisią i Łochowską w pobliżu zachodnich granic Bydgoszczy. Jej długość wynosi około 5,4 km. Ulica stanowi jedną z głównych arterii komunikacyjnych i tras wylotowych z Bydgoszczy łącząc centrum z zachodnimi osiedlami miasta położonymi po południowej stronie Kanału Bydgoskiego. W kierunku zachodnim ulica przebiega przez następujące jednostki urbanistyczne: Wilczak, Jary, Miedzyń, Prądy. Droga w całym swym przebiegu wiedzie u podnóża Zbocza Bydgoskiego oddalona o kilkaset metrów od Kanału Bydgoskiego.

Historia

Ulica Nakielska stanowi stary trakt łączący Bydgoszcz z Nakłem nad Notecią i osadami położonymi na zachód od miasta po południowej stronie doliny bydgosko-nakielskiej. Mapa okolic Bydgoszczy z 1796-1802 r. (mapa Schroettera wykonana na podstawie pomiarów geodezyjnych) przedstawia drogę pokrywająca się w przybliżeniu z dzisiejszym śladem ulicy, przebiegająca przez terytoria folwarków: Wilczak Wielki, Miedzyń oraz w pobliżu „kolonii Prondy”. Dalej droga wiodła przez Łochowo, Gorzeń i most na 9. śluzie Kanału Bydgoskiego do Nakła^[2].

Plan Bydgoszczy i okolic z 1857 r. przedstawia drogę rozpoczynającą się skrzyżowaniem z ul. Świętej Trójcy tuż przy moście na Kanale Bydgoskim. W rejonie IV śluzy zbiegały się z ul. Nakielską: ul. Wrocławska (z Okola), ul. Dolina (z pl. Poznańskiego) oraz ul. Ułańska (z Wilczaka). Dalej droga prowadziła w kierunku zachodnim między zboczem bydgoskiej pradoliny, a parkiem otaczającym Kanał Bydgoski. Przed Prądami, droga rozwidlała się zgodnie z obecnym biegiem ulic Lisiej i Łochowskiej^[3]. W 1872 r. nad ulicą wybudowano wiadukt linii kolejowej do Inowrocławia (w 1897 r. przeprowadzono nim także linię do Żnina, posiadającą od 1908 odgałęzienie z Szubina doPoznania).

Początkowo tylko wschodni skrawek ulicy w dzisiejszym przebiegu pozostawał w granicach administracyjnych miasta Bydgoszczy – do ul. Miedza przy III śluzie. Po włączeniu w 1920 r. przedmieść Wilczak i Miedzyń, ulica w przebiegu „miejskim” sięgała do ul. Tczewskiej. W granicach administracyjnych Bydgoszczy na całej długości znalazła się po włączeniu do miasta przedmieścia Prądy w 1954 roku^[4] Pod koniec XIX w. ulica była wybrukowana, a na wschodnim odcinku otoczona pierzejami kamienic^[5].

Pierwsze prace modernizacyjne ulicy po II wojnie światowej podjęto dopiero w latach 60. XX w. Nawierzchnię bitumiczną otrzymał wówczas odcinek od wiaduktu kolejowego do granic miasta^[6]. W 1973 r. wybudowano łącznicę ulicy z rondem Grunwaldzkim wzniesionym na zasypanym fragmencie starego Kanału Bydgoskiego (rondo położone na wschód od zasypanej śluzie III)^[7]. Ulicę na odcinku położonym na wschód od kościoła Miłosierdzia Bożego poszerzono i zastąpiono bruk z kamienia polnego nawierzchnią bitumiczną^[8]. Od 1973 r. ulica rozpoczynała się na rondzie Grunwaldzkim zamiast na skrzyżowaniu z ul. Św. Trójcy. Drogą tranzytową wyprowadzająca ruch w kierunku Szczecina ustanowiono ul. Grunwaldzką, zaś ul. Nakielska zachowała charakter drogi zbiorczej, kanalizującej ruch z zachodnich osiedli i przedmieść Bydgoszczy. W latach 60. i 70. w związku z rozwojem budownictwa mieszkaniowego na Jarach, Miedzyniu i Prądach, ulica zyskała nowe połączenia z drogami lokalnymi w tym rejonie.

Wśród inwestycji zrealizowanych po 1990 r. łączących się z ul. Nakielską można wymienić m.in. wymianę torowisk tramwajowych (na tzw. ciche torowisko) we wschodniej części ulicy oraz budowę nowych sygnalizacji świetlnych. W perspektywicznych planach znajduje się generalna przebudowa ulicy, adekwatna do wzmagającego się ruchu pojazdów.

