Astragalus siculus
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
Astragalus siculus | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Astragalus siculus Biv. Giorn. Polit. Lett. Palermo 4: s.p. (1810)[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| Homonimy | |||
| |||
Astragalus siculus Biv. – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Występuje endemicznie na Sycylii[5], gdzie jest gatunkiem pionierskim, zasiedlającym pokryte popiołem stoki Etny[6].
Epitet gatunkowy siculus po łacinie oznacza „sycylijski”. W języku włoskim roślinę tę nazywa się Spino Santo, czyli „Święty Cierń”[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Pokrój
- Wieloletnie, karłowate, poduszkowe półkrzewy o wysokości 15–30 cm, gęsto rozgałęzione od nasady łodygi[3].
- Pęd
- Łodygi sterczące lub wznoszące się, do 27 cm długości i 1-2,5 mm średnicy, pod przylistkami gęsto owłosione, z wiekiem tracące włoski[3].
- Liście
- Przylistki żółtawobiałe, błoniaste, szkliste na wierzchołku i brzegach, o długości 8-16 mm, wąsko jajowate, spiczaste, z 3-5 równoległymi żyłkami w części wolnej, przylegające do ogonka na 3-5 mm; nagie, na brzegach orzęsione. Ogonki liściowe długości 0,4–1,1 cm, sztywne, rzadko owłosione, szybko tracące włoski. Liście o długości 0,7-5 cm, stłoczone, skośnie wzniesione, parzysto pierzaste, z (3−)5−8 parami naprzeciwległych listków, zwieńczone cierniem, tej samej długości lub do trzech razy dłuższym od najwyżej położonych listków. Listki fałdowane, początkowo szarozielone, przechodzące w zielone, o wymiarach 3−11 × 0,7−3 mm, wąsko podługowate lub rzadko odwrotnie jajowate do podługowatych, tępe z nasadzonym kończykiem o długości 0,2−0,7 mm; po stronie wierzchniej owłosione w kierunku brzegów, na stronie spodniej owłosione[3].
- Kwiaty
- Kwiaty motylkowe zebrane w kwiatostan złożony, kulisty lub rzadziej jajowaty, o długości 1,5–3 cm i szerokości 2–2,5 cm, na który składają się kwiatostany boczne złożone z 3–4 kwiatów. Przysadki żółtawobiałe, czasem fioletowe na czubku, błoniaste, o wymiarach 7-9 × 0,5-1 mm, wąsko podługowato-jajowate, spiczaste, łódkowate, słabo owłosione na czubku i żyłce centralnej; poza tym nagie. Podkwiatki 1 lub 2 u podstawy każdego kielicha, długości 6–8,5 mm i szerokości ok. 0,5 mm, równowąskie; owłosione jak przysadki. Kielich błoniasty, żółtawobiały, z zielonymi do brązowymi, szydłowatymi ząbkami, wartołkowaty, rozszczepiający się z wiekiem, długości 6,5-11 mm, z 12-15 równoległymi żyłkami; na całej długości gęsto owłosiony. Płatki korony żółtawobiałe, zabarwione na brzegach od różowego do fioletowego. Skrzydełka i łódeczka u nasady zrosłe z rynienką pręcikową, na długości ok. 4 mm. Płatek żagielka o wymiarach 8−10,5 × 5−6,5 mm, podługowaty lub odwrotnie jajowato-skrzypcowaty, płytko wycięty, zwężony w dolnej jednej trzeciej, oszczepowaty u nasady. Skrzydełka wąsko podługowate, tępe, o wymiarach 5-7 × 1-2,5 mm. Łódeczka skośno eliptyczna, o szeroko zakrzywionej dolnej krawędzi i wklęsłej górnej krawędzi, tępa, o wymiarach 4,5-6 × 1,5-2,5 mm. Pręciki o długości 11–15 mm, na odcinku górnych 3 mm wolne. Zalążnia jedwabista. Szyjka słupka o długości 9-11 mm, owłosiona w dolnej połowie[3].
