Cmentarz katolicki św. Mikołaja w Bydgoszczy
nr rej. A/359/1-2 z 29 kwietnia 1993 | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Adres |
ul. Piastowa - Kasztelańska |
Typ cmentarza |
wyznaniowy |
Wyznanie | |
Data otwarcia | |
Zarządca | |
Położenie na mapie Bydgoszczy | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego | |
53°09′12″N 18°09′54″E/53,153333 18,165000 |
Cmentarz św. Mikołaja w Bydgoszczy – cmentarz katolicki w Bydgoszczy.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz znajduje się na osiedlu Kasztelanka w dzielnicy Fordon. Teren cmentarza sąsiaduje od południowego zachodu z ul. Kasztelańską, a od południowego wschodu z ul. Piastową.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz powstał w 1929 r. jako trzeci w kolejności należący do parafii św. Mikołaja w Fordonie. Pierwszy cmentarz przykościelny, datujący się na I połowę XVI wieku istniał do końca XVIII wieku. Drugi cmentarz założony w latach 80. XVIII w. przy ul. Cechowej, w 1990 r. został przejęty przez nowo erygowaną parafię św. Jana Ewangelisty w Fordonie, której świątynia parafialną został dawny kościół ewangelicki[1].
Cmentarz wyszogrodzki[edytuj | edytuj kod]
Najstarszy cmentarz należący do poprzednika parafii fordońskiej – parafii św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie założono prawdopodobnie w XII wieku na terenie przykościelnym. Jednak pierwsze wzmianki w źródłach pisanych pochodzą dopiero z końca XVI wieku. W 1584 r. cmentarz wraz ze świątynią został odnowiony i wyposażony w kostnicę. Pochówków dokonywano na nim do lat 60. XVIII w. i prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku[1].
Dawny cmentarz przykościelny[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o cmentarzu fordońskim pochodzi z 1555 r.[1] Na początku XVII wieku posiadał kostnicę i ogrodzenie. W XVIII wieku cmentarz posiadał dużą bramę, 3 furtki w ogrodzeniu i wypełniał cały plac kościelny – teren wokół świątyni i obecny teren rynku w Starym Fordonie. W 1745 r. ustawiono kolumnę z postacią św. Jana Nepomucena. Cmentarz ten istniał do początku XIX wieku, po czym zaniechano na nim pochówków, zgodnie z zarządzeniem władz pruskich, które nakazały tworzenie cmentarzy poza miastem[1].
Nagrobki wewnątrz kościoła parafialnego[edytuj | edytuj kod]
W okresie od połowy XVI wieku do końca wieku XVIII, zgodnie z powszechnym zwyczajem, wewnątrz świątyni parafialnej chowano zasłużonych obywateli. W 1646 r. w pobliżu ołtarza Zwiastowania Maryi Panny pogrzebano mieszczanina fordońskiego Tomasza Tarkowskiego, a w XVIII wieku złożono w kościele kilka osób, m.in. Reginę Kotyńską. Do dzisiaj zachował się jedynie nagrobek Łukasza Wybranowskiego herbu Poraj (zm. 1639), uczestnika wojen ze Szwecją i Rosją, którego brat Wawrzyniec był rotmistrzem króla Stefana Batorego[1].
Dawny cmentarz parafialny[edytuj | edytuj kod]
- Osobny artykuł:
Nowy cmentarz (przy ul. Cechowej) założono po 1780 r., w związku z pochodzącym z zachodu Europy zwyczajem tworzenia cmentarzy za miastem ze względów zdrowotnych oraz z uwagi na skąpość miejsca na cmentarzach przykościelnych. Do końca lat 20. XX w. był to główny katolicki cmentarz dla mieszkańców Fordonu i okolic, zaś w 1990 r. został przekazany w użytkowanie nowo utworzonej parafii katolickiej św. Jana w Starym Fordonie[1].
