1 Samodzielny Szwadron Ciężkich Karabinów Maszynowych
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto | |
| Rodowód | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
kpt./mjr Marian Kochanowski |
| Ostatni |
rtm. Jerzy Nowakowski |
| Organizacja | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
1 Samodzielny Szwadron CKM – pododdział piechoty Polskich Sił Zbrojnych.
Historia, formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
1 października 1940, w Szkocji, sformowany został Dywizjon Rozpoznawczy Korpusu – jednostka rozpoznawcza I Korpus Polskiego. Do dywizjonu wcielono kadrę Oddziału Rozpoznawczego 2 DSP oraz żołnierzy batalionów pancernych. 30 czerwca 1942 na bazie dywizjonu utworzony został 1 Pułk Rozpoznawczy. 25 października 1943 jednostka została rozwiązana 307 żołnierzy przekazano do 10 pułku strzelców konnych i 10 batalionu dragonów, natomiast z ok. 400 weszło w skład batalionu broni wspierającej i podporządkowany dowódcy formującej się 3 Brygady Strzelców[1]. Do 6 kwietnia 1944 roku batalion został rozformowany. Na bazie kompanii ckm i moździerzy rozkazem dowódcy 1 Dywizji Pancernej nr 681 z dnia 28 marca 1944 r. został utworzony samodzielny szwadron ckm 3 Brygady Strzelców[2]. Nadwyżki w liczbie ok. 220 żołnierzy zostały skierowane do 8 i 9 batalionów strzelców, oddziałów łączności, kompanii sztabowej 3 BS oraz 1 pułku artylerii przeciwpancernej [3]. Szwadron został zorganizowany wg etatu brytyjskiego WE II/239/1.
Działania wojenne[edytuj | edytuj kod]
Po przybyciu do Francji w dniu 2 sierpnia 1944 roku szwadron został skoncentrowany w składzie macierzystej 3 Brygady Strzelców w rejonie Magny-En-Bessin. W dniu 7 sierpnia szwadron został podzielony na plutony ckm i przydzielone do batalionów strzelców: I pluton do 9 bs, II pluton do 8 bs i III pluton do bspodh.
Bitwa w Normandii[edytuj | edytuj kod]
W trakcie walk w okresie 8–12 sierpnia zadania plutonów były adekwatne do wspieranych przez nich poszczególnych batalionów. Straty jakie szwadron poniósł, to 6 poległych[4]. W dniu 14 sierpnia 1944 r. pozycje przygotowującej się do natarcia dywizji zostały zbombardowane przez brytyjskie lotnictwo bombowe. Mające nacierać w I rzucie 1 batalion strzelców podhalańskich i 8 batalion strzelców zostały pozbawione wsparcia artylerii dywizyjnej i kanadyjskiej. Z uwagi na powyższe pluton ciężkich moździerzy udzielił wsparcia obu nacierającym batalionom. Pozostała część szwadronu (dwa plutony ckm) dozorowała las Quesney i osłaniała z miejsca ogniem wschodnie skrzydło 8 bs [5]. Od 15 do 17 sierpnia szwadron całością sił bronił przyczółka w Jort nad rzeką Dives. Następnie plutony ckm współdziałały z poszczególnymi batalionami strzelców. Od 19 sierpnia do końca bitwy o Falaise całość szwadronu znalazła się na południowej części wzg. 262 prowadząc wspólnie jego obronę z piechotą i czołgami dywizji[6]. 22 sierpnia po ustaniu walk na wzg. 262 (Maczuga) stan szwadronu wynosił 8 oficerów i 177 szeregowych [7]. 23 sierpnia szwadron odszedł na odpoczynek na zaplecze frontu. Straty szwadronu w okresie od 8 do 24 sierpnia to 8 poległych, 17 rannych i 2 zaginionych.
Pościg przez Francję i Belgię[edytuj | edytuj kod]
Od 29 sierpnia 1944 roku szwadron podjął marsz i pościg w ramach 3 BS. W dniu 3 września dołączył do walczących o Abbeville batalionów strzelców. 6 września część szwadronu wspierała bataliony strzelców w walkach o Ypres. 7 września częścią sił szwadron wspierał 9 bs w walce o Roulers. 8 września jeden z plutonów ckm współdziałał w ramach grupy „Dowbor” w zdobyciu Thielt [8]. Od 15 września szwadron (bez dwóch plutonów) działał w składzie grupy płk. dypl. Władysława Deca osłaniając rejon Gandawy.
