Mnyamawamtuka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
ilustracja |
z opisu rodzaju |
||
Linia 30: | Linia 30: | ||
== Historia i odkrycie == |
== Historia i odkrycie == |
||
Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. [[Holotyp]] znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora [[Rukwa]] na południowym zachodzie [[Tanzania|Tanzanii]] (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie [[kręgi szyjne]], [[kręgi grzbietowe]], [[kręgi krzyżowe]] i [[kręgi ogonowe]], [[żebra]] grzbietowe i krzyżowe, [[łopatka|łopatkę]], płytkę mostka, niekompletne [[kość ramienna|kości ramienne]], [[kość łokciowa|kość łokciową]], kości [[śródręcze|śródręcza]], kontralateralne kości [[kość łonowa|łonową]] i [[kość kulszowa|kulszową]], części obu kości [[kość udowa|udowych]] i [[kość piszczelowa|piszczelowych]], [[kość strzałkowa|strzałkę]], kości [[śródstopie|śródstopia]], paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019{{r|Mnyamawamtuka}}. |
Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. [[Holotyp]] znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora [[Rukwa]] na południowym zachodzie [[Tanzania|Tanzanii]] (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie [[kręgi szyjne]], [[kręgi grzbietowe]], [[kręgi krzyżowe]] i [[kręgi ogonowe]], [[żebra]] grzbietowe i krzyżowe, [[łopatka|łopatkę]], płytkę mostka, niekompletne [[kość ramienna|kości ramienne]], [[kość łokciowa|kość łokciową]], kości [[śródręcze|śródręcza]], kontralateralne kości [[kość łonowa|łonową]] i [[kość kulszowa|kulszową]], części obu kości [[kość udowa|udowych]] i [[kość piszczelowa|piszczelowych]], [[kość strzałkowa|strzałkę]], kości [[śródstopie|śródstopia]], paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019{{r|Mnyamawamtuka}}. |
||
== Budowa == |
|||
W miejscu znalezienia ''Mnyamawamtuka'' znaleziono kilka rodzajów [[zęby|zębów]]. Część z nich, przez podobieństwo do spotykanych u ''[[Tapuiasaurus]] macedoi''{{r|Mnyamawamtuka}}, [[takson bazalny|bazalnego]] tytanozaura z Brazylii{{r|Wilson ea16}}, i ''[[Sarmientosaurus]] musacchioi''{{r|Mnyamawamtuka}}, bazalnym Lithostrotia z Argentyny{{r|Sarmientosaurus}}, identyfikuje się jako przyśrodkowe zęby szczękowe. Nie noszą one śladów zużycia, co utrudnia wnioskowanie o zgryzie. 2 typ zębów przypomina spotykane u [[malawizaur]]a{{r|Mnyamawamtuka}}, tytanozauryda z Malawi{{r|Malawisaurus}}. |
|||
== Systematyka i ewolucja == |
== Systematyka i ewolucja == |
||
Linia 51: | Linia 54: | ||
<ref name="Amargasaurus">{{cytuj pismo | autor = Leonardo Salgado & José F. Bonaparte | tytuł = A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina | czasopismo = Ameghiniana | wolumin = 28 | strony = 333–346 | data = 1991 | język = en}}</ref> |
<ref name="Amargasaurus">{{cytuj pismo | autor = Leonardo Salgado & José F. Bonaparte | tytuł = A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina | czasopismo = Ameghiniana | wolumin = 28 | strony = 333–346 | data = 1991 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Cedarosaurus">{{Cytuj pismo |nazwisko=Tidwell |imię=Virginia |nazwisko2=Carpenter |imię2=Kenneth |nazwisko3=Brooks |imię3=William |tytuł=New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA |czasopismo=Oryctos |wolumin=2 |strony=21-37 |rok=1999 |język=en}}</ref> |
<ref name="Cedarosaurus">{{Cytuj pismo |nazwisko=Tidwell |imię=Virginia |nazwisko2=Carpenter |imię2=Kenneth |nazwisko3=Brooks |imię3=William |tytuł=New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA |czasopismo=Oryctos |wolumin=2 |strony=21-37 |rok=1999 |język=en}}</ref> |
