Wołtuszowa

Wołtuszowa

część wsi
Pozostałości cmentarza łemkowskiego w Wołtuszowej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Rymanów
Sołectwo	Rymanów-Zdrój
Część miejscowości	Rymanów-Zdrój
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-481
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	1042489
Położenie na mapie gminy Rymanów Wołtuszowa
Położenie na mapie Polski Wołtuszowa
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wołtuszowa
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Wołtuszowa
49°31′50″N 21°51′31″E

Wołtuszowa – nieistniejąca już wieś, obecnie część wsi Rymanów-Zdrój, w Polsce, w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Rymanów.

Położenie

Położona była w dolinie Czarnego Potoku (prawobrzeżny dopływ Taboru), u północnych podnóży góry Dział nad Desznem (673 m n.p.m.), ok. 2 km w linii prostej na południowy wschód od centrum Rymanowa-Zdroju. Większość zabudowań była zlokalizowana na zachodnim stoku dolinki lewobrzeżnego dopływu Czarnego Potoku, opadającej wprost na północ spod szczytu Działu.

Historia

Wieś – pod nazwą Baluthowa – lokowano na prawie wołoskim w 1470. Powstała na terenie dóbr rymanowskich, należących wówczas do rodziny Sienieńskich i w następnych wiekach dzieliła ich losy. Jej pierwszym właścicielem był Andrzej Sienieński Była zawsze wsią niewielką: w latach 30. XX w. liczyła tylko 28 gospodarstw. W domu u wylotu wołtuszowskiej dolinki (w miejscu zwanym dzisiaj Polana Wilcza) w ostatnich latach swego życia mieszkała przez krótki czas hrabina Anna Potocka, założycielka Rymanowa-Zdroju.

Na początku XX wieku Józef Mikołaj Potocki posiadał we wsi obszar leśny ok. 490 ha. W 1911 właścicielem tabularnym był Jan Potocki, posiadający 489 ha.

Wieś zamieszkana była przez ludność łemkowską wyznania greckokatolickiego. Należała do dekanatu krośnieńskiego, a od 1930 do dekanatu rymanowskiego greckokatolickiej eparchii przemyskiej. W latach istnienia Apostolskiej Administracji Łemkowszczyzny (1934-1947) tutejsza cerkiew należała do dekanatu rymanowskiego.

W latach okupacji hitlerowskiej przez Wołtuszową wiódł jeden ze szlaków kurierów beskidzkich, którzy przeprowadzali ludzi z terenów Generalnego Gubernatorstwa na Słowację i dalej na Węgry. Upamiętnia go zachowany fragment kapliczki pamiętającej koniec XIX w. na widokowym, północnym grzbiecie Działu, przy zielonej ścieżce spacerowej, znanej jako „kapliczka beskidzkich kurierów”.

Podczas pierwszej fali wysiedleń w czerwcu 1945 całą ludność wsi przesiedlono na Ukrainę w rejon Tarnopola. Opustoszałą wieś spalił doszczętnie w styczniu następnego roku oddział UPA, by nie mogli jej zająć polscy osadnicy. Przetrwała jedynie drewniana cerkiew, pozbawiona jednakże wyposażenia. Podobno każda wysiedlana rodzina zabrała ze sobą jego część... Niszczejący obiekt został w 1953 rozebrany na polecenie ówczesnych władz. Na polach przez pewien czas gospodarowali później polscy gospodarze z okolicznych wsi. W latach 80. XX w. na wołtuszowskich łąkach wypasali swe owce bacowie z Podhala.

16 sierpnia 1996, w 120. rocznicę odkrycia zdrojów mineralnych, uchwałą Rady Miejskiej w Rymanowie utworzono wieś Rymanów-Zdrój składającą się z obszarów dotychczasowych wsi Deszno, Wołtuszowa i południowej części wsi Posada Górna (nazwanej Rymanów-Zdrój) o powierzchni 1625 ha.

Wołtuszowa dzisiaj

Miejsce po cerkwi wyznacza dziś jedynie wieniec starych lip. Obecnie tuż obok znajduje się galeria współczesnych rzeźb w drewnie, przedstawiających typy łemkowskie. W pobliżu cmentarz z kilkoma zachowanymi kamiennymi nagrobkami, dawniej zaniedbany, obecnie staraniem Leśnictwa Rymanów uporządkowany i ogrodzony. Oznaczony jest modrzewiowym krzyżem, obok którego znajduje się kamienna chrzcielnica z dawnej cerkwi. Ponowne poświęcenie cmentarza przez księży greckokatolickiego i rzymskokatolickiego odbyło się jesienią 2000. Wokół zachowały się jeszcze nieliczne podmurówki chałup, ślady studni, resztki piwnic i stare drzewa zdziczałych sadów. Obecnie teren jest dzierżawiony.

Turystyka

Przez teren dawnej wsi przebiega czerwono znakowany szlak turystyczny – odcinek Rymanów – Puławy Głównego Szlaku Beskidzkiego oraz jeden ze szlaków spacerowych z Rymanowa-Zdroju.

Bibliografia

• Beskid Niski. Mapa turystyczna 1:50 000, wyd. Compass, Kraków 2004, ISBN 83-89165-54-6.
• Krukar Wojciech, Kryciński Stanisław, Luboński Paweł, Olszański Tadeusz A. i in., Beskid Niski. Przewodnik, wyd. II poprawione i aktualizowane, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002, ISBN 83-85557-98-9.
• Krygowski Władysław, Beskid Niski, Pogórze Ciężkowickie (część wschodnia) i Pogórze Strzyżowsko-Dynowskie (część zachodnia), wyd. II poprawione i uzupełnione, wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1977.

Linki zewnętrzne

• Wołtuszowa
• Wołtuszowa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 914 .