Wolnomyślicielstwo
Wolnomyślicielstwo (ang. free-thinking) – ideologia, ruch społeczny zapoczątkowany w dobie Oświecenia przeciwny wszelkim dogmatom, zasadzający się na poglądzie, iż sądy należy formułować na podstawie wiedzy naukowej i rozumowania logicznego, bez odwoływania się do argumentów religijnych czy tradycji[1]; określenie wolnomyśliciel bywa traktowane jako synonim określenia ateista[2], chociaż wolnomyśliciel niekoniecznie jest ateistą[3].
Według wolnomyślicielstwa stanowiska dotyczące prawdy należy formować wyłącznie na podstawie logiki, rozumu i empiryzmu, a nie autorytetu, tradycji, objawienia lub dogmatu. Według Oxford English Dictionary wolnomyśliciel to „osoba, która kształtuje własne idee i opinie, a nie akceptuje poglądy innych ludzi, szczególnie w nauczaniu religii”. W szczególności w niektórych współczesnych myślach wolnomyślicielstwo jest silnie związane z odrzuceniem tradycyjnych systemów przekonań społecznych lub religijnych[4][5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wolnomyślicielstwo rozpowszechniło się w XIX w. jako wielopostaciowy ruch społeczny wyrosły z niejednolitych założeń filozoficznych i ideowych. Ruch miał charakter antyklerykalny, charakteryzujący się różnorodnością stanowisk, zwłaszcza odmian religijnego racjonalizmu, sceptycyzmu, a nawet deizmu. Wolnomyślicielstwo ujawniało postawy religii bez boga lub religii bezwyznaniowej. W końcu XIX i na początkach XX stulecia Wolnomyślicielstwo funkcjonowało głównie w kręgach liberalnej, racjonalistycznie i scjentystycznie nastawionej inteligencji.
Określenia wolnomyśliciel użył po raz pierwszy filozof angielski John Toland (1670-1762), nazywając tak postawę człowieka kierującego się rozumem w odniesieniu do istniejących tradycji religijnych i odrzucającego wszelkie występujące w nich nieracjonalne elementy.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Oświecenie (epoka)
- Thomas Aikenhead
- Kazimierz Łyszczyński
- Stowarzyszenie Wolnomyślicieli Polskich
- Polskie Stowarzyszenie Racjonalistów
- Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej
- Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli
- Towarzystwo Szkoły Świeckiej
- Ruch racjonalistyczny
- Unia Racjonalistyczna
- Fundacja Wolnej Myśli
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Poniatowski 1969 ↓, s. 463,.
- ↑ The Religion of the Freethinkers. W: Freethinkers of Medieval Islam.
- ↑ Harper's New Monthly Magazine, Volume 43. 1871, s. 461.
- ↑ Glossary, International Humanist and Ethical Union, 17 stycznia 2013 [dostęp 2020-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-17] (ang.).
- ↑ Definition of FREETHINKER, www.merriam-webster.com [dostęp 2020-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-06] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zygmunt Poniatowski: Mały słownik religioznawczy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- L. Pełka - Z tradycji polskiego ruchu laickiego - strona z portalu racjonalista.pl
- M. Horoszewicz - Europoczątki ruchu wolnomyślicielskiego - strona z portalu kulturaswiecka.pl