||
<ref name="Malawisaurus">{{Cytuj | autor = L Jacobs, DA Winkler, WR Downs, EM Gomani | tytuł = New material of an Early Cretaceous titanosaurid saurepod dinosaur from Malawi | url = https://www.palass.org/sites/default/files/media/publications/palaeontology/volume_36/vol36_part3_pp523-534.pdf | czasopismo = Palaeontology | wolumin = 36 | numer = 3 | data = 1993 | s = 523-534 | język = en}}</ref> |
|||
<ref name="Rukwasuchus">{{Cytuj | autor = Sertich JJW, O’Connor PM | tytuł = A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2013.819808 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 3 | data = 2014 | s = 576–596 | język = en}}</ref> |
<ref name="Rukwasuchus">{{Cytuj | autor = Sertich JJW, O’Connor PM | tytuł = A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2013.819808 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 3 | data = 2014 | s = 576–596 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Rukwatitan">{{Cytuj | autor = Gorscak E, O’Connor PM, Stevens NJ, Roberts EM | tytuł = The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2014.845568 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 5 | data = 2014 | s = 1133–1154 | język = en}}</ref> |
<ref name="Rukwatitan">{{Cytuj | autor = Gorscak E, O’Connor PM, Stevens NJ, Roberts EM | tytuł = The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2014.845568 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 34 | numer = 5 | data = 2014 | s = 1133–1154 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Sarmientosaurus">{{Cytuj | autor = Martínez RD, Lamanna MC, Novas FE, Ridgely RC, Casal GA, Martínez JE, Vita JR, Witmer LM | tytuł = A Basal Lithostrotian Titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) with a Complete Skull: Implications for the Evolution and Paleobiology of Titanosauria | url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27115989 | czasopismo = PLoS One | wolumin = 11 | numer = 4 | data = 2016 | s = e0151661 | doi = 10.1371/journal.pone.0151661 | język = en}}</ref> |
|||
<ref name="Shingopana">{{Cytuj | autor = Gorscak E., O’Connor PM, Roberts E. M., Stevens N. J. | tytuł = The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2017.1343250 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 37 | numer = 4 | data = 2017 | s = e1343250 | język = en}}</ref> |
<ref name="Shingopana">{{Cytuj | autor = Gorscak E., O’Connor PM, Roberts E. M., Stevens N. J. | tytuł = The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity. | url = https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02724634.2017.1343250 | czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology | odpowiedzialność = Taylor & Francis | wolumin = 37 | numer = 4 | data = 2017 | s = e1343250 | język = en}}</ref> |
||
<ref name="Barrett&Xiaolin07">{{Cytuj pismo |autor=Paul M. Barrett, Wang Xiaolin |tytuł=Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China |czasopismo=Palaeoworld |wolumin=16 |wydanie=4 |strony=265–271 |rok=2007 |doi=10.1016/j.palwor.2007.07.001 |język=en}}</ref> |
<ref name="Barrett&Xiaolin07">{{Cytuj pismo |autor=Paul M. Barrett, Wang Xiaolin |tytuł=Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China |czasopismo=Palaeoworld |wolumin=16 |wydanie=4 |strony=265–271 |rok=2007 |doi=10.1016/j.palwor.2007.07.001 |język=en}}</ref> |
||
Linia 60: | Linia 65: | ||
