Salamandra olbrzymia japońska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
kat.
Linia 25: Linia 25:
'''Salamandra olbrzymia japońska'''<ref>{{cytuj książkę| nazwisko=Keller | imię= E. | nazwisko2=Reichholf|imię2=prof. dr J. H. |nazwisko3=Steinbach |imię3=G. |nazwisko4=i inni | tytuł= Leksykon Zwierząt: Gady i płazy | rok= 2003 | wydawca= Świat Książki| miejsce= Warszawa| isbn = 83-7311-873-X}}</ref> (''Andrias japonicus'') – [[płazy ogoniaste|płaz ogoniasty]] z rodziny [[skrytoskrzelne|skrytoskrzelnych]], obok [[salamandra olbrzymia chińska|salamandry olbrzymiej chińskiej]] największy żyjący współcześnie płaz świata.
'''Salamandra olbrzymia japońska'''<ref>{{cytuj książkę| nazwisko=Keller | imię= E. | nazwisko2=Reichholf|imię2=prof. dr J. H. |nazwisko3=Steinbach |imię3=G. |nazwisko4=i inni | tytuł= Leksykon Zwierząt: Gady i płazy | rok= 2003 | wydawca= Świat Książki| miejsce= Warszawa| isbn = 83-7311-873-X}}</ref> (''Andrias japonicus'') – [[płazy ogoniaste|płaz ogoniasty]] z rodziny [[skrytoskrzelne|skrytoskrzelnych]], obok [[salamandra olbrzymia chińska|salamandry olbrzymiej chińskiej]] największy żyjący współcześnie płaz świata.


== Wygląd ==
⚫
== [[Zasięg (biogeografia)|Zasięg występowania]] ==
''Andrias japonicus'' jest [[Żywa skamieniałość|żywą skamieniałością]] jako że nie stwierdzono istotnych różnic morfologicznych w porównaniu do szczątek jego przodka sprzed 30 milionów lat<ref>{{Cytuj |autor = Kazushi Kuwabara, Nobuyoshi Suzuki, Fuminori Wakabayashi, Hidekazu Ashikaga, Takashi Inoue |tytuł = Breeding the Japanese giant salamander Andrias japonicus at Asa Zoological Park |czasopismo = International Zoo Yearbook |data = 1989 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 1748-1090 |wolumin = 28 |numer = 1 |s = 22–31 |doi = 10.1111/j.1748-1090.1989.tb03249.x |url = https://zslpublications.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1748-1090.1989.tb03249.x |język = en}}</ref>
⚫
[[Japonia]] – południowo-zachodnia [[Honsiu]], [[Shikoku]] i w części [[Kiusiu]]<ref>[http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=1273 Mapa zasięgu występowania według IUCN]</ref><ref name="a">[http://amphibiaweb.org/cgi-bin/amphib_query?rel-genus=like&rel-species=like&rel-common_name=like&rel-family=equals&rel-ordr=equals&rel-isocc=like&rel-description=like&rel-distribution=like&rel-life_history=like&rel-trends_and_threats=like&rel-relation_to_humans=like&rel-comments=like&query_src=aw_search_index&max=200&orderbyaw=Family&where-genus=Andrias+&where-species=japonicus&where-common_name=&where-family=any&where-ordr=any&where-isocc=&rel-species_account=matchboolean&where-species_account=&rel-declinecauses=equals&where-declinecauses=any&rel-iucn=equals&where-iucn=&rel-cites=equals&where-cites=#620 Opis ''Andrias japonicus'' w serwisie Amphibiaweb.org ]</ref> Żyje wyłącznie w zimnych wodach potoków górskich.


