Wanda Moszczeńska
Państwo działania | |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
2 kwietnia 1896 |
Data i miejsce śmierci |
18 stycznia 1974 |
Profesor nauk humanistycznych | |
Specjalność: historia historiografii, metodologia historii, mediewistyka | |
Alma Mater | |
Doktorat |
1923 |
Habilitacja |
1934 |
Profesura |
1954 – nadzwyczajna |
Nauczycielka akademicka | |
Uczelnia |
Wydział Historyczny UW |
Stanowisko |
dziekanka (1955–1956) |
Odznaczenia | |
Wanda Moszczeńska, ps. Poczta (ur. 2 kwietnia 1896 w Krzywoszyjach na Ukrainie, zm. 18 stycznia 1974 w Warszawie) – polska historyczka historiografii, metodolożka, mediewistka.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w inteligenckiej rodzinie Juliana (zm. 1932) i Marii z Kraczkiewiczów (zm. 1929)[1]. W 1913 ukończyła prywatną Żeńską Szkołę Handlową L. N. Wołodkiewicz w Kijowie. W 1915 zdała maturę jako ekstern w męskim gimnazjum filologicznym[2]. W 1916 rozpoczęła w Moskwie studia historyczne w Uniwersytecie Ludowym im. Alfonsa Szaniawskiego, później studiowała na Wydziale Historyczno-Filozoficznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Tam działała w Unii Młodzieży Postępowo-Demokratycznej[1].
Po powrocie w 1918 do kraju immatrykulowała się na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie studiowała pod kierunkiem Jana Karola Kochanowskiego i Marcelego Handelsmana. W 1919/20 studia historyczne łączyła z pracą nauczycielską w peryferyjnej szkółce powszechnej na Sielcach. W 1923 ukończyła studia historyczne, uzyskując stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy Rola polityczna rycerstwa wielkopolskiego w czasie bezkrólewia po Ludwiku Wielkim. Następnie przez dwa lata wykładała historię w jednej ze szkół warszawskich oraz na kursach dla dorosłych prowadzonych przez Zarząd Miejski. Jednocześnie, w roku akademickim 1924/25, była asystentką Seminarium Historycznego UW. W latach 1925–1926 odbyła podróż naukową do Paryża i Wiednia[1]. Od 1927 prowadziła zajęcia zlecone na UW, później jako docent prywatny. W 1927 rozpoczęła także pracę w warszawskim Gimnazjum Żeńskim im. Królewny Anny Wazówny Zboru Ewangelicko-Augsburskiego[3], w 1936 przeniosła się do Gimnazjum Żeńskiego Państwowego im. Emilii Plater[1], gdzie uczyła do 1939. W 1934 habilitowała się na podstawie pracy Arystokracja w państwie Franków za dynastii Merowingów[1]. Wspólnie z Haliną Mrozowską opracowała 4-częściowy podręcznik historii dla gimnazjum. Pracowała społecznie, w latach 1927–1932 była przewodniczącą Sekcji Dydaktycznej Towarzystwa Miłośników Historii, a od 1932 członkiem tej Sekcji w Polskim Towarzystwie Historycznym[2].
W czasie okupacji prowadziła tajne komplety z historii liceum im. Emilii Plater oraz zajęcia uniwersyteckie na tajnym Seminarium Metodologicznym. Działała w konspiracji, w Polskim Związku Wolności w grupie „Głos Prawdy”[1], za co 25 marca 1942 została aresztowana i osadzona na Pawiaku, a 13 maja 1943 wywieziona do obozu Auschwitz[4]. W styczniu 1945 została przewieziona do Ravensbrück, gdzie w maju t.r. doczekała wyzwolenia[1].
Po powrocie do kraju, w okresie od lipca 1945 do czerwca 1946 pracowała w Ministerstwie Oświaty jako prowizoryczny wizytator szkół. Współpracowała z Państwowymi Zakładami Wydawnictw Szkolnych, gdzie redagowała tomiki „Biblioteki Historycznej”. Była pierwszym redaktorem tygodnika „Skarpa Warszawska”[1]. Od 1946 pracowała na UW jako docent etatowy historii średniowiecznej. W czerwcu 1954 otrzymała tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego przy Katedrze Historii Polski Feudalnej, od 1956 w Katedrze Historii Polski XIX i XX wieku. W roku akademickim 1954/55 pełniła funkcję prodziekana, w roku 1955/56 - dziekana Wydziału Historycznego UW. Zorganizowała Zakład Historii Historiografii i Metodologii Nauczania Historii, który od 1961 stał się osobną katedrą. 1 listopada 1966 przeszła na emeryturę[2].