Nazwy

Ulica w przekroju historycznym posiadała następujące nazwy^[9]:

przed 1920 – Nakelerstraße (poza miastem Chaussee nach Nakel)
1920-1939 – Nakielska
1939-1945 – Ludendorffstraße
od 1945 – Nakielska

Komunikacja

Ruch tramwajowy

Torowisko tramwajowe na ulicy Nakielskiej zostało wybudowane w 1901 r., kiedy wydłużono w kierunku zachodnim trzecią w kolejności linię tramwaju elektrycznego (linia „C” biała, uruchomiona w 1900 r. z pl. Teatralnego na Bartodzieje). Tory tramwajowe położono od placu Teatralnego do skrzyżowania ul. Nakielskiej i Czerwonego Krzyża^[10]. W 1948 r. zmieniono oznaczenie linii tramwajowej na „3”. W 1950 roku przedłużono tory do wiaduktu kolejowego, zaś w 1973 r. uruchomiono torowisko na nowym węźle Grunwaldzkim^[11]. Po zamknięciu ruchu tramwajowego na ul. Grunwaldzkiej ulicą Nakielską zaczęła kursować również szczytowa linia nr 5 do Stomilu. Po zawieszeniu ruchu na ul. Dworcowej w 1990, na Wilczak skierowano również linię 2 z ul. Karpackiej, zastąpioną po kilku tygodniach linią 8 z Kapuścisk. Linię 5 wycofano z Wilczaka w 1991, a układ dwóch kursujących ul. Nakielską linii (nr 3 i 8) utrzymał się do 24 listopada 2012, kiedy to linię nr 3 skierowano na nową trasę do Dworca Głównego, a w zamian uruchomiono linię nr 1. Aż do 7 września 1991 ulicą kursował tramwaj nocny linii 3N z Bydgoszczy Wschód. Od tamtej pory komunikację nocną zapewniają autobusy (pierwotnie linii 34N z Wyścigowej, następnie z Dworca Głównego, a po likwidacji tej linii autobusy 35N z centrum miasta).

Ruch autobusowy

W roku 1956 uruchomiono wzdłuż ulicy linię autobusową nr 6, którą w 1962 przemianowano na 56. Od tego czasu jest ona podstawową linią autobusową kursującą ulicą Nakielską. W różnych okresach uzupełniały ją pojazdy linii 56 bis, 101, 201 czy 34N. W czasie budowy wiaduktu linii kolejowej Bydgoszcz-Piła nad ul. Grunwaldzką ulicą Nakielską kursowały także linie 51, 58 i 60. Obecnie komunikacja nocna obsługiwana jest przez linię 35N kursującą w układzie okrężnym.

Obciążenie ruchem drogowym

Ulica Nakielska należy do mocno obciążonych ruchem drogowym arterii komunikacyjnych w Bydgoszczy. Pomiar ruchu w 2006 r. wykazał, że w szczycie komunikacyjnym przejeżdża przezeń do 1100 pojazdów na godzinę. Najbardziej zatłoczonym odcinkiem jest fragment między rondem Grunwaldzkim a skrzyżowaniem z ul. Widok. Mniej intensywny ruch zanotowano na zachód od tej ulicy – do 600 pojazdów na godzinę^[12].

Zabudowa

Ulica Nakielska we wschodniej części przebiega przez Wilczak, który do 1920 r. był osiedlem podmiejskim o charakterze przemysłowym, jednak z rozwijającą się zabudową miejską. Pierwotna zabudowa powstawała na działkach dzierżawionych od właścicieli folwarku. Skromne parterowe domy od końca XIX w. zastępowały kamienice czynszowe, zbliżone wystrojem i formą do budowanych w Śródmieściu Bydgoszczy. W 1927 r. resztówkę folwarku rozparcelował Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża (od 1921 r. właściciel). W miejscu siedziby folwarku w okresie międzywojennym powstało osiedle mieszkaniowe, a ulicę łączącą folwark z ul. Nakielską, noszacą wcześniej nazwę Jary, przemianowano na ul. Czerwonego Krzyża. Wśród zabudowań wzniesionych przy ul. Nakielskiej w okresie pruskim na uwagę zasługują m.in.: zbór ewangelicki, szkoła ewangelicka i katolicka, willa pod nr 47 (proj. Fritz Weidner), w której m.in. prowadzono ochronkę dla dzieci oraz zabudowania Fabryki Obrabiarek do Drewna z willą właściciela Carla Blumwe^[13]. W dwudziestoleciu międzywojennym między ulicą a Kanałem Bydgoskim wziesiono stadion miejski im. Idziego Świtały z trybunami (1920-1927), na którym zajęcia sportowe prowadził m.in. Klub Sportowy „Gwiazda” (zał. 25 IV 1920)^[14]. W 1956 r. na jego terenie urządzono największe w mieście kąpielisko. Na terenie 4 ha powstały m.in. odkryte baseny, brodziki dla dzieci, solarium, szatnie i punkty gastrononiczne^[15]. Użytkowania kąpieliska OSiR zaprzestano w latach 80. XX w., natomiast w sąsiedztwie w 2009 r. powstała pierwsza w mieście marina na Kanale Bydgoskim.