Krępe ciało o ubarwieniu czerwonobrązowym, brązowawożółtym z nieregularnie rozmieszczonymi, ciemnymi plamkami<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = AmphibiaWeb - Andrias japonicus |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = amphibiaweb.org |url = https://amphibiaweb.org/species/3859}}</ref>. Poza okresem godowym brak [[Dymorfizm płciowy|dymorfizmu płciowego]]<ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Japanese giant salamander |data = 2016-04-25 |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = Smithsonian's National Zoo |url = https://nationalzoo.si.edu/animals/japanese-giant-salamander |język = en}}</ref>. Osiąga długość maksymalnie 1,44 m<ref>Thorn, R. (1969). Les Salamandres d'Europe, d'Asie, et d'Afrique du Nord. Lechevalier, Paris, France.</ref>, zwykle znacznie mniejsze, najczęściej spotykane są okazy od 60-70 cm, waży do 25 kg<ref name=":0" />.Głowa i tułów spłaszczone grzbietobrzusznie, ogon spłaszczony bocznie<ref name=":0" />. Ogon jest krótki, mniej więcej 1/3 długości głowy i tułowia posiada krótką płetwę brzuszną i dłuższą grzbietową biegnącą od wysokości tylnych kończyn do końca ogona<ref name=":0" />. [[Kończyny]] krótkie i słabe<ref name=":0" />. [[Nozdrza]] są małe i znajdują się na czubku pyska<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Laura Winkler |tytuł = Andrias japonicus |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = Animal Diversity Web |url = https://animaldiversity.org/accounts/Andrias_japonicus/ |język = en}}</ref>. Jej wyjątkowo małe [[oczy]] znajdują się na czubku głowy i nie posiadają powiek<ref name=":2" />. W wymianie gazowej udział bierze naskórek<ref name=":2" />. Skóra jest gładka i śliska, obecne zmarszczki, guzki i pofałdowania<ref name=":2" />. [[Naskórek]] jest pomarszczony i ma kolor szary, czarny i zielony<ref name=":2" />. Zmarszczki na naskórku zwiększają pole powierzchni dostępnej dla [[Wymiana gazowa|wymiany gazowej]] pomiędzy skóra płaza, a wodą<ref name=":2" />. [[Naczynie włosowate|Naczynia włosowate]] biegną blisko powierzchni skóry, ułatwiając tym samym dyfuzję gazów<ref name=":2" />.
== Charakterystyka ==
Krępe ciało o ubarwieniu czerwonobrązowym, z nieregularnie rozmieszczonymi, ciemnymi plamkami. Głowa i tułów spłaszczone grzbietobrzusznie, ogon spłaszczony bocznie. Osiąga długość maksymalnie 1,44 m<ref>Thorn, R. (1969). Les Salamandres d'Europe, d'Asie, et d'Afrique du Nord. Lechevalier, Paris, France.</ref>, zwykle znacznie mniejsze, najczęściej spotykane są okazy od 30-100 cm, waży do 25 kg. Jej [[oczy]] są wyjątkowo małe, a [[kończyny]] krótkie i słabe. [[Samica]] składa w wodzie sznury 400-600 [[Skrzek|jaj]] o średnicy 5 mm. Może żyć do 80 lat.


Pojedyncze płuco jest [[Narząd szczątkowy|narządem szczątkowym]] i bierze głównie udział w kontroli [[Siła wyporu|siły wyporu]] działającej na płaza<ref name=":1" />.
Gatunek zagrożony [[wyginięcie]]m głównie z powodu ograniczonego zasięgu występowania oraz wykorzystywania w medycynie ludowej.

Z wyglądu przypomina spokrewnioną [[Salamandra olbrzymia chińska|salamandrę olbrzymią chińską]] (''A. davidianus)'', od której różni się ułożeniem guzków na głowie i gardle<ref name=":0" />. Guzki te są większe i liczniejsze niż u ''A. davidianus''<ref name=":0" />. Ponadto, salamandra olbrzymia japońska ma krótszy ogon oraz bardziej zaokrąglony pysk<ref name=":0" />.

⚫
==[[Zasięg (biogeografia)|Zasięg występowania]] i siedliska ==
⚫
[[Japonia]] – południowo-zachodnia [[Honsiu]], [[Shikoku]] i w części [[Kiusiu]]<ref>[http://maps.iucnredlist.org/map.html?id=1273 Mapa zasięgu występowania według IUCN]</ref><ref name="a">[http://amphibiaweb.org/cgi-bin/amphib_query?rel-genus=like&rel-species=like&rel-common_name=like&rel-family=equals&rel-ordr=equals&rel-isocc=like&rel-description=like&rel-distribution=like&rel-life_history=like&rel-trends_and_threats=like&rel-relation_to_humans=like&rel-comments=like&query_src=aw_search_index&max=200&orderbyaw=Family&where-genus=Andrias+&where-species=japonicus&where-common_name=&where-family=any&where-ordr=any&where-isocc=&rel-species_account=matchboolean&where-species_account=&rel-declinecauses=equals&where-declinecauses=any&rel-iucn=equals&where-iucn=&rel-cites=equals&where-cites=#620 Opis ''Andrias japonicus'' w serwisie Amphibiaweb.org]</ref> Żyje w dużych rzekach (szerokość 20-50 m) jak i w zimnych wodach potoków górskich<ref name=":0" />. Istotny jest wysokie natlenienie wody umożliwiające wymianę gazową poprzez naskórek<ref name=":2" />. W miejscach występowania średnie zagęszczenie wynosi 1,3 osobnika/100m<sup>2</sup><ref name=":3">Okada, S., Utsunomiya, T., Okada, T., Felix, Z.I., & Ito, F. (2008). <nowiki>''</nowiki>Characteristics of Japanese Giant Salamander (''Andrias japonicus'') populations in two small tributary streams in Hiroshima Prefecture, Western Honshu, Japan.<nowiki>''</nowiki> ''Herpetological Conservation and Biology'', 3, 192-202.</ref>