<ref name="Widlansky ea18">{{Cytuj | autor = Sarah J.Widlansky, William C.Clyde, Patrick M.O'Connor, Eric M.Roberts, Nancy J.Stevens | tytuł = Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution | url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1464343X17304545 | czasopismo = Journal of African Earth Sciences | wolumin = 139 | wydawca = Elsevier | s = 403-420 | data dostępu = 2018 | język = en}}</ref> |
<ref name="Widlansky ea18">{{Cytuj | autor = Sarah J.Widlansky, William C.Clyde, Patrick M.O'Connor, Eric M.Roberts, Nancy J.Stevens | tytuł = Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution | url = https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1464343X17304545 | czasopismo = Journal of African Earth Sciences | wolumin = 139 | wydawca = Elsevier | s = 403-420 | data dostępu = 2018 | język = en}}</ref> |
||
<ref name=Wilson&Upchurch03>{{Cytuj pismo |nazwisko=Wilson |imię=Jeffrey A. |nazwisko2=Upchurch |imię2=Paul |tytuł=A revision of ''Titanosaurus'' Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=1 |wydanie=3 |strony=125–160 |rok=2003 |doi=10.1017/S1477201903001044 |język=en}}</ref> |
<ref name=Wilson&Upchurch03>{{Cytuj pismo |nazwisko=Wilson |imię=Jeffrey A. |nazwisko2=Upchurch |imię2=Paul |tytuł=A revision of ''Titanosaurus'' Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution |czasopismo=Journal of Systematic Palaeontology |wolumin=1 |wydanie=3 |strony=125–160 |rok=2003 |doi=10.1017/S1477201903001044 |język=en}}</ref> |
||
<ref name="Wilson ea16">{{Cytuj | autor = Jeffrey A. Wilson, Diego Pol, Alberto B. Carvalho, Hussam Zaher | tytuł = The skull of the titanosaur Tapuiasaurus macedoi (Dinosauria: Sauropoda), a basal titanosaur from the Lower Cretaceous of Brazil | url = https://academic.oup.com/zoolinnean/article/178/3/611/2667466 | czasopismo = Zoological Journal of the Linnean Society | wolumin = 18 | numer = 3 | data = 2016 | s = 611–662 | język = en}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
Wersja z 17:00, 23 lut 2019
Mnyamawamtuka | |||
Gorscac & O,Connor, 2019 | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Infrarząd | |||
(bez rangi) | Macronaria | ||
(bez rangi) | Titanosauria | ||
(bez rangi) | Lithostrotia | ||
Rodzaj |
Mnyamawamtuka | ||
Gatunki | |||
|
Mnyamawamtuka – rodzaj wymarłego dinozaura, zauropoda z grupy tytanozaurów[1].
Historia i odkrycie
Pierwsze odkrycia datują się na rok 2004, kolejnych dokonywały w latach od 2005 do 2006 zespoły terenowe Rukwa Rift Basin Project. Holotyp znaleziono w kamieniołomie leżącym 20 km na południe od jeziora Rukwa na południowym zachodzie Tanzanii (współrzędne 32° 34’ E and 8° 34’ S) i oznaczono symbolem RRBP 05834. Opisujący go Eric Gorscak i Patrick M. O’Connor wymieniają następujące jego elementy: przednie kręgi szyjne, kręgi grzbietowe, kręgi krzyżowe i kręgi ogonowe, żebra grzbietowe i krzyżowe, łopatkę, płytkę mostka, niekompletne kości ramienne, kość łokciową, kości śródręcza, kontralateralne kości łonową i kulszową, części obu kości udowych i piszczelowych, strzałkę, kości śródstopia, paliczki. Preparatykę przeprowadzono w Ohio University Fossil Preparation Facility, skamieniałości pozostają pod opieką Uniwersytetu Ohio. Nowy rodzaj opisano formalnie w 2019[1].
Budowa
W miejscu znalezienia Mnyamawamtuka znaleziono kilka rodzajów zębów. Część z nich, przez podobieństwo do spotykanych u Tapuiasaurus macedoi[1], bazalnego tytanozaura z Brazylii[2], i Sarmientosaurus musacchioi[1], bazalnym Lithostrotia z Argentyny[3], identyfikuje się jako przyśrodkowe zęby szczękowe. Nie noszą one śladów zużycia, co utrudnia wnioskowanie o zgryzie. 2 typ zębów przypomina spotykane u malawizaura[1], tytanozauryda z Malawi[4].
