Zygmunt Bieszczanin

Zygmunt Bieszczanin

Zyga, Adam

pułkownik
Data urodzenia	23 grudnia 1923
Data śmierci	11 września 1998
Przebieg służby
Lata służby	1942–1953
Siły zbrojne	ZWZ-AK Gwardia Ludowa Armia Ludowa Milicja Obywatelska
Jednostki	grupa krakowskich egzekutorów ZWZ/AK, Chroberski oddział GL, Oddział AL im. Bartosza Głowackiego, 1 Brygada AL Ziemi Krakowskiej
Stanowiska	egzekutor ZWZ/AK, dowódca oddziału partyzanckiego GL, dowódca kompanii partyzanckiej AL
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: potyczka pod Sadkówką bitwa pod Młodzawami potyczka pod Skrobaczowem potyczka pod Baranowem
Późniejsza praca	pisarz historyczny
Odznaczenia

Zygmunt Bieszczanin ps. „Zyga”, „Adam” (ur. 23 grudnia 1923 w Radagoszczy, pow. Pińsk., zm. 11 września 1998) – dowódca oddziału Armii Ludowej, dowódca kompanii w 1 Brygadzie AL Ziemi Krakowskiej, obrońca tzw. Republiki Pińczowskiej, autor kilku książek.

Życiorys

W styczniu 1940 r. został aresztowany przez Niemców i wywieziony do Hamburga, po trzech dniach uciekł i lecie tegoż roku przedostał się na stronę radziecką; po zajęciu Brzeżan przez Niemców aresztowany i wywieziony do obozu w Altengraben, potem na przymusowe roboty do Magdeburga, skąd uciekł w kwietniu 1942 r. i wrócił do kraju. Działalność partyzancką rozpoczął w grupie bojowej Armii Krajowej w Krakowie, z którą brał udział w likwidacji agentów i nadgorliwych funkcjonariuszy policji niemieckiej. Po rozbiciu plutonu na skutek denuncjacji w 1943 opuścił Kraków z zamiarem wstąpienia do partyzantki. W lasach chroberskich spotkał oddział Gwardii Ludowej do którego wstąpił. Przyczynił się również do tego, że reichsdeutsch Wilhelm Zelazko, dezerter z armii niemieckiej przyłączył się do polskiej partyzantki. Pod Węchadłowem, w czasie potyczki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych mającej miejsce z 7 na 8 grudnia 1943, został ranny. Po utworzeniu w 1944 oddziału Armii Ludowej o nazwie „Partyzancki Oddział Polowy AL im. B. Głowackiego, został jego dowódcą przybierając pseudonim „Adam”. Po bitwie z ekspedycją niemiecką mającej miejsce 25 marca 1944 we wsi Sadkówka, Zygmunt Bieszczanin za umiejętne dowodzenie obroną został awansowany do stopnia kapitana.

Dowodzony przez niego oddział AL, kwaterujący razem z oddziałem Batalionów Chłopskich w lasach pod Skrobaczowem, 17 lipca 1944 został zaatakowany przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych. Pomimo dużej przewagi będącej po stronie NSZ oddział Bieszczanina wydostał się z okrążenia. W walce zginęło 5 partyzantów, 4 z AL i BCh oraz 1 z NSZ.

Po utworzeniu 1 Brygady AL Ziemi Krakowskiej w stopniu kapitana został dowódcą 3 kompanii, biorąc udział w walkach z Niemcami na terenie tzw. Republiki Pińczowskiej.

W czasie bitwy pod Młodzawami toczonej w ostatnich dniach lipca 1944 przez oddziały Armii Ludowej i Armii Krajowej z Niemcami, Bieszczanin dowodził 3 kompanią brygady AL. Oddział niemiecki w sile około 240 ludzi przybył w rejon Młodzaw w celu pacyfikacji wsi Młodzawy Duże i Młodzawy Małe. Po zakończeniu wojny, partyzantom biorącym udział w bitwie dzięki którym ocaleli mieszkańcy pacyfikowanych wsi zbudowano pomnik w Młodzawach usytuowany przy skrzyżowaniu dróg do Chrobrza i Kozubowa.

