Mnyamawamtuka: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
ilustracja
z opisu rodzaju
Linia 30: Linia 30:
== Historia i odkrycie ==
== Historia i odkrycie ==
Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. [[Holotyp]] znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora [[Rukwa]] na południowym zachodzie [[Tanzania|Tanzanii]] (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie [[kręgi szyjne]], [[kręgi grzbietowe]], [[kręgi krzyżowe]] i [[kręgi ogonowe]], [[żebra]] grzbietowe i krzyżowe, [[łopatka|łopatkę]], płytkę mostka, niekompletne [[kość ramienna|kości ramienne]], [[kość łokciowa|kość łokciową]], kości [[śródręcze|śródręcza]], kontralateralne kości [[kość łonowa|łonową]] i [[kość kulszowa|kulszową]], części obu kości [[kość udowa|udowych]] i [[kość piszczelowa|piszczelowych]], [[kość strzałkowa|strzałkę]], kości [[śródstopie|śródstopia]], paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019{{r|Mnyamawamtuka}}.
Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. [[Holotyp]] znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora [[Rukwa]] na południowym zachodzie [[Tanzania|Tanzanii]] (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie [[kręgi szyjne]], [[kręgi grzbietowe]], [[kręgi krzyżowe]] i [[kręgi ogonowe]], [[żebra]] grzbietowe i krzyżowe, [[łopatka|łopatkę]], płytkę mostka, niekompletne [[kość ramienna|kości ramienne]], [[kość łokciowa|kość łokciową]], kości [[śródręcze|śródręcza]], kontralateralne kości [[kość łonowa|łonową]] i [[kość kulszowa|kulszową]], części obu kości [[kość udowa|udowych]] i [[kość piszczelowa|piszczelowych]], [[kość strzałkowa|strzałkę]], kości [[śródstopie|śródstopia]], paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019{{r|Mnyamawamtuka}}.

== Budowa ==
W miejscu znalezienia ''Mnyamawamtuka'' znaleziono kilka rodzajów [[zęby|zębów]]. Część z nich, przez podobieństwo do spotykanych u ''[[Tapuiasaurus]] macedoi''{{r|Mnyamawamtuka}}, [[takson bazalny|bazalnego]] tytanozaura z Brazylii{{r|Wilson ea16}}, i ''[[Sarmientosaurus]] musacchioi''{{r|Mnyamawamtuka}}, bazalnym Lithostrotia z Argentyny{{r|Sarmientosaurus}}, identyfikuje się jako przyśrodkowe zęby szczękowe. Nie noszą one śladów zużycia, co utrudnia wnioskowanie o zgryzie. 2 typ zębów przypomina spotykane u [[malawizaur]]a{{r|Mnyamawamtuka}}, tytanozauryda z Malawi{{r|Malawisaurus}}.