Po włączeniu w 1954 r. do Bydgoszczy przedmieścia Prądy rozpoczął się proces urbanizacji peryferyjnej części ulicy. W 1961 r. Miejska Rada Narodowa wydzieliła w zachodnich dzielnicach Bydgoszczy, m.in. na Miedzyniu i Jarach kilka tysięcy działek budowlanych przeznaczonych pod budownictwo indywidualne. W otoczeniu ul. Nakielskiej na zachód od ul. Czerwonego Krzyża powstały nowe kwartały zabudowy jednorodzinnej. Wzniesiono również nowe szkoły, placówki handlowe oraz kościoły (m.in. NMP z Góry Karmel 1980 i bł. Michała Kozala 1995).

Miejsca i obiekty

W otoczeniu ul. Nakielskiej znajdują się między innymi:

Planty nad Kanałem Bydgoskim – liczący 47 ha, drugi co do wielkości i jeden z starszych parków bydgoskich
Centrum Handlowe „Rondo” – zbudowany w 1999 r. pierwszy hipermarket w Bydgoszczy
Kościół Miłosierdzia Bożego w Bydgoszczy (1905) – neogotycki zbór ewangelicki, po 1945 r. świątynia katolicka;
Park Hotel – hotel trzygwiazdkowy, położony koło śluzy IV Kanału Bydgoskiego
Willa proj. Fritza Weidnera (1899) – Nakielska 47
Fabryka Obrabiarek do Drewna– jedna z najstarszych, czynnych bydgoskich firm, przedsiębiorstwo produkujące od 1865 roku maszyny i urządzenia do obróbki i przerobu drewna
Willa Carla Blumwe w Bydgoszczy - zabytkowy budynek poprzemysłowy, willa fabrykantów Carla i Wilhelma Blumwe w Bydgoszczy
Klub Sportowy Gwiazda wraz z mariną Gwiazda na Kanale Bydgoskim
Kościół bł. Michała Kozala i Towarzyszy Diecezjalnych w Męczeństwie – kościół w budowie od 1995 r.
Zespół Szkół nr 1 im. Bartłomieja z Bydgoszczy – Nakielska 11
Zespół Szkół nr 23 – Nakielska 273

Galeria

Ulica Nakielska
Centrum handlowe Rondo
Skrzyżowanie z ul. Dolina
Dolina 57, róg Nakielskiej i Ułańskiej
Fabryka Obrabiarek do Drewna
Willa fabrykanta Carla Blumwe
Willa Nakielska 47 (1898, proj. Fritz Weidner)
Nakielska 31 (1906-1907)
Nakielska 77 (1909-1910)
Detal jednej z kamienic
Kościół Miłosierdzia Bożego

