Uniwersytet Witolda Wielkiego

Uniwersytet Witolda Wielkiego

Vytauto Didžiojo universitetas

Universitas Vytauti Magni

Data założenia	13 lutego 1922 1989
Państwo	Litwa
Adres	ul. Kristijono Donelaičio 58 44248 Kowno
Liczba studentów	8714
Rektor	prof. Zigmas Lydeka
Położenie na mapie Litwy Uniwersytet Witolda Wielkiego
54°53′54″N 23°54′50″E
Strona internetowa

Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie (lit. Vytauto Didžiojo universitetas) – publiczna uczelnia założona w 1922 przez rząd litewski jako Uniwersytet Litewski w Kownie (Lietuvos universitetas), i funkcjonująca do 1950 roku. W 1989 Uniwersytet został ponownie otwarty.

Historia

Powstanie i rozwój uczelni

W 1918 roku Taryba zadecydowała o wskrzeszeniu Uniwersytetu Wileńskiego, jednak zajęcie Wilna przez Polaków w kwietniu 1919, a później w październiku 1920 roku, uniemożliwiło ponowną organizację placówki.

Pierwszym krokiem do utworzenia alternatywnego wobec Uniwersytetu Stefana Batorego ośrodka akademickiego było powołanie do życia wyższych kursów naukowych w Kownie. Formalna decyzja o przekształceniu ich w uniwersytet zapadła na posiedzeniu rządu 13 lutego 1922 roku, a uroczystego otwarcia placówki dokonano trzy dni później (w czwartą rocznicę deklaracji niepodległości Litwy).

12 kwietnia prezydent Stulginskis zaakceptował statut uczelni, która składała się z pięciu wydziałów: teologii i filozofii, humanistycznego, matematyki i nauk ścisłych, medycyny oraz techniki. Na ich czele stali odpowiednio: Jonas Maironis (teologia), Augustinas Voldemaras (humanistyka), Petras Avižonis (medycyna), Zigmas Žemaitis (matematyka i nauki ścisłe) oraz Pranas Jodelė (technika).

W 1923 założono uniwersytecki ogród botaniczny.

Budynek, w którym odbywały się wyższe kursy naukowe, od 1922 roku gmach Uniwersytetu Litewskiego

Wśród wykładowców znaleźli się wybitni przedstawiciele litewskiego życia kulturalnego – na czele Wydziału Humanistycznego stał Vincas Krėvė-Mickevičius (1925–1937), pracowali tam m.in. pisarz i teatrolog Balys Sruoga, późniejszy prezydent Republiki Antanas Smetona (wykładowca etyki i filozofii) czy ks. Mečislovas Reinys, znawca teologii i psychologii.

Uczelnia stała się miejscem kształcenia kadr nowo powstałego państwa – dominowali na niej studenci-Litwini (ponad 2/3 ogółu w 1929 roku), bardzo liczną grupę stanowili Żydzi (29%), inne mniejszości (Polacy, Rosjanie i Niemcy) reprezentowane były symbolicznie, co wynikało z prowadzonej przez rząd litewski polityki wspierania etnicznej ludności litewskiej, która na skutek długiej dominacji polskojęzycznych i niemieckojęzycznych elit była poszkodowana.

Związana z Uniwersytetem Akademia Rolnicza została powołana w 1924 roku na bazie Instytutu Agronomii i Leśnictwa Wydziału Matematyki i Nauk Ścisłych. W 1936 roku zdecydowano o powstaniu Akademii Weterynaryjnej na bazie Fakultetu Medycyny.

Rektorami uczelni w dwudziestoleciu międzywojennym byli kolejno: Jonas Šimkus, Vincas Čepinskis, Pranciškus Būčys, Petras Avižonis, Mykolas Biržiška, Michał Römer, Pranas Jodelė, po 1930 roku: Vincas Čepinskis, Michał Römer, Stasys Šalkauskis, Antanas Purėnas i Julijonas Gravgorkas (ostatni dwaj w latach 1940–1943).

Przekształcenie uczelni w Uniwersytet Witolda Wielkiego

7 czerwca 1930 roku z okazji 500 rocznicy śmierci księcia Witolda dokonano uroczystej zmiany nazwy uczelni na Uniwersytet im. Witolda Wielkiego. Istniało już wtedy siedem wydziałów: poza pięcioma z 1922 roku doszła teologia ewangelicka i prawo. Łącznie na uczelni studiowało wówczas ponad 4 tys. studentów i wolnych słuchaczy.

