Darold Treffert

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Darold A. Treffert
Data i miejsce urodzenia

1933
Stany Zjednoczone

Zawód, zajęcie

psychiatra, pisarz

Narodowość

amerykańska

Tytuł naukowy

dr med.

Alma Mater

University of Wisconsin Medical School

Uczelnia

University of Wisconsin-Milwaukee

Strona internetowa

Darold A. Treffert (ur. w 1933, zm. 14 grudnia 2020[1]) – amerykański psychiatra związany z University of Wisconsin-Milwaukee, Marian University i szpitalem St. Agnes w Fond du Lac (Wisconsin), specjalizujący się w dziedzinie epidemiologii autyzmu i syndromu sawanta, autor lub współautor wielu publikacji na ten temat (m.in. wielokrotnie wznawianej książki Islands of Genius: The Bountiful Mind of the Autistic, Acquired and Sudden Savant, uczestnik realizacji takich filmów, jak Rain Man i Piękne umysły. Obszar jego zawodowej aktywności obejmował również ogólne zagadnienia dobrego samopoczucia[a] i regulacje dotyczące praw osób z zaburzeniami psychicznymi.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dom Zgromadzenia Sióstr Św. Agnes w Fond du Lac
Budynek administracyjny Marian University (Fond du Lac, Wisconsin)

Studia medyczne ukończył w University of Wisconsin Medical School, otrzymując dyplom w 1958 roku, a następnie odbył staż w Eugene (Oregon) oraz rezydenturę w uniwersyteckim szpitalu psychiatrycznym w Madison (Wisconsin). Wkrótce potem rozpoczął działalność Child-Adolescent Unit w Winnebago Mental Health Institute[4]. W latach 1964–1979 był kierownikiem tego Instytutu[5]. Od 1979 roku prowadził prywatną praktykę w dziedzinie psychiatrii oraz zajmował stanowiska dyrektora wykonawczego Health Care Center Hrabstwa Fond du Lac i dyrektora ds. medycznych w Alcoholism Rehabilitation Unit w St. Agnes Hospital w Fond du Lac[5][6]. Pracował jako profesor kliniczny w University of Wisconsin Medical School i UW-Milwaukee[5]. Został członkiem Rady Powierniczej Marian University[7].

Pełnił funkcję przewodniczącego Wisconsin Medical Society[7][8] (1979–1980[5]), był przewodniczącym Rady Dyrektorów tego stowarzyszenia (1981–1987), prezesem Wisconsin Psychiatric Association i American Association of Psychiatric Administrators oraz członkiem Controlled Substances Board, Wisconsin (1970–1982 oraz ponownie od sierpnia 2004). W latach 1995–2003 był członkiem Wisconsin Medical Examining Board (od 2002 – przewodniczącym)[5].

W 1991 roku odszedł na emeryturę. Mieszka w Fond du Lac. Zajmuje się prowadzeniem badań, pisaniem i wykładami w Treffert Center, założonym na terenie kampusu St. Agnes Hospital w Fond du Lac[5][9].

Obszar pracy zawodowej[edytuj | edytuj kod]

W 1962 roku spotkał pierwszego autystycznego sawanta. Staraniom o zrozumienie niezwykłych umysłówtalentów tych niepełnosprawnych ludzi i próbom udzielenia im pomocy poświęcił dalsze życie zawodowe[5][7][8]. Od ponad 50 lat konsekwentnie zajmuje się teoretycznymi, diagnostycznymi, terapeutycznymi i społecznymi problemami osób intelektualnie niepełnosprawnych w różnym stopniu (zob. diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych, DSM-IV, DSM-5). Największe zainteresowanie budzą wyniki wciąż nieukończonych badań, dotyczących sawantów – osób o różnym stopniu niepełnosprawności intelektualnej (kryteria klasyfikacyjne są wciąż aktualizowane[10][11]), a równocześnie wybitnie uzdolnionych w różnych dziedzinach (uzdolnienia „wyspowe”[12][13]). Sawantyzm pojawia się u ok. 10% osób zaburzeniami autystycznymi (autyzm jest diagnozowany u ok. 50% sawantów)[14][15].