Systematyka i ewolucja
Mnyamawamtuka zalicza się do zauropodów[1]. Jest to jedna z najbardziej zróżnicowanych linii dinozaurów. Jej zaawansowanych ewolucyjnie przedstawicieli dzieli się na dwie główne grupy. Do jednej należą diplodokokształtne takie jak diplodoki, dikreozaury czy rebbachizaury. Drogą tworzą Macronaria o wielkich nozdrzach. W tych ostatnich dużą grupę stanowią tytanozaury[5]. To właśnie ten klad rozwijał się w okresie kredy, kiedy inne linie zauropodów, egzystujące jeszcze w kredzie wczesnej, chyliły się ku upadkowi[1]. Zauropody prosperowały najlepiej w jurze późnej[5] i nawet na początku kredy obecne były tylko niektóre linie (rebbachizaury[6], dikreozaury[7] z diplodokokształtnych, a brachiozaury[8] i euhelopy[9] z Macronaria). Tytanozaury natomiast rozwijały się i różnicowały, by jako jedyne dotrwać do epoki kredy późnej[1].
Tytanozaury najlepiej znane są właśnie z Afryki, choć najwcześniejsze szczątki pochodzą z wyspy Wight. W ich obrębie Mnyamawamtuka zalicza się do kladu Lithostrotia[1], obejmującego zaawansowane ewolucyjnie tytanozaury, pochodzące od ostatniego wspólnego przodka malawizaura i saltazaura[10].
Nazwa rodzajowa Mnyamawamtuka pochodzi z języka suahili. Pierwszy człon nazwy mnyama oznacza w tym języku zwierzę bądź bestię. Następujące dalej wa Mtuka znaczy "z Mtuka". Chodzi tu o rzekę, w zlewisku której leży teren, gdzie znaleziono szczątki[1] (użycza ona swej nazwy również ogniwie formacji geologicznej, w skałach którego znaleziono skamieniałości[11]). Epitet gatunkowy moyowamkia zaczerpnięto również ze suahili. Moyo oznacza w nim serce, podczas gdy wa mkia znaczy "ogona". Epitet gatunkowy stanowi odniesienie do tylno-bocznej ekspansji tylnego trzonu środkowych kręgów ogonowych, przyjmujących w rezultacie kształt sercowaty[1].
Rozmieszczenie geograficzne i paleoekologia
Pozostałości rodzaju znalezione zostały w Afryce. Z południa tego kontynentu pochodzi najbogatsza znana fauna tytanozaurów. Szczątki znaleziono na południowym zachodzie Tanzanii. Spoczywały wśród skał formacji Galula, w obrębie ogniwa Mtuka[1].
Mnyamawamtuka żyła w kredzie[1].
Formacja Galula, nazwana tak w 2010 przez zespół Robertsa, obejmuje powstałe pośrodku okresu kredowego skały należące do grupy Red Sandstone Basenu Ryftowego Rukwa na południowym zachodzie Tanzanii[11]. Datuje się ją na 100-110 milionów lat (apt, cenoman)[1]. Podzielono ją na 2 ogniwa: Namba i Mtuka (nazwa w obu przypadkach wywodzi się od rzeki), stanowiące dolne 160-180 m formacji[11]. Nowsze datowanie paleomagentyczne potwierdza aptowo-cenomanańskie pochodzenie tego ogniwa, modyfikując wcześniejsze ustalenia jedynie dla młodszego Namba (cenoman-kampan[12]. Mtuka budują rzeczne osady gruboziarnistego piaskowca, mułowce, stanowiące pozostałość dawnego terenu zalewowego. Z młodszego ogniwa Namba formacji Galula, na południowy wschód od miejsca znalezienia Mnyamawamtuka[1] opisany został Rukwatitan[13], a w 2017 kolejny rodzaj Shingopana[14], oba zaliczane do tytanozaurów[13][14]. Z krokodylomorfów formacja ta zaoferowała Pakasuchus kapilimai[1] i Rukwasuchus yajabalijekundu[15]. Niższe natomiast ogniwo Mtuka, skąd pochodzi Mnyamawamtuka, zachowało skamieniałości ryb kostnych, żółwii oraz nieokreślonych bliżej zauropodów i teropodów[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Eric Gorscak , Patrick M. O’Connor , A new African Titanosaurian Sauropod Dinosaur from the middle Cretaceous Galula Formation (Mtuka Member), Rukwa Rift Basin, Southwestern Tanzania, „Plos One”, 14 (2), 2019, e0211412 (ang.).