- Owoce
- Elipsoidalne, ściśnięte grzbietowo-brzusznie strąki o długości 5–6 mm, wysokości 2 mm i szerokości 3,5–4 mm, w górnej części gęsto kosmate, w dolnej nagie[3].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Siedlisko
- Gatunek pionierski pokrytych popiołem i zastygłą lawą stoków Etny. Dolna granica jego występowania to 1000 m n.p.m., gdzie zasiedla brzegi wysychających latem koryt strumieni. Na wysokości pomiędzy 1700 a 2000 m n.p.m. jego populacje stają się bardziej zwarte i towarzyszą im takie gatunki jak: jałowiec pospolity (var. hemisphaerica), Berberis aetnensis i janowiec etneński. Górna granica występowania gatunku to 2500 m n.p.m. (2700 m n.p.m.[8]), gdzie jest on dominujący w krajobrazie. Na tej wysokości występuje on jedynie razem z kilkoma innymi gatunkami roślin zielnych, takimi jak: Festuca circummediterranea, Silene sedoides, goździcznik skalnicowy, Clinopodium alpinum, Galium aetnicum, Hypochaeris robertia, Adenostyles alpina, Senecio squalidus subsp. aethnensis i Viola aethnensis, z których wszystkie korzystają z osłony poduszek tworzonych przez A. siculus[6].
- Charakterystyka fitosocjologiczna
- W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych jest gatunkiem charakterystycznym i dominującym dla zespołu Astragaletum siculi i charakterystycznym dla rzędu Rumici-Astragaletalia siculi w klasie Rumici-Astragaletea siculi[9].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek z rodzaju traganek (Astragalus L.) w podplemieniu Astragalinae w ramach plemienia Galegeae w obrębie podrodziny bobowatych właściwych (Faboideae) z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.)[10].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Roślina wykorzystywana jako roślina lecznicza[11]. W medycynie ludowej napary ze świeżych korzeni stosowane były jako środki moczopędne oraz rozpuszczające kamienie żółciowe i nerkowe[12].
W korzeniach Astragalus siculus obecne są cykloartanowe saponiny triterpenowe: astrasieversianin II i astragalozyd I[12].
Ekstrakty z tej rośliny wykazują wyraźne działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwbólowe u szczurów i myszy, a także działanie bakteriobójcze przeciwko bakteriom Gram-ujemnym i Gram-dodatnim, odpowiedzialnym za infekcje dróg moczowych[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f g D. Podlech. The genus Astragalus L. (Fabaceae) in Europe with exclusion of the former Soviet Union. „Feddes Repertorium”. 119 (5-6), s. 310–387, 2008-10. DOI: 10.1002/fedr.200811171.
- ↑ Global Biodiversity Information Facility (GBIF) Backbone Taxonomy. GBIF Secretariat. [dostęp 2021-08-01]. (ang.).
- ↑ Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-08-01]. (ang.).
- ↑ a b c Georg Eberle Wetzlar. Der Sizilische Dorntragant (Astragalus siculus) und die subalpine Dorntragant-Vulkansteppe auf dem Ätna. „Jahrbuch-Nassauischen-Verein-Naturkunde”. 101, s. 97-104, 1971. Wiesbaden.
- ↑ Ólafur (i inni) Arnalds: Soils of volcanic regions in Europe. Berlin: Springer. ISBN 978-3-540-48711-1.
- ↑ a b Saverio Sciandrello, Pietro Minissale, Gianpietro Giusso del Galdo. Vascular plant species diversity of Mt. Etna (Sicily): endemicity, insularity and spatial patterns along the altitudinal gradient of the highest active volcano in Europe. „PeerJ”. 8, s. e9875, 2020-11-18. DOI: 10.7717/peerj.9875.
- ↑ Brullo S. i inni. A syntaxonomical survey of the Sicilian dwarf shrub vegetation belonging to the class Rumici-Astragaletea siculi. „Annali di Botanica n.s.”. V, 2005.
- ↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-08-01]. (ang.).
- ↑ a b G. Bisignano, L. Iauk, S. Kirjavainen, E. M. Galati. Anti-Inflammatory, Analgesic, Antipyretic and Antibacterial Activity of Astragalus siculus Biv. „International Journal of Pharmacognosy”. 32 (4), s. 400–405, 1994-01. DOI: 10.3109/13880209409083023.
- ↑ a b Maria Baratta, Guiseppe Ruberto. Cycloartane Triterpene Glycosides from Astragalus siculus. „Planta Medica”. 63 (03), s. 280–282, 1997-06. DOI: 10.1055/s-2006-957677.