Walki na pograniczu belgijsko-holenderskim[edytuj | edytuj kod]
2 pluton ckm od 16 września wspierał zgrupowanie 3 BS, przydzielony do 9 bs prowadził natarcie w kierunku Axel [9]. Następnie wspierał 8 bs, po poniesieniu wysokich strat został wycofany na tyły i zmieniono dowódcę plutonu. Z uwagi na duże straty w 1 plutonie został on czasowo rozwiązany 9 października, żołnierze z rozwiązanego plutonu uzupełnili stany dwóch pozostałych plutonów ckm[10]. Straty w walkach o Alphen i rejonie tego miasta to 29 żołnierzy. Od 9 do 26 października szwadron prowadził rotacyjnie działania obronne na zajętych stanowiskach, po otrzymaniu uzupełnień odtworzono 1 pluton ckm. Od 29 października do 1 listopada, 2 pluton ckm wspierał 8 bs w walce o przyczółek na rzece Mark. Rozdzielono pozostałe siły: 1 pluton do bspodh., 3 pluton do 9 bs podczas walk o forsowanie kanału Mark. W okresie 6–8 listopada 1944 r. szwadron wspierał plutonami bataliony 3 BS podczas walk o podejścia, a także o ufortyfikowany rejon przedmościa i miasto Moerdijk[11]. Od 9 listopada szwadron przebywał w Bredzie, w odwodzie na wypoczynku.
Obrona i dozorowanie odcinka frontu nad Mozą[edytuj | edytuj kod]
Od 9 listopada do 19 grudnia 1944 r. 1 samodzielny szwadron ckm pełnił służbę garnizonową w Bredzie. Dozorował odcinek Mozy, pełniąc od 21 grudnia 1944 roku do 11 stycznia 1945 roku całością sił szwadronu służbę na jednym odcinku. Później w zależności od potrzeb prowadzili dozór i działania obronne na innych odcinkach zajmowanych przez macierzystą brygadę. Żołnierze szwadronu wypoczywali, przebywali na urlopach, szkoleniach, pozostali pobierali nowy sprzęt i wyposażenie oraz naprawiali niesprawny. Przybywały uzupełnienia osobowe, ponadto żołnierze uczestniczyli w uroczystościach otrzymując odznaczenia i awanse[10].
Walki we wschodniej Holandii i w Niemczech[edytuj | edytuj kod]
W okresie od 7 kwietnia do 9 kwietnia 1945 roku szwadron wykonał marsz znad Mozy w kierunku linii frontu. Od 11 kwietnia prowadził walki w ramach 3 BS. Od 16 kwietnia pluton ciężkich moździerzy wspierał walki 10 BKPanc. nad Küsten Kanal[12]. W dniu 19 i 20 kwietnia szwadron wspierał forsowanie i walki na przyczółku za kanałem 9 bs. Od 27 kwietnia szwadron wspierał 3 BS. W dniu 5 maja o godz. 8.00 szwadron wstrzymał działania bojowe z uwagi na kapitulację wojsk niemieckich przed frontem 1 DPanc.
Cekaemiści i moździerzyści kawalerii po wojnie[edytuj | edytuj kod]
5 maja 1945 roku 1 samodzielny szwadron ckm zajął jako garnizon okupacyjny miejscowość Rutterelfeld, wraz z II dywizjonem 2 pułku artylerii motorowej Działania okupacyjne na tym terenie batalion pełnił do 20 maja 1945 roku. Zadaniem jego było oczyszczanie terenu z niedobitków, rozbrajanie osób i terenu z broni i amunicji, wyłapywanie przebranych żołnierzy i funkcjonariuszy hitlerowskich, egzekwowanie zarządzeń i warunków kapitulacji w tym ustalonej godziny policyjnej[13]. W trakcie walk we Francji, Belgii, Holandii i na terenie Niemiec z szeregów szwadronu poległo 21 żołnierzy, 86 zostało rannych. Utracono jako zniszczonych 8 pojazdów gąsienicowych, 1 moździerz 4,2", 13 ckm Vickers, 7 motocykli. Otrzymano odznaczeń polskich: 6 Krzyży VM V kl, 74 KW, 18 KZ z M, zagranicznych: 2 MM, 1 Croix de Guerre i inne[14].
Żołnierze szwadronu[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy szwadronu
- ppłk Emil Gruszecki (1.10.1940 – 07.1941)
- ppłk dypl. Antoni Grudziński (07.1941 – 10.08.1942)
- mjr dypl. Zbigniew Dudziński (10.08.1942 – 5.03.1944)
- mjr Andrzej Szajowski (5.03.1944- 20.03.1944)
- kpt./mjr Marian Kochanowski (5.04.1944 – 1.07.1946)
- rtm. Jerzy Nowakowski (1.07.1946 – 10.04.1947)
- Zastępca dowódcy
- por./rtm. Kazimierz Duda[15]
Struktura organizacyjna pododdziału[edytuj | edytuj kod]
- batalion broni wspierającej 26 oficerów 345 szeregowych
- dowództwo (rzut dowodzenia, rzut zaopatrzenia, pluton łączności, pluton gospodarczy)
- kompania ciężkich moździerzy
- kompania działek przeciwlotniczych
- kompania ciężkich karabinów maszynowych [16]
- 1 samodzielny szwadron ckm 11 oficerów, 204 szeregowych
- dowództwo
- pluton dowodzenia (drużyny; łączności, transportowa i gospodarcza)
- 3 plutony ckm x 4 ckm, 1 Piat, 1 lkm
- pluton ciężkich moździerzy x 4 moździerze 4,2'[15]
Barwy i symbole szwadronu[edytuj | edytuj kod]
Szwadron swoje święto obchodził 1 października, w rocznicę powstania dywizjonu rozpoznawczego.
