Dębe (powiat czarnkowsko-trzcianecki)
52°52′37″N 16°32′32″E/52,876944 16,542222| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
742[2] |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
64-720[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PCT |
| SIMC |
0527204 |
Położenie na mapie gminy Lubasz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego  | |
| 52°52′37″N 16°32′32″E/52,876944 16,542222[1]
| |
_COA.png)
Dębe – wieś w zachodniej Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Lubasz.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość Dębe leży 3 km na południe od Czarnkowa w paśmie wysokich wzgórz morenowych przy szosie drogi nr 182 Czarnków – Szamotuły.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie z 1418 jako Døbno, Dąbe, 1419 Dambe, 1459 Dambye, 1506 Demby, 1577 Dębe[4].
Tereny miejscowości zasiedlone były jednak wcześniej niż zachowane archiwalne dokumenty. Około jednego kilometra na północ od wsi na Górze Świętojańskiej położone jest niedatowane grodzisko wczesnośredniowieczne[4].
Wieś była własnością szlachecką w dobrach czarnkowskich należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Czarnkowskich herbu Nałęcz wywodzącego się z Czarnkowa. W 1506 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1510 miejscowość należała do parafii Lubasz[4].
Wieś Dębe występuje w źródłach historycznych od 1418 roku jako część rozległych dóbr czarnkowskich. Osada dostarczała zboże na targi do Czarnkowa, pozostawała również jedną z letnich rezydencji ówczesnych właścicieli Czarnkowa. W 1432 Jan oraz Kasper Czarnkowscy zawarli ugodę w sprawie rozgraniczenie wsi Dębe z Czarnkowem. W 1459 właścicielem był kasztelan gnieźnieński Jan Czarnkowski, który oprócz wsi Dębe posiadał także Górę oraz Białą koło Czarnkowa. W 1556 Wojciech Sędziwój Czarnkowski syn Sędziwoja otrzymał m. in. część wsi Dębe od swojego brata Stanisława Sędziwoja Czarnkowskiego[4].
W 1469 wieś nie zapłaciła wiardunków królewskich. W 1508 pobrano z miejscowości wiardunki wojenne z 5 półłanków. W 1509 miał miejsce pobór z 5 półłanków, a sołtys zapłacił od jednego łana. W 1510 pobór z 5 półłanków oraz karczmy. W tym roku wieś liczyła 11 półłanków (w tym 6 półłanków opustoszałych), jeden łan sołecki, 4 ogrody oraz folwark. W latach 1563-1577 płatnikami poboru podatkowego był kasztelan śremski Wojciech Czarnkowski oraz kasztelan santocki Wojciech Sędziwój Czarnkowski. Obaj zapłacili pobór od jednego łana. W 1580 podatki zapłaciła wdowa po Wojciechu - Barbara: od jednego półłanka, 9 zagrodników oraz roli karczmarskiej oraz wdowa po Wojciechu Sędziwoju - Jadwiga Czarnkowska od 2 półłanków i 6 zagrodników[4].
W 1580 miejscowość położona była w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[5]. W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
Na początku lat 20. XX wieku majątek został kupiony przez rolnika Jana Kłosa. Dębe jako jedna z nielicznych wsi sołeckich w Polsce posiada swój herb, sztandar oraz skrupulatnie prowadzoną kronikę.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa pilskiego.
Atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
W Dębe zachowany został dwór wzniesiony w 2. połowie XIX w. Należący do dworu okazały drewniany spichlerz z drugiej połowy XVIII w. przeniesiony został do Wielkopolskiego Parku Etnograficznego nad jeziorem Lednickim. Inną atrakcją jest korpus wiatraka - koźlaka położony przy drodze z Dębe do Lubasza.
Zobacz też: Dębe, Dębe Małe, Dębe Wielkie, Dębe-Kolonia
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 22914
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 222 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e Chmielewski 1986 ↓, s. 347–348.
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 19.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, t. 3, hasło „Dębe”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986, s. 347–348. ISBN 83-04-00938-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