== Zachowanie i pożywienie ==
Są to zwierzęta wodne i nocne, dnie spędzają ukryte pod głazami na brzegu rzeki<ref name=":0" />. Podczas okresu godowego migrują w górę rzeki na odległość 200 m, zazwyczaj, jednak, resztę roku spędzają na tym samym obszarze siedliska<ref>{{Cytuj |autor = Y. (Osaka Prefecture Univ Taguchi |tytuł = Seasonal movements of the Japanese giant salamander (Andrias japonicus): Evidence for possible breeding migration by this stream-dwelling amphibian |czasopismo = Japanese Journal of Ecology (Japan) |data = 2009 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 0021-5007 |url = https://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=JP2009006370 |język = Japanese}}</ref>. Poruszają się stąpając po dnie potoku, mogą również przepływać krótkie dystanse wykonując faliste ruchy<ref name=":2" />. Poruszając się, wygina ciało na boki pobudzając krążenie wody w pobliżu naskórka - tym samym odtleniona woda odpychana jest od skóry, a następnie zastępowana przez wodę natlenioną<ref name=":2" />.

Jest to zwierzę terytorialne - dorosłe samce często zabijają mniejszych rywali w obronie terytorium<ref name=":0" />. Jako obronę przed drapieżnikami, ''A. japonicus'' wydziela biały, lepki, potencjalnie toksyczny śluz o gryzącym zapachu przypominającym zapach pieprzu - stąd wzięła się ich miejscowa japońska nazwa tłumaczona dosłownie jako 'wielka pieprzowa ryba'<ref name=":2" /><ref name=":1" />. Czarny, zielony szary naskórek zapewnia kamuflaż, pozwalając salamandrze wtopić się w otoczenie<ref name=":2" />. Do badania środowiska ''A. japonicus'' wykorzystuje głównie zmysły węchu i dotyku, narząd wzroku słabo rozwinięty.

''A. japonicus'' jest drapieżnikiem połykającym swoją ofiarę zasysając ją. Odżywia się następującymi zwierzętami<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":3" />:

* [[Ryby kostnoszkieletowe]]
* [[Owady]]
* [[Skorupiaki]], głównie [[kraby]]
* Małe [[płazy]]
* Małe [[ssaki]]
* [[Węże]]

W związku z wolną przemianą materii, płazy te potrafią przetrwać dłuższe okresy czasu bez pożywienia<ref name=":2" />.

Na jaja Salamandry polują z kolei ryby, a na dorosłe osobniki [[Człowiek (rodzaj)|ludzie]], którzy również wykorzystują jej produkty w medycynie ludowej<ref name=":2" />.

== Rozmnażanie i rozwój ==
Podczas okresu godowego u samców rozwija się wypukłość na [[Kloaka (biologia)|kloace]]<ref>{{Cytuj |autor = Takeo Kawamichi, Hirotaka Ueda |tytuł = Spawning at Nests of Extra-Large Males in the Giant Salamander Andrias japonicus |czasopismo = Journal of Herpetology |data = 1998 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 0022-1511 |wolumin = 32 |numer = 1 |s = 133–136 |doi = 10.2307/1565495 |url = http://www.jstor.org/stable/1565495}}</ref>. Rozród trwa od sierpnia do października. Podczas tego okresu, osobniki migrują w górę rzeki w poszukiwaniu podwodnych nor o długości 100-150 cm., o które potem samce toczą walki, w wyniku których wiele osobników odnosi rany lub ginie<ref name=":0" />. Dominujące samce mogą zajmować kilka różnych nor, których następnie bronią, strzegąc wstępu do nory oraz patrolując okolicę w poszukiwaniu rywali<ref name=":0" />. Samice wchodzą do nory, w której dochodzi do kopulacji<ref name=":0" />. Samica składa długi 400-600 jaj (każde o średnicy 5 mm)<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Jaja są następnie zapładniane przez samca, po czym samica opuszcza norę<ref name=":0" />. Samiec strzeże jaj (które mogą pochodzić od jednej lub kilku samic) przed drapieżnikami takimi jak ryby czy inne osobniki ''A. japonicus''<ref name=":0" />. Ponadto, samiec przeprowadza trzy zabiegi mające na celu zapobieganie obumierania zarodów<ref>{{Cytuj |autor = Sumio Okada, Yukihiro Fukuda, Mizuki K. Takahashi |tytuł = Paternal care behaviors of Japanese giant salamander Andrias japonicus in natural populations |czasopismo = Journal of Ethology |data = 2015-01-01 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 1439-5444 |wolumin = 33 |numer = 1 |s = 1–7 |doi = 10.1007/s10164-014-0413-5 |url = https://doi.org/10.1007/s10164-014-0413-5 |język = en}}</ref>:

* Wachlowanie ogonem, które pobudza krążenie wody dostarczając tym samym jajom natlenioną wodę.
* Poruszanie i przestawianie jaj, które zapobiega sklejaniu się żółtek
* Zjadanie niezapłodnionych jaj i martwych zarodków, dzięki czemu zapłodnione jaja nie pleśnieją

