Przejdź do zawartości

Walentyna Najdus-Smolar

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Walentyna Najdus-Smolar
Data i miejsce urodzenia

12 maja 1909
Kuźnica

Data i miejsce śmierci

12 kwietnia 2004
Warszawa

Zawód, zajęcie

nauczyciel akademicki, historyk, polityk

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób Walentyny Najdus-Smolar na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie

Walentyna Najdus-Smolar (ur. 12 maja 1909 w Kuźnicy, zm. 12 kwietnia 2004 w Warszawie) – polska historyk żydowskiego pochodzenia, profesor w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk. Badaczka dziejów społecznych Polski XIX i XX wieku, zwłaszcza Galicji, znawczyni historii ruchu socjalistycznego oraz autorka prac z tej dziedziny. Działaczka organizacji komunistycznych.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się 12 maja 1909 w Kuźnicy, w rodzinie Szymona i Dory Najdus[1].

W II Rzeczypospolitej

[edytuj | edytuj kod]

Od 1925 działała w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, będącej przybudówką nielegalnej partii komunistycznej, i w „Czerwonej Frakcji”. W 1927 w Białymstoku zdała maturę i rozpoczęła studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, studiowała historię gospodarczą i socjologię[1]. W 1929 została przyjęta do Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Białorusi w Białymstoku. Po raz pierwszy była aresztowana za działalność niezgodną z polskim prawem w wieku 19 lat. W latach 1931–1936 odsiadywała karę 4 lat i 7 miesięcy więzienia, w związku z czym nie ukończyła studiów historycznych, gdyż została relegowana z Uniwersytetu Warszawskiego w 1931. Uwolniona w styczniu 1936 z tytułu amnestii[2]. Przyjęto ją wówczas formalnie do Komunistycznej Partii Polski, albowiem nieformalnie nastąpiło to podczas odbywania wyroku w 1933. Krótki okres wolności był też aktywnym czasem jej działalności: była członkiem Komitetu Miejskiego KPP i kierownikiem nielegalnej szkoły aktywu partyjnego. W listopadzie 1936 powróciła do więzienia z wyrokiem dwunastu lat. W komunie więziennej pełniła funkcje “sekretarza agit-propu” (agitacji i propagandy).

Okres II wojny światowej

[edytuj | edytuj kod]

Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 znalazła się w Białymstoku. Została wtedy redaktorem sowieckiego okupacyjnego pisma propagandowego – „Wolna Praca” (później jego tytuł został zmieniony na „Wyzwolony Białystok”). Tu związała się z Herszem Smolarem, wówczas redaktorem sowieckiej gazety okupacyjnej pisanej w języku żydowskim „Białystokier Sztern”. W maju 1941 została przyjęta przez specjalną komisję, na czele której stał Pantelejmon Ponomarienko, pierwszy sekretarz KC KP(b) Białorusi, do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików) z zaliczonym stażem partyjnym od 1936. Z czasem porzuciła dziennikarstwo i stała się naukowczynią – była wykładowczynią historii w Instytucie Pedagogicznym w Orenburgu, następnie do 1947 – kierowniczką katedry na Politechnice w Mińsku.

W komunistycznej Polsce

[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Polski wstąpiła do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Przyznano jej dyplom Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie została wykładowczynią Szkoły Partyjnej przy KC PZPR, gdzie kierowała katedrą. Doktorat (Lenin w Polsce) uzyskała 27 czerwca 1953 r. pod kierunkiem Stanisława Arnolda na UW. Po utworzeniu Instytutu Nauk Społecznych przy KC PZPR została tam docentem. W 1958 przeszła do Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, gdzie w 1964 otrzymała tytuł naukowy profesora. Zaangażowała się wówczas w badania dziejów klasy robotniczej i ruchu robotniczego. Wchodziła w skład Rady Redakcyjnej Przeglądu Historycznego[3]. Nie wyjechała z Polski po wydarzeniach marca 1968, gdy emigrował jej mąż i synowie. 23 sierpnia 1980 roku dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[4]. W PZPR pozostała aktywna do 13 grudnia 1981.

Żona Grzegorza Smolara, matka Aleksandra i Eugeniusza, babcia Anny Smolar.

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej (kwatera 2a-8-8)[5].

Ważniejsze publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Szkice z historii Galicji, t. 1–2 (1958–1960)
  • Przez zieloną granicę. Na polskich szlakach leninowskiej bibuły (1964)
  • Lenin i Krupska w Krakowskim Związku Pomocy dla Więźniów Politycznych (1965)
  • Lewica polska w Kraju Rad. 1918–1920 (1971)
  • SDKPiL a SDPRR. 1893–1907 (1973)
  • Lenin wśród przyjaciół i znajomych w Polsce 1912–1914 (1977)
  • Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska 1890–1919 (1983)
  • Ignacy Daszyński. 1866–1936 (1988)
  • Zygmunt Marek, prawnik i polityk. 1872–1931 (1992)

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2024-04-14].
  2. Ustawa o amnestii z 2 stycznia 1936 (Dz.U. z 1936 r. nr 1, poz. 1)
  3. Przegląd Historyczny, nr1/1969
  4. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  5. Grób Walentyny Najdus-Smolar w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
  6. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 24 stycznia 1955 r. nr 0/221 - wymieniona jako Wajdus-Smolarowa Walentyna.