Działała w Polskim Towarzystwie Historycznym, w latach 1947–1950 i od 1956 sprawowała funkcję przewodniczącej Sekcji Dydaktycznej. Od 1947 pełniła również funkcję przewodniczącej Sekcji Dydaktycznej w Towarzystwie Miłośników Historii. Współpracowała również z Instytutem Historii PAN w sprawie zasad wydawania bibliografii[2].
Autorka podręczników historii. Do grona je uczniów zaliczają się: Jerzy Maternicki, Maria Wierzbicka.
Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B15-1-1/2)[5].
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
- Rola polityczna rycerstwa wielkopolskiego w czasie bezkrólewia po Ludwiku Wielkim, Warszawa 1925.
- Arystokracja w państwie Franków za dynastji Merowingów, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie 1932.
- Podstawy metodologiczne nauczania historii w szkole, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych 1957.
- Wstęp do badań historycznych, Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Dział Wydawnictw 1960.
- Metodologii historii zarys krytyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1968 (wyd. 2 – 1977).
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1966)[2]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[6]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Jerzy Maternicki , Kwartalnik Historyczny R. 82 nr 1 (1975), „IH PAN, sygn. A.52/82/1 Podr.”, 1975, s. 236–239, ISSN 0023-5903 [dostęp 2024-04-02] .
- ↑ a b c d e Materiały Wandy Moszczeńskiej (1896–1974) (III-285) archiwum.pan.pl [dostęp 2024-04-02].
- ↑ Gimnazjum żeńskie im. Królewny Anny Wazówny Zboru Ewangelicko-Augsburskiego [online], Fundacja Warszawa 1939, 9 maja 2017 [dostęp 2024-04-02] (pol.).
- ↑ Leon Wanat, Za murami Pawiaka, Warszawa 1985, s. 430.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-04-02] .
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Maternicki, Moszczeńska Wanda [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 22, s. 84–87.
- E. Borecka, Życie i działalność Wandy Moszczeńskiej (1896–1974), „Kronika Warszawy” 1974, nr 4, s. 131–137.
- Jerzy Maternicki, Wanda Moszczeńska (3 IV 1896 – 18 I 1974), „Kwartalnik Historyczny” 82, 1975, nr 1, s. 236–239.
- Jerzy Maternicki, Polska dydaktyka historii, 1918–1939. Materiały i komentarze, Warszawa 1978, s. 182–184.
- Jerzy Maternicki, Pamięci Wandy Moszczeńskiej, „Wiadomości Historyczne”, 27, 1984, nr 3, s. 195–200.
- Jerzy Maternicki, Wanda Maria Moszczeńska [w:] Historycy warszawscy ostatnich dwóch stuleci, pod red. Aleksandra Gieysztora, Jerzego Maternickiego, Henryka Samsonowicza, Warszawa 1986.
- Maria Wierzbicka, Moszczeńska Wanda [w:] Słownik historyków polskich, red. Maria Prosińska-Jackl, Warszawa 1994, s. 363.
- A. Stopińska-Pająk, Moszczeńska Wanda Maria, [w:] Słownik pedagogów polskich, red. W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Katowice 1998, s. 143–144.
- Jerzy Maternicki, Wanda Maria Moszczeńska (1896–1974) [w:] Tradycje i współczesność. Księga pamiątkowa Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, 1930–2005, Warszawa 2005, s. 124–126.
- Absolwenci Uniwersytetu Warszawskiego
- Członkowie Polskiego Związku Wolności
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polscy historycy historiografii
- Polscy mediewiści
- Polscy metodolodzy historii
- Uczestnicy tajnego nauczania na ziemiach polskich 1939–1945
- Urodzeni w 1896
- Więźniowie KL Auschwitz
- Więźniowie KL Ravensbrück
- Więźniowie Pawiaka (okupacja niemiecka)
- Wykładowcy Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego
- Zmarli w 1974