W temperaturze wody 8-18°C po około 40-60 dniach z jaj wylęgają się kijanki mierzące 3 cm<ref name=":0" /><ref name=":1" />. Po roku kijanki mierzą 10 cm., a po trzech latach 30 cm, w tym wieku zaczynają również tracić [[Skrzela (anatomia)|skrzela]]<ref name=":0" />. Do przeobrażenia dochodzi w 4 lub 5 roku życia, przeobrażenie jest niezupełne - dorosłe osobniki nie rozwijają powiek i zachowują jedną parę szczelin skrzelowych<ref name=":0" />. Nieznany jest wiek, w którym osiągają dojrzałość płciową, jednakowoż w związku z zaciętą rywalizacją samców, do rozrodu przystępuje one zapewne osiągnąwszy co najmniej 30 cm długości<ref name=":2" />. Salamandra olbrzymia japońska rośnie przez całe życie, niektóre osobniki mogą żyć ponad 70 lat<ref name=":2" /><ref name=":1" />.

== Choroby ==
Salamandry olbrzymie japońskie nękane są przez pasożytnicze nicienie, np. ''[[Spiroxys hanzaki]]''<ref name=":2" /> oraz [[helminty]]<ref>{{Cytuj |autor = Hideo Hasegawa, Toshio Doi, Takeyoshi Tochimoto, Akira Myata |tytuł = Parasitic Helminths Collected from the Japanese Giant Salamander, Andrias japonicus (Temminck, 1837) (Amphibia: Cryptobranchidae), in Japan |czasopismo = Comparative Parasitology |data = 2002/01 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 1525-2647 |wolumin = 69 |numer = 1 |s = 33–42 |doi = 10.1654/1525-2647(2002)069[0033:PHCFTJ]2.0.CO;2 |url = https://bioone.org/journals/Comparative-Parasitology/volume-69/issue-1/1525-2647(2002)069[0033:PHCFTJ]2.0.CO;2/Parasitic-Helminths-Collected-from-the-Japanese-Giant-Salamander-Andrias-japonicus/10.1654/1525-2647(2002)069[0033:PHCFTJ]2.0.CO;2.full}}</ref>. Ponadto, salamandry te mogą chorować na [[Nowotwór|nowotwory]] takie jak [[Guz Wilmsa]]<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Taiga Kawasumi, Tomoo Kudo, Yumi Une |tytuł = Spontaneous nephroblastoma in a Japanese giant salamander (Andrias japonicus) |czasopismo = The Journal of Veterinary Medical Science |data = 2012-05 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 1347-7439 |wolumin = 74 |numer = 5 |s = 673–675 |doi = 10.1292/jvms.11-0477 |pmid = 22198058 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22198058/}}</ref>

== Status ==
Salamandra olbrzymia japońska jest [[Gatunek bliski zagrożenia|gatunkiem bliskim zagrożenia]] (NT) w związku z niewielkim łącznym obszarem występowania (niewiele więcej niż 2,000 km<sup>2</sup>) i degradacją jego środowiska naturalnego<ref name=":5">{{Cytuj |autor = Yoshio Kaneko, Masafumi Matsui |tytuł = IUCN Red List of Threatened Species: Andrias japonicus |data = 2004-04-30 |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = IUCN Red List of Threatened Species |url = https://www.iucnredlist.org/en}}</ref>. Zagraża mu konstrukcja tam, [[Jaz|jazów]]; rolnictwo i budowa drug<ref name=":0" /><ref name=":5" />. Wykorzystywanie rzek w celach przemysłowych utrudnia salamandrom dotarcie do odpowiednich siedlisk, np. w celu rozrodu, a także [[Zanieczyszczenia wody|zanieczyszcza wodę]] znacząco utrudniając przeprowadzenie wymiany gazowej przez skórę płaza<ref name=":1" />. Salamandrze olbrzymiej japońskiej zagraża również konkurencje ze strony ''A. davidianus'' będącego gatunkiem inwazyjnym introdukowanym do Japonii<ref name=":5" />.

Ponadto, [[Populacja (biologia)|populacja]] ''A. japonicus'' cechuje się niską [[Różnorodność genetyczna|różnorodnością genetyczną]], spowodowaną m. in. poligynią, późnym osiąganiem dojrzałości płciowej, długim życiem a także efektem wąskiego gardła w związku z fragmentacją zasięgu występowania oraz wymarciem lokalnym populacji spowodowanych zlodowaceniami w czwartorzędzie<ref>{{Cytuj |autor = Masafumi Matsui, Atsushi Tominaga, Wan-zhao Liu, Tomoko Tanaka-Ueno |tytuł = Reduced genetic variation in the Japanese giant salamander, Andrias japonicus (Amphibia: Caudata) |czasopismo = Molecular Phylogenetics and Evolution |data = 2008-10 |data dostępu = 2020-07-29 |issn = 1095-9513 |wolumin = 49 |numer = 1 |s = 318–326 |doi = 10.1016/j.ympev.2008.07.020 |pmid = 18723097 |url = https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18723097/}}</ref>. Pokazano również, że dochodzi do krzyżowania się z blisko spokrewnioną salamandrą olbrzymią chińską, przy użyciu genomiki środowiskowej dowiedziono, że [[Mieszaniec|hybrydy]] takie żyły w 9 z 37 zbadanych lokalizacji w rzece Katsua<ref name=":0" />. ''A. japonicus'' nie zagraża natomiast pasożytniczy grzyb ''[[Batrachochytrium dendrobatidis]],'' który wywołuje skórną chorobę [[Chytridiomikoza|chytridiomikozę]] dziesiątkującą płazie populacje na całym świecie<ref name=":0" /><ref name=":5" />. Dowiedziono, że niektóre szczepy ''B. dendrobatidis'' są endemiczne dla Japonii, przez co ''A. japonicus'' zdążył wytworzyć naturalną odporność na infekcję grzybiczą na drodze [[Koewolucja|koewolucji]]<ref name=":0" />.

