Wikiprojekt:SKFiz/Wikipedia w pigułce
Na Wikipedii zawsze trzeba podawać źródła informacji zamieszczonej w artykule, najlepiej w formie przypisów (opisane w sekcji Wikikod). Najlepsze są recenzowane prace naukowe oraz podręczniki akademickie i skrypty, mniej wiarygodne są prace popularyzatorskie w formie książek, artykułów i stron internetowych. Przypisy do źródeł można kopiować z artykułów, które tłumaczymy. Przyda się konwerter szablonów bibliografii.
Artykułów bez źródeł na Wikipedii nie należy tworzyć. Nie można też tłumaczyć tekstów z angielskojęzycznej Wikipedii bez podania źródeł.
Wikipedia jest wolną encyklopedią, gdyż jej zawartość jest dostępna na wolnych licencjach: CC-BY-SA 3.0 i GFDL. W praktyce znaczy to, że każdy może robić z tą zawartością co chce, pod warunkiem, że informuje o tych licencjach i o autorach i nie zabrania robić wszystkiego z tym, co sam dopisał.
Każdy, kto edytuje Wikipedię, musi się zgodzić na to, że i z jego wkładem będzie można robić prawie wszystko. Na Wikipedii bzdury nie powinny się pojawić, ale każdy może skopiować artykuł gdziekolwiek i przerobić go na bzdury.
Autorzy książek czy stron internetowych nie zgodzili się na to, żeby z ich pracą robić cokolwiek, więc nie wolno kopiować na Wikipedię (ani np. dosłownie tłumaczyć) prawie niczego, co napisał kto inny. (Chyba że na przykład jest w domenie publicznej, czyli najczęściej bardzo stare, albo jeśli autor sam udostępnił to na licencji zgodnej z CC-BY-SA 3.0 i GFDL albo w domenie publicznej.)
Inne
[edytuj | edytuj kod]Co do komunikacji: Jeśli dostaniecie wiadomość, należy odpowiadać na stronie dyskusji rozmówcy. Dzięki temu i dostanie informację o nowej wiadomości. Podpis z datą wstawia się wpisując cztery tyldy (~~~~).
Gdybyście zaangażowali się w dyskusję, pamiętajcie o witykiecie. Za obrażanie innych użytkowników można zostać zablokowanym. Administratorzy są w tej sprawie raczej surowi. Zablokowanym można być też za wojnę edycyjną, czyli uparte przywracanie zakwestionowanych przez kogoś i usuniętych treści. Żeby tego uniknąć, lepiej zacząć dyskutować zamiast wielokrotnie rewertować, czyli cofać czyjeś edycje. Przy edycji trzeba pamiętać, ze na Wikipedii obowiązuje neutralny punkt widzenia (NPOV, Neutral Point Of View).
Warto jeszcze wyjaśnić, że oficjalnie na Wikipedii nikt nie rządzi. Administratorzy mają techniczne uprawnienia do blokowania artykułów i użytkowników, a w praktyce duży autorytet, ale nie decydują w kwestiach merytorycznych. Najwyższą instancją jest w praktyce Komitet Arbitrażowy, ale rozstrzyga tylko najpoważniejsze spory personalne. Inny slogan mówi, że Wikipedia nie jest demokracją i o jej działaniu, a zwłaszcza o treści artykułów nie powinno decydować głosowanie.
Redaktorzy mogą oznaczać strony jako przejrzane, czyli domyślnie widoczne dla wszystkich czytelników. Przejrzane edycje mają być jedynie wolne od widocznych wandalizmów, czyli teoretycznie mogą być błędne merytorycznie. Wniosek o uprawnienia do oznaczania jako przejrzane można złożyć po minimum 30 dniach od zarejestrowania się, wykonaniu 150 edycji i spełnieniu kilku innych wymagań. Żeby dostać uprawnienia przede wszystkim trzeba przestrzegać zasad i wykonywać poprawne edycje. Po 90 dniach i wykonaniu 500 edycji uprawnienia powinny być nadane automatycznie, jeżeli użytkownik nie był blokowany, ale automat działa dosyć dziwnie.
Sprawy techniczne
[edytuj | edytuj kod]Wikikod
[edytuj | edytuj kod]Jak w TeXu, pojedyncze przejście do nowej linii nie jest wyświetlane, a akapity tworzy się podwójnym enterem.
Jeżeli wstawia się spację na początku linii, tworzy się ramka z tekstem czcionką maszynową. Trzeba uważać, żeby nie zrobić tego przypadkiem.
Tekst między trójkami apostrofów jest '''pogrubiony''', a tekst między dwójkami – ''pochylony''.
- Tekst między trójkami apostrofów jest pogrubiony, a tekst między dwójkami – pochylony.
