Tytanozaury

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tytanozaury
Titanosauria
Bonaparte & Coria, 1993
Okres istnienia: jura późnakreda późna
161.5/66
161.5/66
Ilustracja
Alamozaury
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Infragromada

archozauromorfy

(bez rangi) archozaury
(bez rangi) Ornithodira
Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

zauropodomorfy

Infrarząd

zauropody

(bez rangi) tytanozaury

Tytanozaury (Titanosauria) – grupa zauropodów żyjących od późnej jury do końca kredy, obejmująca jedne z największych lądowych zwierząt w dziejach.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Tytanozaury miały stosunkowo małe głowy, nawet w porównaniu z innymi zauropodami, a przy tym szerokie, podobne do głów wielkich jurajskich dinozaurów, jak kamarazaur i brachiozaur, ale bardziej wydłużone. Nozdrza duże z wyrostkami kostnymi na nosie. Zęby małe o kształcie łyżkowatym lub kołkowatym.

Szyje stosunkowo krótkie jak na zauropody, ogon przypominał bat choć nie tak długi jak u diplodoków. Miednica szczuplejsza niż u innych zauropodów, obszar klatki piersiowej dużo szerszy dający im szeroką pozycję. Ichnoskamieniałości tytanozaurów są powszechniejsze niż innych zauropodów. Przednie kończyny były krępe, ale krótsze od tylnych. Kręgi były pełne w środku, podobnie jak u pierwotniejszych Saurischia. Kręgosłup elastyczniejszy, co prawdopodobnie dawało im większą zwinność od ich krewnych.

Z odciśniętych fragmentów skamieniałej skóry wiadomo, że była częściowo opancerzona, pokryta mozaiką małych jak koraliki łusek wokół większej kostnej płyty. Odkryto jeden gatunek pokryty kostnymi płytami, jak u ankylozaurów.

Choć niektóre osiągały ogromne rozmiary, inne były stosunkowo niewielkie. Występowały formy skarłowaciałe na odizolowanych stanowiskach – prawdopodobnie wynik specjacji allopatrycznej.

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Mamy pewne wskazówki co do diety dzięki odkryciu skamieniałych odchodów skojarzonych z późnokredowymi tytanozaurami, które zachowały się dzięki nasyceniu krzemionką fragmentów roślin. Odżywiały się sagowcami i drzewami iglastymi. Odkrycia opublikowane w 2005 ujawniły szeroki zakres roślin jednoliściennych włączając palmy i trawy (Poaceae), w tym przodków ryżu i bambusa[1].

Gniazda[edytuj | edytuj kod]

Gniazdo tytanozaurów odkryto w Auca Mahuevo, w argentyńskiej Patagonii. Nieduże jaja, około 11–12 cm średnicy, zawierały skamieniałe embriony, z odciskami skóry (brak śladów piór i skórnych wyrostków na kręgosłupach). Prawdopodobnie kilkaset samic saltazaurów wykopało gniazda i zniosło jaja, po czym przysypało ziemią i roślinami. Dowodzi to występowania zachowań stadnych, które – podobnie jak pancerze – pomagały zauropodom w obronie przed atakami dużych drapieżników, takich jak abelizaury.

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Tytanozaury były ostatnią liczną grupą zauropodów przed kredowym wymieraniem i ostatnimi wielkimi roślinożercami swoich czasów. Skamieniałości sugerują, że zastąpiły one inne zauropody, jak diplodoki i brachiozaury, które wymarły między późną jurą a środkiem kredy.

Rozprzestrzeniły się z południowego kontynentu Gondwany (Ameryka Południowa i Australia). Niekompletny kręg ogonowy z Wyspy Jamesa Rossa dowodzi, że w późnej kredzie tytanozaury zasiedlały również Antarktydę[2]. W Ameryce Północnej jedynym przedstawicielem był alamozaur. W 2006 r. w Australii odkryto kości największego na tamte czasy dinozaura z grupy tytanozaurów – Australotitan cooperensis. Jego wysokość oszacowano na 5–6,5 m, a długość na 25–30 m.[3]

Filogeneza[edytuj | edytuj kod]

Kladogram tytanozaurów według Calvo et al., 2007[4]

Titanosauria

Andesaurus


Titanosauridae
unnamed

Malawisaurus


Lognkosauria

Mendozasaurus



Futalognkosaurus




unnamed

Epachthosaurus


Eutitanosauria


Rapetosaurus


unnamed
Aeolosaurini

Gondwanatitan



Aeolosaurus



Rinconsauria[5]

