Zimorodek orientalny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zimorodek orientalny
Ceyx erithaca[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Zimorodek orientalny w Parku Narodowym Sanjay Ganhi w Indiach
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Rodzina

zimorodkowate

Podrodzina

zimorodki

Rodzaj

Ceyx

Gatunek

zimorodek orientalny

Synonimy
  • Alcedo erithaca Linnaeus, 1758
  • Ceyx erithacus (Linnaeus, 1758)[2]
  • Alcedo tridactyla Pallas, 1769[2]
  • Ceyx enopopygius Oberholser, 1912[2]
Podgatunki
  • C. e. erithaca (Linnaeus, 1758)
  • C. e. macrocarus Oberholser, 1917
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zimorodek orientalny[4] (Ceyx erithaca) – gatunek małego ptaka drapieżnego z rodziny zimorodkowatych (Alcedinidae). Występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji. Jest bliski zagrożenia.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 1758 roku w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Alcedo erithaca, a jako miejsce typowe wskazał Bengal[2][5]. Linneusz przyporządkował zimorodka orientalnego do rodzaju Alcedo, podobnie jak wszystkie inne znane mu zimorodki[5]. Później gatunek został przeniesiony do rodzaju Ceyx wraz z innymi azjatyckimi gatunkami małych trójpalczastych zimorodków[6].

Systematyka gatunku jest kwestią sporną. Autorzy Birds of the World wyróżniają dwa podgatunki Ceyx erithaca[6]:

Za podgatunek zimorodka orientalnego był też uznawany zimorodek rdzawogrzbiety (Ceyx rufidorsa), obecnie zwykle traktowany jako osobny gatunek[4][6][7]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia trzeci podgatunek – C. e. motleyi[8], ale jest on traktowany przez Birds of the World oraz IUCN jako podgatunek C. rufidorsa[7][9].

Proponowano podgatunek enopopygius z Sumatry i Wysp Aroa w Cieśninie Malakka, ale opisane okazy okazały się jaśniej ubarwionymi przedstawicielami podgatunku nominatywnego[6].

Etymologia nazwy naukowej[edytuj | edytuj kod]

  • Ceyx: łac. ceyx, ceycis „ptak morski” różnie identyfikowany, od gr. κηυξ kēux, κηυκος kēukos „ptak morski” wymieniony przez Dionizjusza i Lucjana i uznawany za identyczny z Halcyon. W mitologii greckiej Ceyx (pol. Keyks) był bluźnierczym mężem Alkione, utonął w morzu i został przemieniony w zimorodka wraz z jego zrozpaczoną żoną, gdy ta odkryła jego ciało wyrzucone na brzeg[10].
  • erithaca: łac. erithacus rudzik, od łac. erithacus nieznany mały ptak, od gr. εριθακος erithakos nieznany mały ptak, możliwie rudzik, pleszka lub kopciuszek[11].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Zimorodek orientalny ma ciemnoniebieski grzbiet, skrzydła i barkówki, jasnopomarańczowy brzuch. Ciemna plama nad długim, szerokim i czerwonym dziobem. Niebieskie i białe plamy po bokach szyi, białe gardło. Czarne tęczówki. Krótki, pomarańczowo zakończony ogon. Różowo-fioletowy kuper. Pomarańczowo-czerwone nogi i stopy, występują trzy palce, dwa z nich skierowane do przodu. Dymorfizm płciowy nie występuje. Upierzenie młodych ma mniej wyraźne kolory[12][13][14][15][16].

Długość ciała wynosi 12,5–14 cm, masa ciała 14–20 g[13][15][16].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Azji Południowo-Wschodniej oraz Indiach, Sri Lance, Bangladeszu i skrajnie południowych Chinach. Zamieszkuje suche i wilgotne lasy równikowe, mokradła i zacienione brzegi słodkowodnych rzek i jezior[6][8][17].

Poszczególne podgatunki zamieszkują[6]:

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Zimorodek orientalny w lesie deszczowym w Indiach

Dieta składa się głównie z bezkręgowców – pająków, skorupiaków i owadów, w tym modliszek (Mantodea), much (Diptera), mrówek (Formicidae), ważek (Epiprocta) i chrząszczy z rodziny pływakowatych (Dytiscidae). Żywi się również małymi kręgowcami – rybami, jaszczurkami i żabami. Pokarm dostarczany przez rodziców młodym osobnikom składa się zazwyczaj z ryb, jaszczurek, ślimaków, wijów i owadów[6][13][18].

W pojedynkę poszukuje pożywienia na skałach, między roślinami lub na gałęziach 1–3 m nad poziomem powierzchni wody lub ziemi. Po zauważeniu ofiary nurkuje pod taflę wody lub bez zanurzania się, chwyta owady pływające na jej powierzchni. Poluje również na małe zwierzęta znalezione na ziemi lub łapie w locie owady znalezione między roślinami[6][13].

Niestrawione resztki jedzenia są usuwane w postaci wypluwki[6].

