Łazy (powiat bocheński)
49°58′15″N 20°30′57″E/49,970833 20,515833
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1036 |
| Strefa numeracyjna |
14 |
| Kod pocztowy |
32-765[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KBC |
| SIMC |
0830167 |
Położenie na mapie gminy Rzezawa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bocheńskiego  | |
| 49°58′15″N 20°30′57″E/49,970833 20,515833[1]
| |
Łazy – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie bocheńskim, w gminie Rzezawa.
Wieś duchowna, własność Opactwa Benedyktynek w Staniątkach położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego[3]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnowskiego. Integralne części miejscowości: Kiebło Łazowskie, Podjasień[4].
We wsi znajduje się Rolniczy Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w jego ramach doświadczalna winnica założona w 2004, oraz stacja naukowa Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ[5] prowadząca badania z zakresu: meteorologii, hydrologii, geomorfologii.
W roku 2021 we wsi mieszkało 1036 osób, z czego 51.4% stanowiły kobiety, a 48.6% – mężczyźni[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś „Nowa Brzeźnica”, a od roku 1317 zwana Łazy, była wsią klasztorną opactwa Benedyktynek w Staniątkach.
Istnieniu wsi potwierdza dokument z roku 1286, choć dotyczy to roku 1282, mowa w nim o lokacji nowej osady „Kiebło”. Fragment tego dokumentu brzmi ...„granice miasta Brzeźnicy, wsi Brzeźnicy Nowej i wsi, którą sołtys Hertmund może za zgodą klasztoru staniąteckiego osadzić, aż do Gorzkowa zwanego pospolicie „Wilcze Chyże” i naprzeciw Krzeczowa aż do Mysłowa”...[7].
W roku 1317 Władysław Łokietek nadał ogólny przywilej klasztorowi staniąteckiemu zezwalający na przeniesienie na prawo niemieckie wsi klasztornych.
W latach 1641–1643 konwent sióstr benedyktynek prowadził spory ze starostą krzeczowskim Stanisławem Witowskim o swe dobra w Gorzkowie i Łazach. ...„Spór przybierał formę bardzo gwałtowną. przeciwko ksieni Trzcińskiej i prowadzącym sprawę komisarzom, Witowscy wystąpić mieli z hałastrą 1000 ludzi swoich (..). Zuchwalcy ci zepchnęli ksienię i całe towarzystwo do rowu, a jeden górnik zamierzył, się na nią siekierą i byłby niechybnie pozbawił ksenię życia, gdyby nie jeden z jej poddanych (..) nie był ją zasłonił rękoma swymi, ale z tej przyczyny postradał kilka palców”...[8].
Wsie klasztorne były również zastawiane o czym mówi zdanie ...„wyraźna poprawa sytuacji materialnej konwentu nastąpiła za rządów ksieni Teresy Niewiarowskiej (1712–1728), którą wspomagał energiczny ksiądz Józef Radecki (zm. 1736), dany żołnierz, pełniący przez 20 lat w dobrach klasztornych funkcję ekonoma. Staraniem ksieni i ks. Radeckiego odzyskano zastawione majętności (m.in. wieś Łazy)”...
W 1945 r. utworzono w Łazach przeorat, by zachować te dobra dla klasztoru, funkcjonował on do roku 1974. Kaplica pod wezwaniem MB Bolesnej była erygowana w 1946 r., mieściła się w budynku obecnej stacji UJ. Siostry przeniosły się do Staniątek. Ks. kanonik Żelizko został przygarnięty przez ks. Jakubasa w Wiśniczu Starym.
Folwark[edytuj | edytuj kod]
Jan Długosz podaje o istnieniu młyna w Łazach. Młyn zakupny wymieniany jest w XVII wieku. Na folwarku znajdował się browar.
Nie jest wymieniona lokalizacja co najmniej dwóch kamieniołomów w okolicy Łazów, według użytej formy liczby mnogiej. Kamień był wykorzystywany do budowy dróg. Ślady jednego z nich, obecnie zupełnie zarośnięte znajdują się przy drodze z Brzeźnicy do Poręby Spytkowskiej.
Folwark istniał w 1854 w Łazach, ale również w Gorzkowie i Podjasieniu. Majątek w Gorzkowie został sprzedany salinom bocheńskim w 1909 roku.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Szkoła w Łazach została założona w roku 1873. W czasie II wojny światowej, od 1 marca 1943 do 20 stycznia 1945 Andrzej Winiarski prowadził tajne nauczanie na poziomie szkoły powszechnej.
Osoby związane z Łazami[edytuj | edytuj kod]
- Jan Orzechowski – polski działacz polityczny związany z ruchem ludowym, poseł do parlamentu w Wiedniu.
- Michał Kopeć – pierwszy nauczyciel w Łazach, wcześniej w Brzeźnicy ur. 25 sierpnia 1844 roku. Żonaty z Heleną Pallan, córką Antoniego Pallana - leśniczego w dobrach staniąteckich. Społecznik, był prekursorem sadownictwa i pszczelarstwa w Łazach. Zmarł w 1936 roku.
- January de Jastrzębiec Domaszewski, dzierżawca Łazów – zmarł 1882 roku.
Nazwy obiektów fizjograficznych[edytuj | edytuj kod]
Blich, Bród, Głęboczki, Granice, Grobek, Grobla, Jeziorkówka, Kopaliny, Ligęzianka, Lipie, Łysa Góra, Młynarska Góra, Obrycie, Pasternik, Piaski, Poklasna, Przecznia, Przecznie Pola, Rackówki, Równia, Rudawy, Salamenówka, Sośnia, Świńska Krzywda, Urbaniec, Wielka Bania, Wielka Góra, Zagórze, Zadworze, Zawalanka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 71870
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 702 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Opis stacji. [dostęp 2009-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-02-05)].
- ↑ Wieś Łazy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-08-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Słownik Historyczno-Geograficzny Województwa Krakowskiego w Średniowieczu
- ↑ B. Krasnowolski: „Historia klasztoru Benedyktynek w Staniątkach”. Kraków: 1999.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Zuzia Kilka zdań o gminie Rzezawa Rzezawa 2012.
- Wincenty Kołodziej „Szkolnictwo w Województwie Krakowskim w latach 1939–1948” Toruń 1995
| Wsie | |
|---|---|
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
| Nazwy zniesione |
|