Polscy studenci

Mimo słabej reprezentacji Polaków wśród studentów Uniwersytetu część absolwentów polskich gimnazjów w Wiłkomierzu, Poniewieżu i Kownie decydowała się na podjęcie studiów w placówce. W 1929 roku uczyło się tu ok. 90 Polaków, na kilka miesięcy przed utratą przez Litwę niepodległości w 1940 roku polskich studentów było 53. Brali oni aktywny udział w życiu akademickim, zasiadając m.in. w ławach samorządu studenckiego. Polacy jednoczyli się w dwóch organizacjach: Zjednoczenie Polaków Studentów Uniwersytetu im. Witolda Wielkiego i Związek Polskiej Młodzieży Akademickiej Litwy (ZPMAL). W 1928 roku na bazie Zjednoczenia powstała polska korporacja akademicka „Lauda”, rok później powołano korporację „Antewię”. Przez krótki czas istniała również wzorowana na korporacji organizacja żeńska „Znicz”.

Ostatnie lata uczelni w Litwie niepodległej

Po włączeniu Wilna w skład Litwy w 1939 roku Uniwersytet Witolda posłużył za wzór do zorganizowania podobnej placówki w nowej stolicy państwa – na bazie b. Uniwersytetu Stefana Batorego. W styczniu 1940 roku do Wilna przeniesiono wydziały Humanistyczny i Prawa, a w lecie tego roku Matematyki i Nauk Ścisłych. W tym też okresie – z powodów ideologicznych – uczelnia zmieniła nazwę na Uniwersytet Kowieński.

Na początku 1941 roku profesorowie Uniwersytetu pomogli w organizacji Akademii Nauk Litewskiej SRR.

Po wyzwoleniu Litwy spod okupacji radzieckiej w czerwcu 1941 roku uniwersytet wrócił do nazwy sprzed 1940 roku, jednak w marcu 1943 roku został zamknięty przez kolejnych okupantów na skutek niepowodzenia akcji werbunku młodych Litwinów do SS. Wielu z pracowników i studentów było represjonowanych przez władze niemieckie.

Na jesieni 1944 roku działalność uczelni została przywrócona – składała się ona odtąd z czterech fakultetów: Historyczno-Filologicznego, Medycznego, Architektury i Technologii. Po przeniesieniu Wydziału Filozofii do Wilna w 1949 roku, władze radzieckie zadecydowały o zamknięciu uczelni, a następnie przekształceniu jej w Kowieński Instytut Politechniczny oraz Kowieński Instytut Medyczny (w październiku 1950).

Ponowne otwarcie w 1989

Przywrócenie Kownu statusu ośrodka uniwersyteckiego było jednym z postulatów ruchu na rzecz przebudowy Litwy w 1988 roku. Formalna decyzja została podjęta 28 kwietnia 1989 roku, Rada Najwyższa Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zaakceptowała ją 4 czerwca, a w lipcu rząd opracował tymczasowy statut uczelni.

Pierwszy od pięćdziesięciu lat semestr nauki rozpoczął się 1 września 1989 roku na wydziałach Ekonomii, Nauki oraz Humanistycznym. UWW był pierwszą na terenie ZSRR szkołą wyższą cieszącą się względną niezależnością od rządu.

Stosunki międzynarodowe

Uczelnia utrzymuje ścisłe więzi z licznymi uniwersytetami w USA, Europie i Azji. Wykłada na niej prof. dr hab. Dariusz Szpoper.

Struktura

Obecnie uniwersytet składa się z 6 wydziałów i 4 instytutów, obejmujących 29 katedr i centrów oraz Kowieński Ogród Botaniczny.

Wydziały

• Nauk Ścisłych (VDU Gamtos mokslų fakultetas)
• Nauk Humanistycznych (VDU Humanitarinių mokslų fakultetas)
• Informatyki (VDU Informatikos fakultetas)
• Teologii Katolickiej (VDU Katalikų teologijos fakultetas)
• Nauk Społecznych (VDU Socialinių mokslų fakultetas)
• Ekonomii i Zarządzania (VDU Ekonomikos ir vadybos fakultetas)

Instytuty

• Sztuki (VDU Menų institutas)
• Nauk Politycznych i Dyplomacji (VDU Politikos mokslų ir diplomatijos institutas)
• Prawa (VDU Teisės institutas)
• Pracy Społecznej (VDU Socialinio darbo institutas)
• Kowieński Ogród Botaniczny

Centra

• Historii Wojennej
• Badań Europejskich
• Badań nad Emigracją
• Języków Obcych
• Letonistyki
• Slawistyki im. Czesława Miłosza
• Sportu
• Japonistyki

Rektorzy od 1989

• Jurgis Vilemas (1989–1990)
• Algirdas Avižienis (1990–1993)
• Bronius Vaškelis (1993–1996)
• Vytautas Kaminskas (1996–2006)
• Zigmas Lydeka (od maja 2006)

Znani absolwenci

• Adam Dowgird – białostocki lekarz, działacz mniejszości polskiej na Litwie w latach 1931–1940.

Zobacz też

• Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Witolda Wielkiego