Rozród[edytuj | edytuj kod]

Gniazdo[edytuj | edytuj kod]

Jamę w ziemi, która służy jako gniazdo, wykopują samiec i samica, w pionowym brzegu rzeki lub skarpie 1–1,5 m nad powierzchnią, często z dala od wody, ale zawsze w lesie lub w jego pobliżu. Poziomy tunel o długości 0,5–1 m jest skierowany ku górze, ma ok. 4 cm średnicy, wejście 5–7,5 cm. Najdalsze miejsce nory, przeznaczone do składania jaj ma 10–20,5 cm średnicy[6][13][18][19]. Niekiedy buduje nory gniazdowe w termitierach i mrowiskach, odnotowano też przypadki wykorzystywania nor zbudowanych przez inne gatunki[6].

Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]

Zazwyczaj samica składa od 4 do 5 białych, gładkich jaj w najdalszym miejscu gniazda. Okres inkubacji jaj wynosi ok. 3 tygodnie. Oboje rodzice wysiadują jaja, w nocy robi to zazwyczaj samica. W ciągu roku często występują dwa lęgi, drugi występuje 19–23 dni po pierzeniu się młodych osobników lub niepowodzenia pierwszych lęgów[6][13][18].

Przez pierwsze dwa dni po wykluciu się pisklęta nie posiadają piór, widoczna jest czarna gałka oczna. Są karmione ok. 20 razy dziennie, głównie rybami, dostarczane są do gniazda również jaszczurki, owady i stawonogi, głównie przez samca. Opuszczają gniazdo po ok. 3 tygodniach od wyklucia się[6][13].

Status[edytuj | edytuj kod]

Zimorodek orientalny został zakwalifikowany w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Występuje na bardzo dużym obszarze (BirdLife International podaje EOO – 7,53 mln km²). Trend populacyjny jest malejący, jednak spadek nie jest wystarczająco szybki, aby zaliczyć go do gatunków zagrożonych. Liczba osobników światowej populacji nie jest znana, ale gatunek opisywany jest jako rzadki, lokalnie pospolity[3][6][20].

Zagrożenia powodujące spadek liczebności tego gatunku nie są w pełni poznane. Jako główne zagrożenie i przyczynę malejącego trendu populacyjnego zalicza się wycinkę lasów, w którym znajdują się siedliska tego gatunku. Kolizje ptaków z oknami budynków w trakcie lotu i migracji stanowią inne ryzyko dla populacji gatunku[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ceyx erithaca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c d D. Lepage, Black-backed Kingfisher Ceyx erithaca, [w:] Avibase [online] [dostęp 2023-11-01] (ang.).
  3. ↑ a b c Ceyx erithaca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Alcedininae Rafinesque, 1815 - zimorodki (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-11-01].
  5. ↑ a b K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 115 (łac.).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n W.L. Limparungpatthanakij, C. Hansasuta, Black-backed Dwarf-Kingfisher (Ceyx erithaca), version 2.1, [w:] Birds of the World (red. N.D. Sly & B.K. Keeney), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022, DOI: 10.2173/bow.bkbkin1.02.1 [dostęp 2023-11-01] (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  7. ↑ a b HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-15].
  8. ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2). [dostęp 2023-11-01]. (ang.).
  9. ↑ W.L. Limparungpatthanakij, C. Hansasuta, Rufous-backed Dwarf-Kingfisher (Ceyx rufidorsa), version 2.0, [w:] Birds of the World (red. N.D. Sly), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2022, DOI: 10.2173/bow.rubkin1.02 [dostęp 2023-11-01] (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  10. ↑ Ceyx, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-28] (ang.).
  11. ↑ erithaca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-28] (ang.).
  12. ↑ Gordon Ramel, Oriental Dwarf Kingfishers (Ceyx erithaca) Information [online], Earth Life, 13 lipca 2023 [dostęp 2023-10-20] (ang.).
  13. ↑ a b c d e f g C. Hilary Fry, Kathie Fry, Kingfishers, Bee-eaters and Rollers, A&C Black, 2010, s. 198–199, ISBN 978-1-4081-3457-3.
  14. ↑ Black-backed Dwarf-Kingfisher, [w:] eBird [online], Cornell Lab of Ornithology [dostęp 2023-10-20] (ang.).
  15. ↑ a b Mahmood Syed Faheem, Oriental dwarf kingfisher [online] [dostęp 2023-10-20] (ang.).
  16. ↑ a b Oriental Dwarf Kingfisher, [w:] Birds of Singapore [online], Bird Society of Singapore [dostęp 2023-10-20] (ang.).
  17. ↑ Species factsheet: Ceyx erithaca [online], BirdLife International [dostęp 2023-10-07] (ang.).
  18. ↑ a b c S.B. Palkar i inni, Breeding biology of Oriental Dwarf Kingfisher Ceyx erythaca, „Indian Birds”, 4 (3), 2008, s. 98–103 (ang.).
  19. ↑ Devvratsinh Mori, Krunal Trivedi, A first confirmed breeding record of Oriental Dwarf Kingfisher Ceyx erithaca in Gujarat, „FLAMINGO Gujarat”, XVII-4 & XVIII-1, 2019–2020, s. 20–22 (ang.).
  20. ↑ Species factsheet: Ceyx erithaca [online], BirdLife International [dostęp 2023-12-15] (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zimorodek_orientalny&oldid=73399378”