Gatunek ten znajduje się w załączniku I [[Konwencja o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem|Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem]] (CITES)<ref name=":5" />, a także ustanowiony został pomnikiem natury przez rząd japoński w 1952, dzięki czemu jego handel oraz polowanie na mięso są nielegalne<ref name=":1" />. Jednakowoż, cały czas obserwuje się nielegalne polowania w celu pozyskania mięsa do konsumpcji, a także różnych organów do wykorzystanie w medycynie ludowej<ref name=":1" />.

Obecnie, rząd japoński prowadzi kilka rodzajów akcji ratunkowych mających na celu odbudowę populacji tego gatunku<ref name=":4" />'':''

* ''A. japonicus'' jest z powodzeniem rozmnażany w Parku Zoologicznym Asa w Hiroszimie od 1979 roku, ponadto ogród ten ratuje osobniki z zdegradowanych środowisk<ref name=":5" />.
* Próba odbudowy siedlisk nadających się do rozrodu na rzece Ichi<ref name=":0" />
* Konstrukcja ekologicznych tam (zawierających m. in. chropowate powierzchnie umożliwiające salamandrze wspinaczkę), które pozwalają salamandrom dotrzeć w górę rzeki<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj |autor = Taguchi, Y. |tytuł = Requirements for small agricultural dams to allow the japanese giant salamander (Andrias japonicus) to move upstream |data = }}</ref>

== Salamandra japońska olbrzymia w japońskiej kulturze i gospodarce ==
''A. japonicus'' jest czasami nielegalnie sprzedawany jako lokalny przysmak<ref name=":2" />. Ponadto, salamandry te szkodzą rzekomo miejscowym rybakom poprzez przetrzebianie lokalnych populacji ryby [[Plecoglossus altivelis|Aju]]<ref name=":2" />. Salamandra japońska olbrzymia jest także często przedstawiana w japońskiej sztuce i legendach<ref>{{Cytuj |tytuł = Hanzaki {{!}} Yokai.com |data dostępu = 2020-07-29 |url = http://yokai.com/hanzaki/ |język = en-US}}</ref> - należy tu wymienić np. malarstwo [[Ukiyo-e]] autorstwa [[Kuniyoshi Utagawa]]. Ponadto, co roku 8 sierpnia w mieście [[Maniwa]] w [[Prefektura Okayama|Prefekturze Okayama]] odbywa się festiwal ku czci salamandry olbrzymiej japońskiej<ref>{{Cytuj |tytuł = Hanzaki Festival {{!}} National must-see-japan (Japanese sightseeing promotion association) |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = en.nks.iamdn.com.e.wp.hp.transer.com |url = http://en.nks.iamdn.com.e.wp.hp.transer.com/detail/33214ba2212061599 |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Hanzaki Matsuri Dakara |data dostępu = 2020-07-29 |opublikowany = AltJapan |url = https://altjapan.typepad.com/my_weblog/2008/08/the-realm-of-the-salamander.html}}</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 17:02, 29 lip 2020

Salamandra olbrzymia japońska
Andrias japonicus[1]
(Temminck, 1837)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

płazy

Rząd

płazy ogoniaste

Podrząd

Cryptobranchoidea

Rodzina

skrytoskrzelne

Rodzaj

Andrias

Gatunek

salamandra olbrzymia japońska

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Andrias japonicus

Salamandra olbrzymia japońska[3] (Andrias japonicus) – płaz ogoniasty z rodziny skrytoskrzelnych, obok salamandry olbrzymiej chińskiej największy żyjący współcześnie płaz świata.