Autystyczny sawantyzm nie jest dotychczas opisany na gruncie teoretycznym, mimo obszernego zakresu wykonanych badań autyzmu[16]. Opisy poszczególnych przypadków (nielicznych na świecie[b]) nie mają charakteru ogólnego. Stwierdzono, że deficytom psychicznym towarzyszą „wyspy geniuszu”, które zawsze są związane z doskonałą pamięcią operacyjną (m.in. funkcje hipokampa[17]). Przejawiają się m.in. w umiejętnościach rysowania dokładnych planów urbanistycznych lub szczegółowych modeli przedmiotów, szybkiego wykonywania skomplikowanych operacji matematycznych (np. na datach kalendarzowych), komponowania i odtwarzania muzyki[10]. Z użyciem nowoczesnych metod neuroobrazowania stwierdzono, że w większości przypadków niezwykłe umiejętności są związane z pracą prawej półkuli mózgu (mają wtedy charakter konkretny, niesymboliczny). Często obserwuje się równoczesne osłabienie funkcji przypisywanych lewej półkuli (umiejętności lingwistyczne, empatia, komunikacja i działanie społeczne), jednak znane są przypadki współwystępowania wybitnych umiejętności różnego rodzaju[10].

Kim Peek ze swoim ojcem i opiekunem (Fran Peek; fot. Darold Treffert)

Darold Treffert poznał oba prawdopodobnie najbardziej znane[c] przypadki sawantyzmu:

  • Kima Peeka – człowieka o „pamięci absolutnej”, który m.in. znał na pamięć 12 tys. książek i rozpoznawał ze słuchu większość utworów muzycznych, jednak był w wysokim stopniu niepełnosprawny (niezdolny do samodzielnego życia),
  • Daniela Tammeta – sawanta-synestety, obdarzonego ponadprzeciętnymi umiejętnościami arytmetycznymi i językowymi, wrażliwego, lecz zdolnego do bardzo aktywnego samodzielnego życia.

Darold Treffert jest bardzo zainteresowany przypadkami nagłego pojawiania się sawantyzmu u zdrowych ludzi w różnym wieku, np. wskutek silnych urazów mózgu. W ten sposób nabyli niezwykłych cech m.in. Orlando Serrell (uzyskał dostęp do niezwykłych zasobów własnej pamięci o minionych zdarzeniach po uderzeniu piłką baseballową) i Jason Padgett[19][20] (po wstrząśnieniu mózgu zaczął widzieć obrazy-„fraktale” i zmienił sposób postrzegania otoczenia[d]). Odkrycie „nabytego zespołu sawanta” D. Treffert uważa za wskazówkę, że w każdym z ludzkich mózgów może istnieć „wewnętrzny sawant” – uśpiony potencjał możliwości artystycznych lub intelektualnych, które można będzie wyzwolić nie tylko w wyniku choroby lub wypadku[21].

Działalność D. Trefferta nie ogranicza się do pracy naukowej i klinicznej, prowadzonej na obszernym, mało poznanym polu (dotyczącej rzadkich przypadków, rozproszonych po świecie)[8][23]. Podjął się on również intensywnej popularyzacji problemu swoich pacjentów. Zabiegał o podjęcie prac legislacyjnych, zmierzających do ochrony praw osób z zaburzeniami psychicznymi oraz ich rodzin[24]. Zgromadzone materiały (artykuły, książki, filmy i in.) są obecnie zebrane, wykorzystywane i udostępniane w Treffert Center (w nim Treffert Library, Treffert Clinic, Treffert Academy, Agnesian Autism, Behavior and Communication Center). Centrum zostało otwarte w 2016 roku w miejscu, w którym 54 lata wcześniej D. Treffert rozpoczynał pracę z chorymi dziećmi – na terenie kampusu St. Agnes Hospital w Fond du Lac[25][9][26].

Publikacje naukowe i popularyzacja wiedzy[edytuj | edytuj kod]

Artykuły naukowe

Darold Treffert jest autorem ponad 50 artykułów w fachowych czasopismach naukowych[5]. Tematykę prac ilustrują tytuły 10. spośród artykułów, opublikowanych w latach 60. XX w. i w okresie 2012–2015 (wybrano po 5 spośród zestawionych w PubMed)[23]:

1964–1970
  • The Psychiatric Patient with an EEG Temporal Lobe Focus[27]
  • An Evaluation of Imipramine in Enuresis[28]
  • Psychiatry Revolves as it Evolves[29]
  • Child-adolescent unit in a psychiatric hospital. Five years later[30]
  • Epidemiology of infantile autism[31]
2012–2015
  • Toward a better understanding of the savant brain[32]
  • Savant syndrome: realities, myths and misconceptions[33]
  • Accidental genius[34]
  • Rustproofing People: Beans or Beef?[35]
  • The Savant Syndrome Registry: A Preliminary Report[36]
Książki

Z dużym światowym oddźwiękiem spotkały się książki[37][38]:

  • 2006 – Extraordinary People : Understanding Savant Syndrome (wkrótce przetłumaczona na 10 języków)
  • 2010 – Islands of Genius : The Bountiful Mind of the Autistic, Acquired, and Sudden Savant[39][40]
Inne

Wyniki swoich obserwacji i analiz D. Treffert prezentował na licznych konferencjach naukowych[41][42]. Brał również udział w wielu popularnych programach radiowych i telewizyjnych, tj. Today, CBS Evening News, 60 Minutes, Oprah, dzięki którym pojęcie „autystyczny sawant” stało się powszechnie znane[8]. Był konsultantem w czasie realizacji filmu Rain Man (1988) i uczestniczył w nagraniach do filmów Lifting the Fog: A Look Into the Mysteries of Autism (2004) i Expedition ins Gehirn (2006)[43]. Uruchomił popularną stronę internetową Savant Syndrome; Islands of Genius (w portalu Wisconsin Medical Society)[44].

