Złota Kaplica

Złota Kaplica
w archikatedrze poznańskiej
	kaplica
	; Złota Kaplica na osi katedry
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Poznań
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Dane świątyni
Architekt	Franciszek Maria Lanci
	Położenie na mapie Polski Złota Kaplica; w archikatedrze poznańskiej
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Złota Kaplica; w archikatedrze poznańskiej
	Położenie na mapie Poznania Złota Kaplica; w archikatedrze poznańskiej
	52°24′42,15″N 16°56′57,15″E/52,411708 16,949208
	Multimedia w Wikimedia Commons

Złota Kaplica albo Kaplica Królów Polskich^[1] – znajdująca się dokładnie w osi poznańskiej katedry kaplica wzniesiona na miejscu średniowiecznej kaplicy Najświętszej Marii Panny powstałej w 1405. Ta pierwotna kaplica została zniszczona przez pożary i powodzie. W 1815 narodził się pomysł wzniesienia na tym miejscu nagrobka pierwszych władców Polski i zrealizowano go w latach 1836–1837.

Historia

Mieszko I i Bolesław Chrobry być może pochowani zostali w poznańskiej katedrze wczesnoromańskiej, zniszczonej w czasie najazdu czeskiego księcia Brzetysława (1038/1039). W XIII wieku prawdopodobnie biskup Bogufał II ufundował im wspólne mauzoleum stojące w nawie głównej. Grobowiec znany jest z zachowanego w literaturze epitafium Bolesława I. Około 1360 nowy, wykonany z piaskowca sarkofag, ufundował Kazimierz III Wielki. Zachował się on do pożaru w 1772. Przedstawiał Chrobrego z lwem u stóp. Rozbiory i wojny napoleońskie przeszkodziły w szybkim zbudowaniu godnego nagrobka pierwszych Piastów (prochy przechowywano w urnie znajdującej się w kapitularzu).

Dopiero w 1815 z inicjatywy późniejszego biskupa, księdza Teofila Wolickiego, powstał komitet budowy nowej kaplicy pod przewodnictwem hr. Edwarda Raczyńskiego. Zaakceptowano projekt Franciszka Lanciego, który zakładał powstanie kaplicy w stylu bizantyjskim na planie ośmioboku. Nawiązanie do sztuki Bizancjum wynikało z panującego wówczas przekonania, że akurat mija 1000 lat od powstania państwa polskiego, a w pierwszym okresie istnienia miały je łączyć z cesarstwem liczne więzi. Kaplicę przebudowano w latach 1836–1837, zaś wyposażenie skompletowano do 1841 roku.

Architektura i wyposażenie

Na prawo od wejścia znajduje się neogotycki sarkofag wykonany według projektu Lanciego przez Gustava Hessego. W ostrołukowych arkadach umieszczono figury Chrystusa i czterech apostołów (skrajne z prawej, Chrystus i św. Piotr, pochodzą z sarkofagu ufundowanego przez Kazimierza Wielkiego), pozostałe wykonał Tomasz Oskar Sosnowski^[2]. Ponad grobowcem znajduje się obraz Edwarda Brzozowskiego Bolesław Chrobry i Otton III u grobu św. Wojciecha.

Po przeciwnej stronie stoi pomnik władców ufundowany przez Edwarda Raczyńskiego, zaprojektowany przez Christiana Raucha. Chrobry ma rysy twarzy księcia Józefa Poniatowskiego. Nad posągiem umieszczony jest obraz autorstwa Januarego Suchodolskiego Mieczysław I kruszy Bałwany z 1837 roku.

Naprzeciwko wejścia znajduje się ołtarz z mozaiką przedstawiająca scenę wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z obrazu Tycjana Madonna Assunta, wykonaną przez Liborio Salandriego, fundacji Konstancji Raczyńskiej z Potockich. W antepedium ołtarza znajduje się sześć figurek świętych i męczenniczek. Są to cynkowe odlewy wykonane na zamówienie w wytwórni Moritza Geissa w Berlinie^[3]. Liborio Salandri wykonał również mozaikę na podłodze. Znajduje się na niej napis: Miecislaus Dux Boleslaus Rex (Mieczysław Książę Bolesław Król)^[4].