Wygląd

Andrias japonicus jest żywą skamieniałością jako że nie stwierdzono istotnych różnic morfologicznych w porównaniu do szczątek jego przodka sprzed 30 milionów lat[4]

Krępe ciało o ubarwieniu czerwonobrązowym, brązowawożółtym z nieregularnie rozmieszczonymi, ciemnymi plamkami[5]. Poza okresem godowym brak dymorfizmu płciowego[6]. Osiąga długość maksymalnie 1,44 m[7], zwykle znacznie mniejsze, najczęściej spotykane są okazy od 60-70 cm, waży do 25 kg[5].Głowa i tułów spłaszczone grzbietobrzusznie, ogon spłaszczony bocznie[5]. Ogon jest krótki, mniej więcej 1/3 długości głowy i tułowia posiada krótką płetwę brzuszną i dłuższą grzbietową biegnącą od wysokości tylnych kończyn do końca ogona[5]. Kończyny krótkie i słabe[5]. Nozdrza są małe i znajdują się na czubku pyska[8]. Jej wyjątkowo małe oczy znajdują się na czubku głowy i nie posiadają powiek[8]. W wymianie gazowej udział bierze naskórek[8]. Skóra jest gładka i śliska, obecne zmarszczki, guzki i pofałdowania[8]. Naskórek jest pomarszczony i ma kolor szary, czarny i zielony[8]. Zmarszczki na naskórku zwiększają pole powierzchni dostępnej dla wymiany gazowej pomiędzy skóra płaza, a wodą[8]. Naczynia włosowate biegną blisko powierzchni skóry, ułatwiając tym samym dyfuzję gazów[8].

Pojedyncze płuco jest narządem szczątkowym i bierze głównie udział w kontroli siły wyporu działającej na płaza[6].

Z wyglądu przypomina spokrewnioną salamandrę olbrzymią chińską (A. davidianus), od której różni się ułożeniem guzków na głowie i gardle[5]. Guzki te są większe i liczniejsze niż u A. davidianus[5]. Ponadto, salamandra olbrzymia japońska ma krótszy ogon oraz bardziej zaokrąglony pysk[5].

Zasięg występowania i siedliska

Japonia – południowo-zachodnia Honsiu, Shikoku i w części Kiusiu[9][10] Żyje w dużych rzekach (szerokość 20-50 m) jak i w zimnych wodach potoków górskich[5]. Istotny jest wysokie natlenienie wody umożliwiające wymianę gazową poprzez naskórek[8]. W miejscach występowania średnie zagęszczenie wynosi 1,3 osobnika/100m2[11]

Zachowanie i pożywienie

Są to zwierzęta wodne i nocne, dnie spędzają ukryte pod głazami na brzegu rzeki[5]. Podczas okresu godowego migrują w górę rzeki na odległość 200 m, zazwyczaj, jednak, resztę roku spędzają na tym samym obszarze siedliska[12]. Poruszają się stąpając po dnie potoku, mogą również przepływać krótkie dystanse wykonując faliste ruchy[8]. Poruszając się, wygina ciało na boki pobudzając krążenie wody w pobliżu naskórka - tym samym odtleniona woda odpychana jest od skóry, a następnie zastępowana przez wodę natlenioną[8].

Jest to zwierzę terytorialne - dorosłe samce często zabijają mniejszych rywali w obronie terytorium[5]. Jako obronę przed drapieżnikami, A. japonicus wydziela biały, lepki, potencjalnie toksyczny śluz o gryzącym zapachu przypominającym zapach pieprzu - stąd wzięła się ich miejscowa japońska nazwa tłumaczona dosłownie jako 'wielka pieprzowa ryba'[8][6]. Czarny, zielony szary naskórek zapewnia kamuflaż, pozwalając salamandrze wtopić się w otoczenie[8]. Do badania środowiska A. japonicus wykorzystuje głównie zmysły węchu i dotyku, narząd wzroku słabo rozwinięty.

A. japonicus jest drapieżnikiem połykającym swoją ofiarę zasysając ją. Odżywia się następującymi zwierzętami[5][8][11]:

W związku z wolną przemianą materii, płazy te potrafią przetrwać dłuższe okresy czasu bez pożywienia[8].

Na jaja Salamandry polują z kolei ryby, a na dorosłe osobniki ludzie, którzy również wykorzystują jej produkty w medycynie ludowej[8].

Rozmnażanie i rozwój

Podczas okresu godowego u samców rozwija się wypukłość na kloace[13]. Rozród trwa od sierpnia do października. Podczas tego okresu, osobniki migrują w górę rzeki w poszukiwaniu podwodnych nor o długości 100-150 cm., o które potem samce toczą walki, w wyniku których wiele osobników odnosi rany lub ginie[5]. Dominujące samce mogą zajmować kilka różnych nor, których następnie bronią, strzegąc wstępu do nory oraz patrolując okolicę w poszukiwaniu rywali[5]. Samice wchodzą do nory, w której dochodzi do kopulacji[5]. Samica składa długi 400-600 jaj (każde o średnicy 5 mm)[5][6]. Jaja są następnie zapładniane przez samca, po czym samica opuszcza norę[5]. Samiec strzeże jaj (które mogą pochodzić od jednej lub kilku samic) przed drapieżnikami takimi jak ryby czy inne osobniki A. japonicus[5]. Ponadto, samiec przeprowadza trzy zabiegi mające na celu zapobieganie obumierania zarodów[14]:

  • Wachlowanie ogonem, które pobudza krążenie wody dostarczając tym samym jajom natlenioną wodę.
  • Poruszanie i przestawianie jaj, które zapobiega sklejaniu się żółtek
  • Zjadanie niezapłodnionych jaj i martwych zarodków, dzięki czemu zapłodnione jaja nie pleśnieją

W temperaturze wody 8-18°C po około 40-60 dniach z jaj wylęgają się kijanki mierzące 3 cm[5][6]. Po roku kijanki mierzą 10 cm., a po trzech latach 30 cm, w tym wieku zaczynają również tracić skrzela[5]. Do przeobrażenia dochodzi w 4 lub 5 roku życia, przeobrażenie jest niezupełne - dorosłe osobniki nie rozwijają powiek i zachowują jedną parę szczelin skrzelowych[5]. Nieznany jest wiek, w którym osiągają dojrzałość płciową, jednakowoż w związku z zaciętą rywalizacją samców, do rozrodu przystępuje one zapewne osiągnąwszy co najmniej 30 cm długości[8]. Salamandra olbrzymia japońska rośnie przez całe życie, niektóre osobniki mogą żyć ponad 70 lat[8][6].

Choroby

Salamandry olbrzymie japońskie nękane są przez pasożytnicze nicienie, np. Spiroxys hanzaki[8] oraz helminty[15]. Ponadto, salamandry te mogą chorować na nowotwory takie jak Guz Wilmsa[16]

Status

Salamandra olbrzymia japońska jest gatunkiem bliskim zagrożenia (NT) w związku z niewielkim łącznym obszarem występowania (niewiele więcej niż 2,000 km2) i degradacją jego środowiska naturalnego[17]. Zagraża mu konstrukcja tam, jazów; rolnictwo i budowa drug[5][17]. Wykorzystywanie rzek w celach przemysłowych utrudnia salamandrom dotarcie do odpowiednich siedlisk, np. w celu rozrodu, a także zanieczyszcza wodę znacząco utrudniając przeprowadzenie wymiany gazowej przez skórę płaza[6]. Salamandrze olbrzymiej japońskiej zagraża również konkurencje ze strony A. davidianus będącego gatunkiem inwazyjnym introdukowanym do Japonii[17].

Ponadto, populacja A. japonicus cechuje się niską różnorodnością genetyczną, spowodowaną m. in. poligynią, późnym osiąganiem dojrzałości płciowej, długim życiem a także efektem wąskiego gardła w związku z fragmentacją zasięgu występowania oraz wymarciem lokalnym populacji spowodowanych zlodowaceniami w czwartorzędzie[18]. Pokazano również, że dochodzi do krzyżowania się z blisko spokrewnioną salamandrą olbrzymią chińską, przy użyciu genomiki środowiskowej dowiedziono, że hybrydy takie żyły w 9 z 37 zbadanych lokalizacji w rzece Katsua[5]. A. japonicus nie zagraża natomiast pasożytniczy grzyb Batrachochytrium dendrobatidis, który wywołuje skórną chorobę chytridiomikozę dziesiątkującą płazie populacje na całym świecie[5][17]. Dowiedziono, że niektóre szczepy B. dendrobatidis są endemiczne dla Japonii, przez co A. japonicus zdążył wytworzyć naturalną odporność na infekcję grzybiczą na drodze koewolucji[5].

Gatunek ten znajduje się w załączniku I Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES)[17], a także ustanowiony został pomnikiem natury przez rząd japoński w 1952, dzięki czemu jego handel oraz polowanie na mięso są nielegalne[6]. Jednakowoż, cały czas obserwuje się nielegalne polowania w celu pozyskania mięsa do konsumpcji, a także różnych organów do wykorzystanie w medycynie ludowej[6].

Obecnie, rząd japoński prowadzi kilka rodzajów akcji ratunkowych mających na celu odbudowę populacji tego gatunku[16]:

  • A. japonicus jest z powodzeniem rozmnażany w Parku Zoologicznym Asa w Hiroszimie od 1979 roku, ponadto ogród ten ratuje osobniki z zdegradowanych środowisk[17].
  • Próba odbudowy siedlisk nadających się do rozrodu na rzece Ichi[5]
  • Konstrukcja ekologicznych tam (zawierających m. in. chropowate powierzchnie umożliwiające salamandrze wspinaczkę), które pozwalają salamandrom dotrzeć w górę rzeki[5][19]

Salamandra japońska olbrzymia w japońskiej kulturze i gospodarce

A. japonicus jest czasami nielegalnie sprzedawany jako lokalny przysmak[8]. Ponadto, salamandry te szkodzą rzekomo miejscowym rybakom poprzez przetrzebianie lokalnych populacji ryby Aju[8]. Salamandra japońska olbrzymia jest także często przedstawiana w japońskiej sztuce i legendach[20] - należy tu wymienić np. malarstwo Ukiyo-e autorstwa Kuniyoshi Utagawa. Ponadto, co roku 8 sierpnia w mieście Maniwa w Prefekturze Okayama odbywa się festiwal ku czci salamandry olbrzymiej japońskiej[21][22].