- ↑ Jeffrey A. Wilson i inni, The skull of the titanosaur Tapuiasaurus macedoi (Dinosauria: Sauropoda), a basal titanosaur from the Lower Cretaceous of Brazil, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 18 (3), 2016, s. 611–662 (ang.).
- ↑ Martínez RD i inni, A Basal Lithostrotian Titanosaur (Dinosauria: Sauropoda) with a Complete Skull: Implications for the Evolution and Paleobiology of Titanosauria, „PLoS One”, 11 (4), 2016, e0151661, DOI: 10.1371/journal.pone.0151661 (ang.).
- ↑ L Jacobs i inni, New material of an Early Cretaceous titanosaurid saurepod dinosaur from Malawi, „Palaeontology”, 36 (3), 1993, s. 523-534 (ang.).
- ↑ a b Jeffrey A. Wilson , Sauropod dinosaur phylogeny: critique and cladistic analysis, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 136 (2), 2002, s. 215-275 (ang.).
- ↑ Philip D.Mannion , Paul M.Barrett , Additions to the sauropod dinosaur fauna of the Cenomanian (early Late Cretaceous) Kem Kem beds of Morocco: Palaeobiogeographical implications of the mid-Cretaceous African sauropod fossil record, „Cretaceous Research”, 45, Elsevier, 2013, s. 49-59 (ang.).
- ↑ Leonardo Salgado & José F. Bonaparte. A New Dicraeosaurid Sauropod, Amargasaurus cazaui Gen. et Sp. Nov., from The La Amarga Formation, Neocomian of Neuquén Province, Argentina. „Ameghiniana”. 28, s. 333–346, 1991. (ang.).
- ↑ Virginia Tidwell, Kenneth Carpenter, William Brooks. New sauropod from the Lower Cretaceous of Utah, USA. „Oryctos”. 2, s. 21-37, 1999. (ang.).
- ↑ Paul M. Barrett, Wang Xiaolin. Basal titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) teeth from the Lower Cretaceous Yixian Formation of Liaoning Province, China. „Palaeoworld”. 16 (4), s. 265–271, 2007. DOI: 10.1016/j.palwor.2007.07.001. (ang.).
- ↑ Jeffrey A. Wilson, Paul Upchurch. A revision of Titanosaurus Lydekker (Dinosauria – Sauropoda), the first dinosaur genus with a 'Gondwanan' distribution. „Journal of Systematic Palaeontology”. 1 (3), s. 125–160, 2003. DOI: 10.1017/S1477201903001044. (ang.).
- ↑ a b c Eric M. Roberts i inni, Sedimentology and depositional environments of the Red Sandstone Group, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania: New insight into Cretaceous and Paleogene terrestrial ecosystems and tectonics in sub-equatorial Africa, „Journal of African Earth Sciences”, 57, Elsevier, 2010, s. 179–212 (ang.).
- ↑ Sarah J.Widlansky i inni, Paleomagnetism of the Cretaceous Galula Formation and implications for vertebrate evolution, „Journal of African Earth Sciences”, 139, Elsevier, s. 403-420 (ang.).
- ↑ a b Gorscak E i inni, The basal titanosaurian Rukwatitan bisepultus (Dinosauria, Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, Rukwa Rift Basin, southwestern Tanzania, „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 34 (5), 2014, s. 1133–1154 (ang.).
- ↑ a b Gorscak E. i inni, The second titanosaurian (Dinosauria: Sauropoda) from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania, with remarks on African titanosaurian diversity., „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 37 (4), 2017, e1343250 (ang.).
- ↑ Sertich JJW , O’Connor PM , A new crocodyliform from the middle Cretaceous Galula Formation, southwestern Tanzania., „Journal of Vertebrate Paleontology”, Taylor & Francis, 34 (3), 2014, s. 576–596 (ang.).