W kopule znajduje się przedstawienie Boga Ojca w otoczeniu cherubinów. Poniżej znajdują się przedstawienia osiemnastu polskich świętych i błogosławionych oraz św. Weroniki i św. Romualda. Poniżej medaliony z 34 najstarszymi polskimi herbami szlacheckimi, a pod nimi osiem tarcz z herbami kapituł najstarszych diecezji:

poznańskiej – skrzyżowane klucze św. Piotra i miecz św. Pawła
gnieźnieńskiej – trzy lilie
krakowskiej – trzy korony
wrocławskiej – głowa Jana Chrzciciela
płockiej – Najświętsza Maria Panna
kujawskiej – święty Józef
kamieńskiej – krzyż
lubuskiej – dwie włócznie

Kopułę zaprojektował, według koncepcji Edwarda Raczyńskiego, Franciszek Maria Lanci, zaś wykonał Müller z Berlina.

Pod herbami kapituł, na ośmiu półkolumnach, stoją figury aniołów. Model figury został wykonany przez ucznia Raucha, Alberta Wolffa. Na jego podstawie Gustav Hesse odlał ze sztucznego kamienia sześć figur, natomiast dwie odkuł w piaskowcu. Prace zostały ukończone w 1839 roku^[3]. Kapitele kolumn wspierają orły, a poniżej znajduje się fryz z głów cherubinów.

Wejście do kaplicy zamyka krata zaprojektowana prawdopodobnie przez Lanciego, a wykonana w roku 1838 przez ślusarza Steinbringa z Mosiny^[4].

Na zewnątrz katedry naroża kaplicy zdobią kamienne rzeźby przedstawiające Jordana, Mieszka I, Dąbrówkę i Bolesława Chrobrego dłuta Czesława Woźniaka z lat 1974–1976.

Zobacz też

Złoty Krzyż w Poznaniu

Przypisy

↑ Od powstania kaplica najczęściej nazywana była „Kaplicą Królewską” lub „Kaplicą Królów Polskich” (czasem dodawano „pierwszych”). Taką nazwę stosowano we wszystkich publikacjach (także niemieckich). Określenie „Złota Kaplica” pojawiło się po raz pierwszy w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” w roku 1860. Określenia „Die Goldene Kapelle” używał również niemiecki historyk Julius Kohte w Verzeichnis der Kunstdenkmāler der Provinz Posen, Berlin, 1896. Za: Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 6.
↑ Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 116.
↑ ^a ^b Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 117.
↑ ^a ^b Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 120.

Bibliografia

ZofiaZ. Ostrowska-Kębłowska ZofiaZ., Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań: Wydawn. Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk, 1997, ISBN 83-7063-173-8, OCLC 38180852 .
JerzyJ. Sobczak JerzyJ., Kościoły Poznania, ZbigniewZ. Szmidt, MichałM. Woźniak (ilustr.), Poznań: Wydawnictwo Debiuty, 2006, ISBN 83-922466-4-0, OCLC 832205456 .

Linki zewnętrzne

Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Poznańskie kopie wielkich mistrzów” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa

[1] Od powstania kaplica najczęściej nazywana była „Kaplicą Królewską” lub „Kaplicą Królów Polskich” (czasem dodawano „pierwszych”). Taką nazwę stosowano we wszystkich publikacjach (także niemieckich). Określenie „Złota Kaplica” pojawiło się po raz pierwszy w warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” w roku 1860. Określenia „Die Goldene Kapelle” używał również niemiecki historyk Julius Kohte w Verzeichnis der Kunstdenkmāler der Provinz Posen, Berlin, 1896. Za: Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 6.

[kaplica116-2] Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 116.

[kaplica117-3] Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 117.

[kaplica120-4] Zofia Ostrowska-Kębłowska, Dzieje Kaplicy Królów Polskich czyli Złotej w katedrze poznańskiej, Poznań 1997, s. 120.

[1]

[2]

[3]

[4]