Żydomla
53°38′00″N 24°06′24″E/53,633333 24,106667.jpg) Cerkiew Zwiastowania | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
127 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 53°38′00″N 24°06′24″E/53,633333 24,106667
| |
Żydomla (biał. Жытомля) – wieś na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, w rejonie grodzieńskim; do 1945[2] w Polsce, w województwie białostockim, w powiecie grodzieńskim, siedziba gminy Żydomla.
Żydomla leży ok. 18 km na południowy wschód od Grodna. We wsi znajdują się dwie parafie – rzymskokatolicka pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny oraz prawosławna[3] (cerkiew parafialna pw. Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy z 1743 powstała jako unicka, przebudowywana po 1839, gdy władze carskie przekazały ją Cerkwi prawosławnej).
W pobliżu miejscowości znajduje się stacja kolejowa Żydomla na linii Mosty – Grodno.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dawniej wieś i okolica szlachecka w województwie trockim Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W czasach zaborów w granicach Imperium Rosyjskiego, w guberni grodzieńskiej[4]. W latach 1921–1939 wieś leżała w Polsce, w województwie białostockim, w powiecie grodzieńskim, w gminie Żydomla. Na północ od wsi znajdował się folwark o tej samej nazwie[5][6].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało:
- wieś – 303 osoby, 3 było wyznania rzymskokatolickiego, 288 prawosławnego a 12 mojżeszowego. Jednocześnie 33 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 280 białoruską. Było tu 53 budynków mieszkalnych[5]
- folwark – 33 osoby, 15 było wyznania rzymskokatolickiego, 18 prawosławnego. Jednocześnie 15 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 18 białoruską. Były tu 2 budynki mieszkalne[5]
- stację kolejową – 13 osób, 5 było wyznania rzymskokatolickiego, 8 prawosławnego. Jednocześnie 9 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 4 białoruską. Były tu 4 budynki mieszkalne[5]
Miejscowość należała do parafii prawosławnej w Komotowie i miejscowej rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Skidlu Okręgowy w Grodnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Żydomli[7].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. 2 listopada została włączona do Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 włączona do nowo utworzonego obwodu białostockiego[8]. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. 22 lipca 1941 r. włączona w skład okręgu białostockiego III Rzeszy[9]. W 1944 miejscowość została ponownie zajęta przez wojska sowieckie i włączona do obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR.
Od 1991 wchodzi w skład Białorusi.
22 września 1939 miejscowi komuniści: Włodzimierz Aplewicz, Paweł Aplewicz i Iwan Szyrko zamordowali na miejscowym cmentarzu sołtysa Marianówki Ulidę oraz pojmanego w Komotowie nieznanego z nazwiska porucznika WP. Następnego dnia przy szosie skidelskiej w pobliżu wsi w bestialski sposób zamordowano 7 innych polskich osadników. Ofiary miały rozpłatane brzuchy, rozłupane głowy[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
- ↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
- ↑ Храм Благовещения Пресвятой Богородицы д.Житомля. orthos.org. [dostęp 2021-01-11]. (ros.).
- ↑ Żydomla, pow. grodzieński, gm. Żydomla, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 883.
- ↑ a b c d Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 43.
- ↑ Mapa Administracyjna Rzeczypospolitej Polskiej 1:300 000, Województwo Białostockie, GUS, Warszawa 1937
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 2043.
- ↑ Карманный атлас СССР. 11-е изд. – Ленинград: ГУГК при СНК СССР, 1940, karta 39
- ↑ Bezirk Bialystok [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-08].
- ↑ Masakra osadników. „Nóż w plecy. Dodatek specjalny „Rzeczpospolitej” oraz Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych”, s. 19-20, 2009-09-17. ISSN 0208-9130. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Żydomla, pow. grodzieński, gm. Żydomla, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 883.