== Systematyka i ewolucja ==
== Systematyka i ewolucja ==
Linia 51: Linia 54:
<ref name="Amargasaurus">{{cytuj pismo | autor = Leonardo Salgado & José F. Bonaparte | tytuł = A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina | czasopismo = Ameghiniana | wolumin = 28 | strony = 333–346 | data = 1991 | język = en}}</ref>
<ref name="Amargasaurus">{{cytuj pismo | autor = Leonardo Salgado & José F. Bonaparte | tytuł = A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina | czasopismo = Ameghiniana | wolumin = 28 | strony = 333–346 | data = 1991 | język = en}}</ref>
<ref name="Cedarosaurus">{{Cytuj pismo |nazwisko=Tidwell |imię=Virginia |nazwisko2=Carpenter |imię2=Kenneth |nazwisko3=Brooks |imię3=William |tytuł=New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA |czasopismo=Oryctos |wolumin=2 |strony=21-37 |rok=1999 |język=en}}</ref>
<ref name="Cedarosaurus">{{Cytuj pismo |nazwisko=Tidwell |imię=Virginia |nazwisko2=Carpenter |imię2=Kenneth |nazwisko3=Brooks |imię3=William |tytuł=New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA |czasopismo=Oryctos |wolumin=2 |strony=21-37 |rok=1999 |język=en}}</ref>
<ref name="Malawisaurus">{{Cytuj | autor = L Jacobs, DA Winkler, WR Downs, EM Gomani | tytuł = New material of an Early Cretaceous titanosaurid saurepod dinosaur from Malawi | url = https://www.palass.org/sites/default/files/media/publications/palaeontology/volume_36/vol36_part3_pp523-534.pdf | czasopismo = Palaeontology | wolumin = 36 | numer = 3 | data = 1993 | s = 523-534 | język = en}}</ref>
<ref name="Rukwasuchus">{{Cytuj | autor = Sertich JJW, O’Connor PM | tytuł = A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2013.819808 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 3 | data = 2014 | s = 576–596 | język = en}}</ref>
<ref name="Rukwasuchus">{{Cytuj | autor = Sertich JJW, O’Connor PM | tytuł = A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2013.819808 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 3 | data = 2014 | s = 576–596 | język = en}}</ref>
<ref name="Rukwatitan">{{Cytuj | autor = Gorscak E, O’Connor PM, Stevens NJ, Roberts EM | tytuł = The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2014.845568 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 5 | data = 2014 | s = 1133–1154 | język = en}}</ref>
<ref name="Rukwatitan">{{Cytuj | autor = Gorscak E, O’Connor PM, Stevens NJ, Roberts EM | tytuł = The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2014.845568 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 5 | data = 2014 | s = 1133–1154 | język = en}}</ref>
<ref name="Sarmientosaurus">{{Cytuj | autor = Martínez RD, Lamanna MC, Novas FE, Ridgely RC, Casal GA, Martínez JE, Vita JR, Witmer LM | tytuł = A Basal Lithostrotian Titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) with a Complete Skull: Implications for the Evolution and Paleobiology of Titanosauria | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27115989 | czasopismo = PLoS One | wolumin = 11 | numer = 4 | data = 2016 | s = e0151661 | doi = 10.1371/journal.pone.0151661 | język = en}}</ref>
<ref name="Shingopana">{{Cytuj | autor = Gorscak E., O’Connor PM, Roberts E. M., Stevens N. J. | tytuł = The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2017.1343250 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 37 | numer = 4 | data = 2017 | s = e1343250 | język = en}}</ref>
<ref name="Shingopana">{{Cytuj | autor = Gorscak E., O’Connor PM, Roberts E. M., Stevens N. J. | tytuł = The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2017.1343250 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 37 | numer = 4 | data = 2017 | s = e1343250 | język = en}}</ref>
<ref name="Barrett&Xiaolin07">{{Cytuj pismo |autor=Paul M. Barrett, Wang Xiaolin |tytuł=Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China |czasopismo=Palaeoworld |wolumin=16 |wydanie=4 |strony=265–271 |rok=2007 |doi=10.1016/j.palwor.2007.07.001 |język=en}}</ref>
<ref name="Barrett&Xiaolin07">{{Cytuj pismo |autor=Paul M. Barrett, Wang Xiaolin |tytuł=Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China |czasopismo=Palaeoworld |wolumin=16 |wydanie=4 |strony=265–271 |rok=2007 |doi=10.1016/j.palwor.2007.07.001 |język=en}}</ref>
Linia 60: Linia 65:
<ref name="Widlansky ea18">{{Cytuj | autor = Sarah J.Widlansky, William C.Clyde, Patrick M.O'Connor, Eric M.Roberts, Nancy J.Stevens | tytuł = Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution | url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1464343X17304545 | czasopismo = Journal of African Earth Sciences | wolumin = 139 | wydawca = Elsevier | s = 403-420 | data dostępu = 2018 | język = en}}</ref>
<ref name="Widlansky ea18">{{Cytuj | autor = Sarah J.Widlansky, William C.Clyde, Patrick M.O'Connor, Eric M.Roberts, Nancy J.Stevens | tytuł = Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution | url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1464343X17304545 | czasopismo = Journal of African Earth Sciences | wolumin = 139 | wydawca = Elsevier | s = 403-420 | data dostępu = 2018 | język = en}}</ref>
<ref name=Wilson&Upchurch03>{{Cytuj pismo |nazwisko=Wilson |imię=Jeffrey A. |nazwisko2=Upchurch |imię2=Paul |tytuł=A revision of ''Titanosaurus'' Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=1 |wydanie=3 |strony=125–160 |rok=2003 |doi=10.1017/S1477201903001044 |język=en}}</ref>
<ref name=Wilson&Upchurch03>{{Cytuj pismo |nazwisko=Wilson |imię=Jeffrey A. |nazwisko2=Upchurch |imię2=Paul |tytuł=A revision of ''Titanosaurus'' Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=1 |wydanie=3 |strony=125–160 |rok=2003 |doi=10.1017/S1477201903001044 |język=en}}</ref>
<ref name="Wilson ea16">{{Cytuj | autor = Jeffrey A. Wilson, Diego Pol, Alberto B. Carvalho, Hussam Zaher | tytuł = The skull of the titanosaur Tapuiasaurus macedoi (Dinosauria: Sauropoda), a basal titanosaur from the Lower Cretaceous of Brazil | url = https://academic.oup.com/zoolinnean/article/178/3/611/2667466 | czasopismo = Zoological Journal of the Linnean Society | wolumin = 18 | numer = 3 | data = 2016 | s = 611–662 | język = en}}</ref>
}}
}}