Po bitwie pod Baranowem Zygmunt Bieszczanin razem z brygadą przebił się przez linię frontu w okolicach wsi Kików i Szklanów i razem z żołnierzami z brygady wśród których byli między innymi: Franciszek Księżarczyk i Józef Saturn, przeszedł na przyczółek baranowsko-sandomierski. Po rozwiązaniu brygady w Baranowie Sandomierskim i zdaniu 18 sierpnia 1944 r. broni oraz amunicji dowódcy jednostki armii radzieckiej wyjechał do Rzeszowa gdzie był komendantem RKU. Po wojnie pracował jako funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej w Krakowie, do 1953, kiedy została przyznana mu specjalna emerytura i zasiłek przez utratę zdolności do pełnienia służby.

Wspomnienia Adama Bieszczanina dotyczące okresu II wojny światowej zostały zamieszczone w napisanych przez niego książkach: Skalbmierz sierpień 1944, Dni walki, Godziny Grozy oraz Linia śmierci i wydane przez Wydawnictwo MON.

Był działaczem ZBoWiD, w maju 1985 wszedł w skład Prezydium Zarządu Głównego ZBoWiD.

Rodzina

Jego żoną była Halina Franciszka z domu Iwanowicz (ur. 24 października 1922, zm. 15 października 1996), miał z nią córkę Grażynę po mężu Starćević (ur. 25 marca 1949, zm. 31 stycznia 2015). Rodzina spoczywa na warszawskich Powązkach.

Upamiętnienie

Na pomniku w Młodzawach umieszczono napis poświęcony Zygmuntowi Bieszczaninowi:

Ku pamięci płk dr Zygmunta Bieszczanina 1923-1998 kawalera orderu Virtuti Militari, dowódcy oddziału A.L. okręgu wiślickiego, uczestnika walk z niemieckim okupantem, współtwórcy powstania obrony i utrzymania republiki Pińczowskiej 24 VII-15 VIII 1944. Jego żołnierze.

Publikacje

Swoje wspomnienia wydane przez Wydawnictwo MON Zygmunt Bieszczanin opublikował w książkach:

• Skalbmierz sierpień 1944
• Dni walki
• Godziny Grozy
• Linia śmierci

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 31 sierpnia 1945
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Srebrny Krzyż Zasługi – 10 października 1945
• Krzyż Partyzancki
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

i inne

Awanse

• podporucznik GL – 20 grudnia 1943
• kapitan AL – 29 marca 1944 (z pominięciem stopnia porucznika)
• major MO – 1945
• pułkownik LWP – po wojnie

Bibliografia

• Kazimierz Satora: Emblematy, godło i symbole GL i AL. Warszawa: MON, 1988. ISBN 978-83-920789-4-4.
• Władysław Ważniewski: Walki partyzanckie nad Nidą 1939-1945. Warszawa: MON, 1975.
• Kazimierz Sobczak (red.): Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Józef Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945. Warszawa: MON, 1963.
• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: MON, 1977.
• Praca zbiorowa: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988.
• Stefan Sokołowski: Dzielnica „Nida”. Koszalin: Feniks, 1994.
• Zygmunt Bieszczanin: Dni walki. Warszawa: MON, 1965.
• Zygmunt Bieszczanin: Godziny grozy. Warszawa: MON, 1967.
• Zygmunt Bieszczanin: Linia śmierci. Warszawa: MON, 1969.
• Zygmunt Bieszczanin: Skalbmierz sierpień 1944. Warszawa: MON, 1970.
• Bogdan Hillebrandt: Partyzantka na Kielecczyźnie 1939-1945. Warszawa: MON, 1967.
• Władysław Ważniewski: Partyzanci spod znaku Bartosza. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
• Bohdan Piętka: Kłamstwa o historii. Warszawa: 2020. ISBN 978-83-64407-70-3.
• Władysław Góra, Stanisław Okęcki: Niemcy antyfaszyści w polskim ruchu oporu. Poznań: 1966.