Przypisy

  1. ↑ Andrias japonicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Andrias japonicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  3. ↑ E. Keller, prof. dr J. H. Reichholf, G. Steinbach, i inni: Leksykon Zwierząt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-873-X.
  4. ↑ Kazushi Kuwabara i inni, Breeding the Japanese giant salamander Andrias japonicus at Asa Zoological Park, „International Zoo Yearbook”, 28 (1), 1989, s. 22–31, DOI: 10.1111/j.1748-1090.1989.tb03249.x, ISSN 1748-1090 [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa AmphibiaWeb - Andrias japonicus [online], amphibiaweb.org [dostęp 2020-07-29].
  6. ↑ a b c d e f g h i Japanese giant salamander [online], Smithsonian's National Zoo, 25 kwietnia 2016 [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  7. ↑ Thorn, R. (1969). Les Salamandres d'Europe, d'Asie, et d'Afrique du Nord. Lechevalier, Paris, France.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Laura Winkler, Andrias japonicus [online], Animal Diversity Web [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  9. ↑ Mapa zasięgu występowania według IUCN
  10. ↑ Opis Andrias japonicus w serwisie Amphibiaweb.org
  11. ↑ a b Okada, S., Utsunomiya, T., Okada, T., Felix, Z.I., & Ito, F. (2008). ''Characteristics of Japanese Giant Salamander (Andrias japonicus) populations in two small tributary streams in Hiroshima Prefecture, Western Honshu, Japan.'' Herpetological Conservation and Biology, 3, 192-202.
  12. ↑ Y. (Osaka Prefecture Univ Taguchi, Seasonal movements of the Japanese giant salamander (Andrias japonicus): Evidence for possible breeding migration by this stream-dwelling amphibian, „Japanese Journal of Ecology (Japan)”, 2009, ISSN 0021-5007 [dostęp 2020-07-29] (Błąd! Nieznany kod języka: Japanese. Sprawdź listę kodów.).
  13. ↑ Takeo Kawamichi, Hirotaka Ueda, Spawning at Nests of Extra-Large Males in the Giant Salamander Andrias japonicus, „Journal of Herpetology”, 32 (1), 1998, s. 133–136, DOI: 10.2307/1565495, ISSN 0022-1511, JSTOR: 1565495 [dostęp 2020-07-29].
  14. ↑ Sumio Okada, Yukihiro Fukuda, Mizuki K. Takahashi, Paternal care behaviors of Japanese giant salamander Andrias japonicus in natural populations, „Journal of Ethology”, 33 (1), 2015, s. 1–7, DOI: 10.1007/s10164-014-0413-5, ISSN 1439-5444 [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  15. ↑ Hideo Hasegawa i inni, Parasitic Helminths Collected from the Japanese Giant Salamander, Andrias japonicus (Temminck, 1837) (Amphibia: Cryptobranchidae), in Japan, „Comparative Parasitology”, 69 (1), 2002, s. 33–42, DOI: 10.1654/1525-2647(2002)069[0033:PHCFTJ]2.0.CO;2, ISSN 1525-2647 [dostęp 2020-07-29].
  16. ↑ a b Taiga Kawasumi, Tomoo Kudo, Yumi Une, Spontaneous nephroblastoma in a Japanese giant salamander (Andrias japonicus), „The Journal of Veterinary Medical Science”, 74 (5), 2012, s. 673–675, DOI: 10.1292/jvms.11-0477, ISSN 1347-7439, PMID: 22198058 [dostęp 2020-07-29].
  17. ↑ a b c d e f Yoshio Kaneko, Masafumi Matsui, IUCN Red List of Threatened Species: Andrias japonicus [online], IUCN Red List of Threatened Species, 30 kwietnia 2004 [dostęp 2020-07-29].
  18. ↑ Masafumi Matsui i inni, Reduced genetic variation in the Japanese giant salamander, Andrias japonicus (Amphibia: Caudata), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 49 (1), 2008, s. 318–326, DOI: 10.1016/j.ympev.2008.07.020, ISSN 1095-9513, PMID: 18723097 [dostęp 2020-07-29].
  19. ↑ Y. Taguchi, Requirements for small agricultural dams to allow the japanese giant salamander (Andrias japonicus) to move upstream.
  20. ↑ Hanzaki | Yokai.com [online] [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  21. ↑ Hanzaki Festival | National must-see-japan (Japanese sightseeing promotion association) [online], en.nks.iamdn.com.e.wp.hp.transer.com [dostęp 2020-07-29] (ang.).
  22. ↑ Hanzaki Matsuri Dakara [online], AltJapan [dostęp 2020-07-29].
Płazy ogoniaste
Cryptobranchoidea
Sirenoidea
Salamandroidea

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Salamandra_olbrzymia_japońska&oldid=60508506”