Wersja z 17:00, 23 lut 2019

Mnyamawamtuka
Gorscac & O,Connor, 2019
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

zauropodomorfy

Infrarząd

zauropody

(bez rangi) Macronaria
(bez rangi) Titanosauria
(bez rangi) Lithostrotia
Rodzaj

Mnyamawamtuka

Gatunki

Mnyamawamtuka moyowamkia

Mnyamawamtukarodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z grupy tytanozaurów[1].

Historia i odkrycie

Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. Holotyp znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora Rukwa na południowym zachodzie Tanzanii (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie kręgi szyjne, kręgi grzbietowe, kręgi krzyżowe i kręgi ogonowe, żebra grzbietowe i krzyżowe, łopatkę, płytkę mostka, niekompletne kości ramienne, kość łokciową, kości śródręcza, kontralateralne kości łonową i kulszową, części obu kości udowych i piszczelowych, strzałkę, kości śródstopia, paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019[1].

Budowa

W miejscu znalezienia Mnyamawamtuka znaleziono kilka rodzajów zębów. Część z nich, przez podobieństwo do spotykanych u Tapuiasaurus macedoi[1], bazalnego tytanozaura z Brazylii[2], i Sarmientosaurus musacchioi[1], bazalnym Lithostrotia z Argentyny[3], identyfikuje się jako przyśrodkowe zęby szczękowe. Nie noszą one śladów zużycia, co utrudnia wnioskowanie o zgryzie. 2 typ zębów przypomina spotykane u malawizaura[1], tytanozauryda z Malawi[4].

Systematyka i ewolucja

Mnyamawamtuka zalicza się do zauropodów[1]. Jest to jedna z najbardziej zróżnicowanych linii dinozaurów. Jej zaawansowanych ewolucyjnie przedstawicieli dzieli się na dwie główne grupy. Do jednej należą diplodokokształtne takie jak diplodoki, dikreozaury czy rebbachizaury. Drogą tworzą Macronaria o wielkich nozdrzach. W tych ostatnich dużą grupę stanowią tytanozaury[5]. To właśnie ten klad rozwijał się w okresie kredy, kiedy inne linie zauropodów, egzystujące jeszcze w kredzie wczesnej, chyliły się ku upadkowi[1]. Zauropody prosperowały najlepiej w jurze późnej[5] i nawet na początku kredy obecne były tylko niektóre linie (rebbachizaury[6], dikreozaury[7] z diplodokokształtnych, a brachiozaury[8] i euhelopy[9] z Macronaria). Tytanozaury natomiast rozwijały się i różnicowały, by jako jedyne dotrwać do epoki kredy późnej[1].

Tytanozaury najlepiej znane są właśnie z Afryki, choć najwcześniejsze szczątki pochodzą z wyspy Wight. W ich obrębie Mnyamawamtuka zalicza się do kladu Lithostrotia[1], obejmującego zaawansowane ewolucyjnie tytanozaury, pochodzące od ostatniego wspólnego przodka malawizaura i saltazaura[10].

Nazwa rodzajowa Mnyamawamtuka pochodzi z języka suahili. Pierwszy człon nazwy mnyama oznacza w tym języku zwierzę bądź bestię. Następujące dalej wa Mtuka znaczy "z Mtuka". Chodzi tu o rzekę, w zlewisku której leży teren, gdzie znaleziono szczątki[1] (użycza ona swej nazwy również ogniwie formacji geologicznej, w skałach którego znaleziono skamieniałości[11]). Epitet gatunkowy moyowamkia zaczerpnięto również ze suahili. Moyo oznacza w nim serce, podczas gdy wa mkia znaczy "ogona". Epitet gatunkowy stanowi odniesienie do tylno-bocznej ekspansji tylnego trzonu środkowych kręgów ogonowych, przyjmujących w rezultacie kształt sercowaty[1].

Rozmieszczenie geograficzne i paleoekologia

Pozostałości rodzaju znalezione zostały w Afryce. Z południa tego kontynentu pochodzi najbogatsza znana fauna tytanozaurów. Szczątki znaleziono na południowym zachodzie Tanzanii. Spoczywały wśród skał formacji Galula, w obrębie ogniwa Mtuka[1].

Mnyamawamtuka żyła w kredzie[1].