Proporzec został ofiarowany 1 pułkowi rozpoznawczemu w 1942 przez miasto Perth. Strona prawa: herb miasta Perth w Szkocji. Strona lewa: odznaka 1 pułku rozpoznawczego. Proporczyk żółto-amarantowy z paskiem niebiesko-białym pośrodku.
Znak na pojazdach: 
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 19.
- ↑ Wawer 1992 ↓, s. 121, 129.
- ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 27.
- ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 264.
- ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 294-295, 313.
- ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 456.
- ↑ Kutzner i Tym 2010 ↓, s. 498.
- ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 157–159,189-204.
- ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 161–162, 216-238.
- ↑ a b Pamiętniki rtm. Kazimierza Dudy zastępcy dowódcy 1 samodzielnego szwadronu ckm 3 Brygady Strzelców, 1 Polskiej Dywizji Pancernej. Strona internetowa
- ↑ Tym, Kutzner i 27/2015 ↓, s. 60–65.
- ↑ Tym i 29/2015 ↓, s. 7–19.
- ↑ Tym 2011 ↓, s. 157-158.
- ↑ Korczyński (red.) 2013 ↓, s. 483–484.
- ↑ a b Gaj 2015 ↓, s. 43-47.
- ↑ Tym i 21/2015 ↓, s. 22.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Strona kapitana ckm ze zdjęciami i dokumentami skanowane w tym wykazy nazwisk ludzi z każdej z 3 plutonów. opusmedia.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-07)].
- Dembinok J., Szczech B., Urbański A., Oznaki i odznaki PSZ na Zachodzie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Katowice 1984, ISBN 83-03-00719-X.
- Zbigniew Wawer: Organizacja polskich wojsk lądowych w Wielkiej Brytanii 1940-1945. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk: Bellona, 1992. ISBN 83-11-08218-9.
- Witold Biegański: Wojsko Polskie. krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie: formowanie, działania bojowe, organizacja, metryki dywizji i brygad. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1967.
- Tadeusz Antoni Wysocki: 1 Polska Dywizja Pancerna 1939-1947. geneza i dzieje. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08219-7.
- Bohdan Królikowski: Kres ułańskiej epopei. szkice do dziejów kawalerii rozpoznawczej i pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie 1939-1947. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 2007. ISBN 83-7306-332-3.
- Jan Partyka, Odznaki i oznaki PSZ na Zachodzie 1939-1946, Wojska Lądowe, Rzeszów 1997.
- Jacek Kutzner, Juliusz S. Tym: Polska 1 Dywizja Pancerna w Normandii. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 2010. ISBN 978-83-7399-404-1.
- Juliusz Tym, Jacek Kutzner: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 27. Walki 1. Dywizji Pancernej w rejonie Bredy i Moerdijk X-XI 1944 roku. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-126-9.
- Juliusz Tym: Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 29. Działania Polskiej 1. Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-128-3.
- Grzegorz Korczyński (red.): 1.Dywizja Pancerna w walce. Czarna Kawaleria gen. Maczka od Caen do Wilhelmshaven. Relacje dowódców i żołnierzy. Warszawa, repr. Bruksela: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2013. ISBN 978-83-89533-81-4.
- Juliusz S. Tym: Zarys działań polskiej 1 Dywizji Pancernej w północno-wschodniej Holandii i we Fryzji w kwietniu i maju 1945 roku. Przegląd Historyczno-Wojskowy 12 (63)/3 (236), s. 129-166. Warszawa: Centralne Archiwum Wojskowe, 2011.
- Juliusz Tym: 3 Brygada Strzelców 1943-1945. Polskie oddziały pancerne na zachodzie. Śladami polskich gąsienic tom 21. Warszawa: Edipresse Kolekcje, 2015. ISBN 978-83-7989-120-7.
- Krzysztof Gaj: 1. Dywizja Pancerna (organizacja wielkiej jednostki pancernej PSZ na Zachodzie - sierpień 1944 r.). Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2015. ISBN 978-83-7889-283-0.