[[Pomoc:Tworzenie linków w Wikipedii|Linki wewnętrzne]] tworzy się za pomocą podwójnych nawiasów kwadratowych: [[elektron]], [[elektron]]u, [[cząstka|cząstki]], [[punkt materialny|punktu materialnego]].
- Linki wewnętrzne tworzy się za pomocą podwójnych nawiasów kwadratowych: elektron, elektronu, cząstki, punktu materialnego.
Linki zewnętrzne tworzy się za pomocą pojedynczych nawiasów kwadratowych: [http://neutrino.fuw.edu.pl/ Warszawska grupa neutrinowa] lub [http://neutrino.fuw.edu.pl/]. Można też wstawić sam adres strony: http://neutrino.fuw.edu.pl/ .
- Linki zewnętrzne tworzy się za pomocą pojedynczych nawiasów kwadratowych: Warszawska grupa neutrinowa lub [1]. Można też wstawić sam adres strony: http://neutrino.fuw.edu.pl/ . Wolno je umieszczać tylko w bibliografii, przypisach i sekcji "Linki zewnętrzne".
Wzory w TeXu można pisać między znacznikami <math></math>:
: <math>\vec{r} \times \vec{F} = \vec{M} = \hat{I} \frac{d \vec{\omega}}{d t}</math>
Wypunktowanie to gwiazdka na początku linii. Wcięcie (i przejście do nowej linii bez powiększonego odstępu) można uzyskać przez dwukropek na początku linii. Działają też podstawowe znaczniki HTML, np. <br /> – przejście do nowej linii, <sub></sub> i <sup></sup> – indeksy dolne i górne.
Nagłówki wpisuje się między znaki równości. Im więcej znaków, tym mniejsze litery. Nagłówków pierwszego stopnia nie należy stosować, wystarczy tytuł artykułu. Najlepiej drugi stopień dla sekcji i ewentualnie trzeci stopień dla podsekcji, np.
== Sprawy techniczne ==
=== Wikikod ===
Interwiki, czyli odwołania do odpowiednika danego artykułu w innych wersjach językowych widoczne po lewej, tworzy się w formie Od 7 marca 2013 roku linki interwiki dodawane są za pomocą Wikidanych. Po utworzeniu artykułu należy kliknąć na odpowiednik "Edytuj linki" (np. angielskie "Edit links") przy interwiki w odpowiedniku, a potem wybrać "dodaj" na dole strony elementu na wikidanych (w polu "witryna" wpisać "pl" albo "polski"). Trzeba uważać, żeby nie utworzyć drugiego elementu na Wikidanych, czyli nie używać "Utwórz linki" w nowym artykule – inaczej dodawanie się nie uda i trzeba będzie sprzątać. Więcej informacji na Pomoc:Interwiki.
[[kod języka:Hasło]], czyli np. [[en:Electron]]. Najlepiej skopiować interwiki z angielskiej wersji i dopisać sam angielski. Po przeniesieniu artykułu do głównej przestrzeni nazw dodać na angielskiej Wikipedii polską wersję: [[pl:Hasło]]. Interwiki wstawia się na samym końcu artykułu.
Kategorie dodaje się przez [[Kategoria:Nazwa]]. Najlepiej trochę poszukać zaczynając od Kategoria:Fizyka i sprawdzać kategorie powiązanych artykułów. Nie należy dodawać artykułów do kategorii i do kategorii nadrzędnej. Po kresce podaje się klucz sortowania, np. [[Kategoria:Równania w fizyce|Diraca]] w artykule Równanie Diraca (inaczej wszystkie równania byłyby pod R). Dla głównego artykułu w kategorii klucz to spacja, ewentualnie wykrzyknik czy gwiazdka. Kategorie wstawia się bezpośrednio powyżej interwiki na końcu artykułów. W brudnopisie należy je brać między <nowiki> a </nowiki>, żeby nie został włączony do danej kategorii.
Szablony bierze się w podwójne nawiasy klamrowe. Po kreskach podaje się parametry, nazwa = wartość albo po prostu wartość.
Najbardziej przydatne będą pewnie szablony cytowań: {{cytuj stronę}}, {{cytuj pismo}}, {{cytuj książkę}}:
{{cytuj stronę | url = | tytuł = | data dostępu = | autor = | opublikowany = | praca = | data = | język = }}
{{cytuj pismo | nazwisko = | imię = | tytuł = | czasopismo = | wolumin = | wydanie = | strony = | data = | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = }}
{{cytuj książkę | nazwisko = | imię = | tytuł = | wydawca = | miejsce = | rok = | strony = | isbn = }}
Np.