Opinie

D. Treffert jest niekwestionowanym światowym autorytetem w dziedzinie sawantyzmu i ogólnych problemów ochrony zdrowia psychicznego. Jego prace są cytowane w licznych artykułach naukowych i innych opracowaniach[45] (np. w książce Lawrence’a Osborne’a pt. American Normal : The Hidden World of Asperger Syndrome[46], istotnej dla sprawy godnego traktowania osób z zespołem Aspergera). Wydana po ok. 50 latach pracy z geniuszami (uczonymi) książka Islands of Genius została z bardzo dużym uznaniem przyjęta przez wielu czytelników[39]. Ocenili ją wysoko m.in. Daniel Tammet, Temple Grandin, Oliver Sacks, recenzenci The American Journal of Psychiatry[39][e], jednak były formułowane również zastrzeżenia. Recenzenta British Journal of Psychiatry raziły np. sentymentalne opisy przypadków, brak jednolitości stylu poszczególnych części, próby forsowania własnych poglądów (np. krytyka testów IQ, które Treffert uważa za krzywdzące dla sawantów)[40].

Nagrody, wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Otrzymał nagrody honorowe od[7]:

  • Wisconsin Mental Health Association
  • Office of Alcoholism and Drug Abuse of Wisconsin
  • Wisconsin Association for Marriage and Family Therapy

W 1979 roku znalazł się na liście The Best Doctors in America, a w 2006 roku – został wyróżniony przez Treatment Advocacy Center[47] w Arlington za wysiłki na rzecz reformy prawnej ochrony zdrowia psychicznego i zwiększenia dostępu dla poważnie chorych psychicznie do leczenia (National Torrey Advocacy Commendation)[7].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Dobre samopoczucie bez względu np. na wiek i stan zdrowia fizycznego, osiągane dzięki lekcjom „mellowingu”[2][3]:

    ... One more thing. Mellowing is not a disease, but it is contagious. You can catch it from, and spread it to, the people around you. But that's a welcome kind of contagion. Have you never been mellow? It's never too late to begin. Mellowing is the most readily available anti-depressant of all. And it's free, and right close by.

  2. Szacuje się, że obecnie na świecie żyje około pięćdziesięciu „cudownych sawantów”, uzdolnionych w stopniu niezwykłym.
  3. Kim Peek był pierwowzorem postaci Raymonda Babbita w filmie Rain Man, nagrodzonym Oscarem w 1988 roku (D. Treffert był konsultantem naukowym). Daniel Tammet jest czynnym popularyzatorem informacji o autystycznym sawantyzmie i uczestnikiem badań. Napisał m.in. autobiografię zatytułowaną Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętniki nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera (ang. Born on a blue day: inside the extraordinary mind of an autistic savant: a memoir), w której opisuje m.in. wzruszającą scenę spotkania w Stanach Zjednoczonych z Kimem i Franem Peek. Darold Treffert napisał we wprowadzeniu do tej książki[18]:

    …najbardziej interesuje mnie nie to, co Daniel tak niesamowicie potrafi robić, ale raczej jego umiejętność wytłumaczenia, jak to robi. To, by sawant sam objaśnia swoje zdolności, jest niezwykle rzadkie, a właściwie prawie się nie zdarza.