Rinconsaurus



Muyelensaurus[5]





unnamed

Lirainosaurus


unnamed
Opisthocoelicaudiinae

Opisthocoelicaudia



Alamosaurus



Saltasaurinae

Neuquensaurus


unnamed

Saltasaurus



Rocasaurus










Kladogram tytanozaurów według Gonzáleza Riga i współpracowników, 2009[6]

Titanosauria

Andesaurus


Titanosauridae
unnamed

Malawisaurus


Lognkosauria

Mendozasaurus



Futalognkosaurus




unnamed

Lirainosaurus


unnamed



Epachthosaurus



Rapetosaurus



unnamed
Aeolosaurini

Gondwanatitan



Aeolosaurus



Rinconsauria

Rinconsaurus



Muyelensaurus





unnamed
Opisthocoelicaudiinae

Opisthocoelicaudia



Alamosaurus



Saltasaurinae

Neuquensaurus


unnamed

Saltasaurus



Rocasaurus









Kladogram tytanozaurów za: Gallina i Apesteguía (2011)[7]

Titanosauria


Andesaurus



Malawisaurus



Titanosauroidea

Lirainosaurus





Epachthosaurus






Mendozasaurus



Futalognkosaurus



Rinconsaurus



Muyelensaurus



Bonitasaura



Antarctosaurus





Gondwanatitan



Aeolosaurus




Nemegtosauridae

Nemegtosaurus



Rapetosaurus





unnamed


Opisthocoelicaudia



Alamosaurus



Saltasaurinae

Neuquensaurus


unnamed

Saltasaurus



Rocasaurus








Alternatywny kladogram, powstały po usunięciu z macierzy danych rodzaju Antarctosaurus, za: Gallina i Apesteguía (2011)[7]


Titanosauria


Andesaurus



Malawisaurus



Titanosauroidea

Lirainosaurus





Epachthosaurus






Rinconsaurus




Muyelensaurus




Bonitasaura


Lognkosauria

Mendozasaurus



Futalognkosaurus








Gondwanatitan



Aeolosaurus




Nemegtosauridae

Nemegtosaurus



Rapetosaurus





unnamed


Opisthocoelicaudia



Alamosaurus



Saltasaurinae

Neuquensaurus


unnamed

Saltasaurus



Rocasaurus








Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dinosaurs May Have Eaten Grass. redOrbit. [dostęp 2009-04-30]. (ang.).
  2. Ignacio A. Cerda, Ariana Paulina Carabajal, Leonardo Salgado, Rodolfo A. Coria, Marcelo A. Reguero, Claudia P. Tambussi i Juan J. Moly. The first record of a sauropod dinosaur from Antarctica. „Naturwissenschaften”. 99 (1), s. 83–87, 2012. DOI: 10.1007/s00114-011-0869-x. (ang.). 
  3. Naukowcy odkryli nowy gatunek dinozaura – był największy na kontynencie, TVP Info, 8 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-09] (pol.).
  4. Jorge O. Calvo, Juan D. Porfiri, Bernardo J. González-Riga, Alexander W.A. Kellner. A new Cretaceous terrestrial ecosystem from Gondwana with the description of a new sauropod dinosaur. „Anais Academia Brasileira Ciencia”. 79 (3), s. 529–541, 2007. DOI: 10.1590/S0001-37652007000300013. PMID: 17768539. (ang.). 
  5. a b Jorge O. Calvo, Bernardo J. González-Riga, Juan D. Porfiri. A new titanosaur sauropod from the Late Cretaceous of Neuquén, Patagonia, Argentina. „Arquivos do Museu Nacional, Rio de Janeiro”. 65 (4), s. 485–504, 2007. (ang.). 
  6. Bernardo González Riga, Elena Previtera, Cecilia A. Pirrone. Malarguesaurus florenciae gen. et sp. nov., a new titanosauriform (Dinosauria, Sauropoda) from the Upper Cretaceous of Mendoza, Argentina. „Cretaceous Research”. 30 (1), s. 135–148, 2009. DOI: 10.1016/j.cretres.2008.06.006. (ang.). 
  7. a b Pablo A. Gallina, Sebastián Apesteguía. Cranial anatomy and phylogenetic position of the titanosaurian sauropod Bonitasaura salgadoi. „Acta Palaeontologica Polonica”. 56 (1), s. 45–60, 2011. DOI: 10.4202/app.2010.0011. (ang.).