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Rubakov | imię = Valerij Anatol'evič | tytuł = Classical theory of gauge fields | data = 2002 | wydawca = Princeton University Press | miejsce = Princeton, N.J. | isbn = 0-691-05927-6 | strony = 135-213}}
- Valerij Anatol'evič Rubakov: Classical theory of gauge fields. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 2002, s. 135-213. ISBN 0-691-05927-6.
Umieszcza się je w sekcji "Bibliografia" i w przypisach.
<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Rubakov | imię = Valerij Anatol'evič ...}}</ref> tworzy przypis.
Wstawienie {{przypisy}} tworzy tę z sekcji końcowych, w której pojawiają się treści przypisów. Umieszczamy go w końcowej części artykułu, po sekcji "Zobacz też" i przed sekcją "Bibliografia".
Inne grupy szablonów to infoboksy i szablony nawigacyjne, ale nie ma ich dużo w artykułach fizycznych.
Grafiki wstawia się przez [[Plik:Nazwa]], np.
[[Plik:Centripetal Force.png]]
Po kresce podaje się opis grafiki. Odpowiednie kody zmieniają wygląd obrazka: Obrazek w ramce z podpisem (oraz domyślnie po prawej i w standardowym rozmiarze) to thumb. Położenie obrazka można ustalać przez left, right i center. Np.
[[Plik:Centripetal Force.png|thumb|Siła dośrodkowa (F<sub>s</sub>) w ruchu po okręgu.]]
Jeżeli przygotuje się własną grafikę, można ja przesłać na Wikimedia Commons – opcja "Prześlij plik" w grupie "narzędzia" po lewej i zgodnie z instrukcją kliknij "Kliknij tutaj, by przesłać plik."
Pierwszy symbol w dolnej linii spisu symboli to półpauza (–). Należy jej używać jako myślnika (np. w zdaniu początkowym artykułu, między nazwą definiowanego pojęcia, a treścią definicji) zamiast dywizu, czyli zwykłej kreski (-).
Przed wzorami najlepiej używać dla wcięcia dwukropka schowanego w sekcji "Pomoc/Dyskusja" paska edycji, a wywołania szablonów najlepiej kopiować. Reszta jest łatwa do znalezienia w sekcji "Pomoc".
Ostatnia ikona przed "Autokorekta" w sekcji "zaawansowane" to "sekcje końcowe". Warto z niej korzystać, aby otrzymać właściwą kolejność (usuwając zbędne fragmenty).
W sekcji "Zobacz też" nie należy powtarzać odwołań do artykułów, które są linkowane w treści artykułu, a zamiast podawać link do strony w sekcji "Linki zewnętrzne", lepiej wykorzystać tę stronę do rozbudowy artykułu i umieścić link do niej w przypisach lub bibliografii.
Przykład
[edytuj | edytuj kod]'''Mechanika kwantowa''' ('''teoria kwantów''') – [[teoria]] praw ruchu obiektów świata mikroskopowego. Poszerza zakres [[mechanika|mechaniki]]
na odległości [[czasoprzestrzeń|czasoprzestrzenne]] i [[Energia (fizyka)|energie]], dla których przewidywania [[mechanika klasyczna|mechaniki klasycznej]] nie sprawdzały się.
<code><nowiki>
== Twierdzenie oscylacyjne ==
Twierdzenie oscylacyjne mówi, że dla jednowymiarowej [[studnia potencjału|jamy potencjału]] (n+1)-sze rozwiązanie odpowiadające stanowi związanemu (funkcja falowa <math>\psi_n</math>)
ma <math>n</math> miejsc zerowych dla skończonego x (A więc funkcja falowa stanu podstawowego <math>\psi_0</math> nie ma miejsc zerowych). Wynika stąd brak
[[degeneracja poziomów energetycznych|degeneracji]]<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Landau | imię = Lev Davidovič | tytuł = Mechanika kwantowa | data = 1980 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | isbn = 83-01-02197-7 | strony = 78 |rozdział = §22. Ogólne własności rozwiązań równania Schrödingera}}</ref>.
== Bibliografia ==
* {{cytuj książkę | imię=Richard P. | nazwisko=Feynman | tytuł=Feynmana wykłady z fizyki | tom=3 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | rok= 2004 }}
* Michał Gryziński, ''Sprawa Atomu'', Homo sapiens, Warszawa, 2001 r.
== Zobacz też ==
* [[Macierz gęstości]]
== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.wiw.pl/biblioteka/alicja_gilmore/01.asp "Szkoła Kopenhaska"] (rozdział 4 z książki "Alicja w krainie kwantów" Roberta Gilmore'a)
* [http://iftia9.univ.gda.pl/~sjk/QM/indexQM.html Skrypt do mechaniki kwantowej] z Uniwersytetu Gdańskiego, S. Kryszewski
[[Kategoria:Mechanika kwantowa|*]]