Obecny cmentarz parafialny[edytuj | edytuj kod]
Obecny cmentarz parafialny św. Mikołaja zlokalizowano na północny zachód od ówczesnego miasta Fordonu. Przyczyną jego założenia było zapełnienie cmentarza przy ul. Cechowej. Pierwsze pochówki na nowym cmentarzu miały miejsce w 1929 r. W 1935 r. wzniesiono kaplicę cmentarną fundacji Anny Szrejmowskiej i Jadwigi Proch. Przy ogrodzeniu po stronie wschodniej znajduje się zabytkowy krzyż na postumencie z inskrypcją „Pamiątka od Walentego Rogalskiego i jego żony Katarzyny Klofeińskiej w roku 1867”. Cmentarz ozdobiono trzema kamiennymi płaskorzeźbami i grotą z figurą Matki Boskiej[1]. Najstarsze groby znajdują się przy alei prowadzącej od bramy głównej do kaplicy[1].
W 1993 r. cmentarz wraz z kaplicą zostały wpisane do rejestru zabytków.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz posiada wymiary 140 x 140 m i powierzchnię 1,9 ha. W 1996 r. na jego terenie było pochowanych 3,6 tys. osób[2].
Zasłużeni[edytuj | edytuj kod]
Niektóre osoby pochowane na cmentarzu[1]:
- rodzina Walczaków (najokazalszy grobowiec rodzinny),
- Anna Szrejbrowska (1866-1948) – fundatorka kostnicy, naczelniczka Zakładu Karnego dla kobiet w Fordonie,
- Jadwiga Proch (1879-1978) – współfundatorka kostnicy, pracownik Zakładu Karnego dla kobiet w Fordonie,
- ks. Franciszek Aszyk (1903-1977) – proboszcz i dziekan fordoński,
- ks. Leon Gawin-Gostomski (1881-1937) – proboszcz i dziekan fordoński, budowniczy kościoła i założyciel cmentarza,
- Edmund Jarząbkowski (1920-1938) – uczeń Gimnazjum Klasycznego w Bydgoszczy, na nagrobku płaskorzeźba św. Stanisława Kostki,
- Leokadia Czapińska (1870-1936), żona zmarłego w Odessie aptekarza Eugeniusza Czapińskiego, na nagrobku rzeźba płaczącej kobiety autorstwa Bronisława Kłobuckiego,
- Kazimierz Wlekliński (1893-1977) – powstaniec wielkopolski, działacz T.G. „Sokół”,
- Józefa Żydowicz (1900-1978) – uczestniczka Powstania Wielkopolskiego (jej przodkowie brali udział w narodowych powstaniach w XIX w.), działaczka plebiscytu na Warmii,
- Konstanty Kryger (1870-1937) – kupiec i restaurator, ławnik miejski; 20 stycznia 1920 w Fordonie witał Wojsko Polskie; tutaj też przejął władzę z rąk burmistrza pruskiego, komisaryczny burmistrz (1920-1921) i patron ulicy w Fordonie.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Kaplica
-
Grób rodzinny
-
Grób salezjanów
-
Grób z okresu międzywojennego
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Cmentarze w Bydgoszczy
- Wyszukiwarka osób pochowanych na Cmentarzu katolickim św.Mikołaja w Bydgoszczy
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Gąsiorowski Bogdan Paweł, Zyglewski Zbigniew: Cmentarze fordońskie [w.] Dzieje Fordonu i okolic. Praca zbiorowa pod red. Zdzisława Biegańskiego. Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne. Bydgoszcz 1997. ISBN 83-86970-02-2
- ↑ Woźniak Zbigniew: Bydgoskie cmentarze. [w.] Bydgoska Gospodarka Komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gąsiorowski Bogdan Paweł, Zyglewski Zbigniew: Cmentarze fordońskie [w.] Dzieje Fordonu i okolic. Praca zbiorowa pod red. Zdzisława Biegańskiego. Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne. Bydgoszcz 1997. ISBN 83-86970-02-2
- Woźniak Zbigniew: Bydgoskie cmentarze. [w.] Bydgoska Gospodarka Komunalna. Bydgoszcz 1996. ISBN 83-85860-37-1