↑ Kuczma Rajmund: Mała encyklopedia Bydgoszczy - liteda "D". [w:] Kalendarz Bydgoski 2005
↑ Karte von Ost-Preussen nebst Preussisch Litthauen und West-Preussen nebst dem Netzdistrict aufgenommen unter Leitung des Preuss. Staats Minister Herrn von Schroetter in den Jahren von 1796 bis 1802
↑ Plan von Bromberg und Umgegend zwischen der Weichsel und Netze sowie den Königl. Oberförstereien Wtelno u. Glinke. Berlin 1857, skala 1:25000
↑ Licznerski Alfons: Rozwój terytorialny Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska II. Bydgoszcz 1965
↑ Bydgoszcz w stronę Okola. Zespół Pracowni Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921725-0-7
↑ Kajczuk Jacek: Ulice i place. [w:] Bydgoska gospodarka komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1
↑ Maciej Kulesza "Zasypali Stary Kanał, bo zwiększał się ruch samochodowy" [dostęp 26.04.2014]
↑ Bydgoszcz wczoraj i dziś. Praca zbiorowa pod red. Stanisława Michalskiego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Poznań 1988. ISBN 82-01-05465-4
↑ Jurkiewicz Zenon: Bydgoskie ulice. [w:] Kalendarz Bydgoski 1994
↑ Rasmus Hugo: Od tramwaju konnego do elektrycznego. [w.] Kronika Bydgoska XVII 1995. Bydgoszcz 1996
↑ Dębicki Witold: Komunikacja miejska. [w:] Bydgoska gospodarka komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1
↑ Fundacja „Rozwój ATR”. Generalny pomiar cech ruchu drogowego na sieci komunikacyjnej miasta Bydgoszczy, rok 2005/2006, Bydgoszcz wrzesień 2006
↑ Gordon Wincenty: Bydgoskie dzielnice – Wilczak (Wielki) [w:] Kalendarz Bydgoski 1971
↑ Urbanyi Zbigniew, Smoliński Zbigniew: Bydgoszcz jako ośrodek sportowy. [w:] Kronika Bydgoska III. Bydgoszcz 1970
↑ Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996, str. 142

Bibliografia

Bręczewska-Kulesza, Daria: Przegląd stylów występujących w bydgoskiej architekturze drugiej połowy XIX i początku XX stulecia
Bydgoszcz w stronę Okola. Zespół Pracowni Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921725-0-7
Czachorowski Antoni red.: Atlas historyczny miast polskich. Tom II Kujawy. Zeszyt I Bydgoszcz. Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Toruń 1997
Derenda Jerzy red.: Piękna stara Bydgoszcz. Tom I z serii: Bydgoszcz miasto na Kujawach. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006. ISBN 83-916178-0-7, 978-83-916178-0-9, 83-916178-5-8, 978-83-916178-5-4, 83-916178-1-5, 978-83-916178-1-6
Jastrzębska-Puzowska, Iwona: Od miasteczka do metropolii. Rozwój architektoniczny i urbanistyczny Bydgoszczy w latach 1850-1920. Wydawnictwo MADO. Toruń 2005. ISBN 83-89886-38-3, 978-83-89886-38-5

Szablon:Ulice i place Bydgoszczy

[1] Kuczma Rajmund: Mała encyklopedia Bydgoszczy - liteda "D". [w:] Kalendarz Bydgoski 2005

[2] Karte von Ost-Preussen nebst Preussisch Litthauen und West-Preussen nebst dem Netzdistrict aufgenommen unter Leitung des Preuss. Staats Minister Herrn von Schroetter in den Jahren von 1796 bis 1802

[3] Plan von Bromberg und Umgegend zwischen der Weichsel und Netze sowie den Königl. Oberförstereien Wtelno u. Glinke. Berlin 1857, skala 1:25000

[4] Licznerski Alfons: Rozwój terytorialny Bydgoszczy. [w.] Kronika Bydgoska II. Bydgoszcz 1965

[BO-5] Bydgoszcz w stronę Okola. Zespół Pracowni Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921725-0-7

[6] Kajczuk Jacek: Ulice i place. [w:] Bydgoska gospodarka komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1

[7] Maciej Kulesza "Zasypali Stary Kanał, bo zwiększał się ruch samochodowy" [dostęp 26.04.2014]

[BWID-8] Bydgoszcz wczoraj i dziś. Praca zbiorowa pod red. Stanisława Michalskiego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa-Poznań 1988. ISBN 82-01-05465-4

[9] Jurkiewicz Zenon: Bydgoskie ulice. [w:] Kalendarz Bydgoski 1994

[RH-10] Rasmus Hugo: Od tramwaju konnego do elektrycznego. [w.] Kronika Bydgoska XVII 1995. Bydgoszcz 1996

[DW-11] Dębicki Witold: Komunikacja miejska. [w:] Bydgoska gospodarka komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1

[12] Fundacja „Rozwój ATR”. Generalny pomiar cech ruchu drogowego na sieci komunikacyjnej miasta Bydgoszczy, rok 2005/2006, Bydgoszcz wrzesień 2006

[13] Gordon Wincenty: Bydgoskie dzielnice – Wilczak (Wielki) [w:] Kalendarz Bydgoski 1971

[14] Urbanyi Zbigniew, Smoliński Zbigniew: Bydgoszcz jako ośrodek sportowy. [w:] Kronika Bydgoska III. Bydgoszcz 1970

[15] Umiński, Janusz: Bydgoszcz. Przewodnik, Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” Bydgoszcz 1996, str. 142

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]