Skamieniałości Pakasuchus znaleziono w tej samej formacji Galula

Formacja Galula, nazwana tak w 2010 przez zespół Robertsa, obejmuje powstałe pośrodku okresu kredowego skały należące do grupy Red Sandstone Basenu Ryftowego Rukwa na południowym zachodzie Tanzanii[11]. Datuje się ją na 100-110 milionów lat (apt, cenoman)[1]. Podzielono ją na 2 ogniwa: Namba i Mtuka (nazwa w obu przypadkach wywodzi się od rzeki), stanowiące dolne 160-180 m formacji[11]. Nowsze datowanie paleomagentyczne potwierdza aptowo-cenomanańskie pochodzenie tego ogniwa, modyfikując wcześniejsze ustalenia jedynie dla młodszego Namba (cenoman-kampan[12]. Mtuka budują rzeczne osady gruboziarnistego piaskowca, mułowce, stanowiące pozostałość dawnego terenu zalewowego. Z młodszego ogniwa Namba formacji Galula, na południowy wschód od miejsca znalezienia Mnyamawamtuka[1] opisany został Rukwatitan[13], a w 2017 kolejny rodzaj Shingopana[14], oba zaliczane do tytanozaurów[13][14]. Z krokodylomorfów formacja ta zaoferowała Pakasuchus kapilimai[1] i Rukwasuchus yajabalijekundu[15]. Niższe natomiast ogniwo Mtuka, skąd pochodzi Mnyamawamtuka, zachowało skamieniałości ryb kostnych, żółwii oraz nieokreślonych bliżej zauropodów i teropodów[1].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q Eric Gorscak, Patrick M. O’Connor, A new African Titanosaurian Sauropod Dinosaur from the middle Cretaceous Galula Formation (Mtuka Member), Rukwa Rift Basin, Southwestern Tanzania, „Plos One”, 14 (2), 2019, e0211412 (ang.).
  2. Jeffrey A. Wilson i inni, The skull of the titanosaur Tapuiasaurus macedoi (Dinosauria: Sauropoda), a basal titanosaur from the Lower Cretaceous of Brazil, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 18 (3), 2016, s. 611–662 (ang.).
  3. Martínez RD i inni, A Basal Lithostrotian Titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) with a Complete Skull: Implications for the Evolution and Paleobiology of Titanosauria, „PLoS One”, 11 (4), 2016, e0151661, DOI10.1371/journal.pone.0151661 (ang.).
  4. L Jacobs i inni, New material of an Early Cretaceous titanosaurid saurepod dinosaur from Malawi, „Palaeontology”, 36 (3), 1993, s. 523-534 (ang.).
  5. a b Jeffrey A. Wilson, Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215-275 (ang.).
  6. Philip D.Mannion, Paul M.Barrett, Additions to the sauropod dinosaur fauna of the Cenomanian (early Late Cretaceous) Kem Kem beds of Morocco: Palaeobiogeographical implications of the mid-Cretaceous African sauropod fossil record, „Cretaceous Research”, 45, Elsevier, 2013, s. 49-59 (ang.).
  7. Leonardo Salgado & José F. Bonaparte. A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina. „Ameghiniana”. 28, s. 333–346, 1991. (ang.). 
  8. Virginia Tidwell, Kenneth Carpenter, William Brooks. New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA. „Oryctos”. 2, s. 21-37, 1999. (ang.). 
  9. Paul M. Barrett, Wang Xiaolin. Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China. „Palaeoworld”. 16 (4), s. 265–271, 2007. DOI: 10.1016/j.palwor.2007.07.001. (ang.). 
  10. Jeffrey A. Wilson, Paul Upchurch. A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160, 2003. DOI: 10.1017/S1477201903001044. (ang.). 
  11. a b c Eric M. Roberts i inni, Sedimentology and depositional environments of the Red Sandstone Group, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania: New insight into Cretaceous and Paleogene terrestrial ecosystems and tectonics in sub-equatorial Africa, „Journal of African Earth Sciences”, 57, Elsevier, 2010, s. 179–212 (ang.).
  12. Sarah J.Widlansky i inni, Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution, „Journal of African Earth Sciences”, 139, Elsevier, s. 403-420 (ang.).
  13. a b Gorscak E i inni, The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania, „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 34 (5), 2014, s. 1133–1154 (ang.).
  14. a b Gorscak E. i inni, The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity., „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 37 (4), 2017, e1343250 (ang.).
  15. Sertich JJW, O’Connor PM, A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania., „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 34 (3), 2014, s. 576–596 (ang.).
{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.