    .
  4. Uraz spowodował podwyższenie aktywności lewej półkuli mózgowej, zwłaszcza w korze ciemieniowej, uczestniczącej m.in. w integrowaniu różnych wrażeń zmysłowych, operowania pojęciami abstrakcyjnymi i geometrycznymi[21][20][19][22].
  5. Temple Grandin: This book takes you on a wondrous journey through the mind of savants. Their abilities need to be nurtured and developed. Everyone who is interested in the human mind should read this important book.
    Daniel Tammet: Everyone is different. By refusing to gawp at these feats, preferring instead to focus on the person behind them, Dr Treffert sends out the message that it is the creative, imaginative processes at the root of such abilities that matter most. Only by considering the context of savants' lives can we more fully and properly understand the gifts that they possess.
    Oliver Sacks: No one in the world can match Darold Treffert's experience and understanding of savant syndromes - he has spent nearly half a century immersed in the subject. And when he writes of the "beautiful" mind of the savant, Treffert shows the openness and generosity of his own mind. Islands of Genius brings us fully up to date with the latest research, and like all of Treffert's work, it is imbued with deep intellectual and emotional understanding. This is an indispensable examination of a remarkable human condition[39].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dr. Darold Treffert, Fond du Lac's pioneer in the world of the savant mind, leaves behind legacy, „Fond du Lac Reporter”, 14 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-28].
  2. Darold A. Treffert: Have you never been mellow?. [w:] Fond du Lac Reporter [on-line]. 2015-05-26. [dostęp 2016-11-24]. (ang.).
  3. Treffert: Mellowing, Lessons from Listening (wyd. 6, informacje bibliograficzne). 1983.
  4. Winnebago Mental Health Institute. [w:] Strona internetowa Department of Health Services (DHS) [on-line]. dhs.wisconsin.gov. [dostęp 2016-11-24]. (ang.).
  5. a b c d e f g h Daroldc A. Treffert, M.D.. [w:] CV na www.agnesian.com [on-line]. Agnesian HealthCare. [dostęp 2018-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-30)]. (ang.).
  6. Dr. Darold Treffert, Savant Syndrome Expert / Psychiatrist. [w:] Autism Today [on-line]. [dostęp 2016-11-23]. (ang.).
  7. a b c d e About Dr. Treffert. [w:] Prywatna strona internetowa [on-line]. Darold A. Treffert. [dostęp 2016-11-22].
  8. a b c d Scott Barry Kaufman (Sci.Dir. of The Imagination Institute (link is external) in the Positive Psychology Center, University of Pennsylvania): Conversations on Creativity with Darold Treffert Complete interview with Darold Treffert, M.D.. [w:] Psychology Today [on-line]. 2011-04-27. [dostęp 2016-11-22]. Cytat: „This was one of the most satisfying and elucidating conversations I have ever had” (S.Barry. Kaufman) (ang.).
  9. a b Mark Barna: Treffert Center to focus on savants, autism. [w:] USA TODAY NETWORK-Wisconsin ; Fond du Lac Reporter [on-line]. 2016-02-18. [dostęp 2016-11-27].
  10. a b c Dariusz Zapala. Aktywność twórcza osób ze specyficznymi deficytami funkcjonalnymi mózgu. „Wiedza i Edukacja”, 4 marca, 2009. ISSN 1898-9233. [dostęp 2018-05-02]. 
  11. Kryteria diagnostyczne zespołu aspergera. [w:] Portal savant.org.pl [on-line]. Fundacja Savant. [dostęp 2016-11-27].
  12. Darold A. Treffert, Gregory L. Wallace ; tł. z ang. Krzysztof Kwaśniewicz. Wyspy geniuszu. „Świat Nauki”, s. 56-65, 2002. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  13. Remigiusz J. Kijak: Niepełnosprawnośd intelektualna – między diagnozą a działaniem. [w:] Projekt „Koordynacja na rzecz aktywnej integracji”; Seria poświęcona klientom pomocy społecznej [on-line]. Instytut Rozwoju Służb Społecznych, wrzesień 2012. [dostęp 2016-11-27].
  14. Darold Treffert. Savant Syndrome: Realities, Myths and Misconceptions. „Journal of Autism and Developmental Disorders”. 44 (3), s. 564–571, 2014. Springer US. DOI: 10.1007/s10803-013-1906-8. ISSN 1573-3432. 
  15. Patricia Howlin, Susan Goode, Jane Hutton, Michael Rutter. Savant skills in autism: psychometric approaches and parental reports. „Philosophical Transactions of the Royal Society B”. 364 (1522), s. 1359–1367, 2009. The Royal Society. DOI: 10.1098/rstb.2008.0328. ISSN 1471-2970. [dostęp 2016-11-27]. 
  16. Jolanta Trznadel: Autyzm. [w:] Zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 2000-2008 [on-line]. e-pedagogiczna.edu.pl. [dostęp 2016-11-27].
  17. Agnieszka Rynkiewicz: Zespół Aspergera i wysokofunkcjonujący autyzm. [w:] Edukacja i dialog ; Psychologia uczenia [on-line]. czerwiec 2009. [dostęp 2016-11-27].
  18. Daniel Tammet (tłumaczenie: Małgorzata Mysiorska): Urodziłem się pewnego błękitnego dnia. Pamiętniki nadzwyczajnego umysłu z zespołem Aspergera. Wołowiec: Czarne, 2010. ISBN 978-83-7536-205-3.
  19. a b Jason Padgett: Alternate Realities from Relativity | Jason Padgett | TEDxTacoma. [w:] TED (konferencja); TEDx Tacoma [on-line]. 12.05.2016. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  20. a b Darold Treffert, Jason Padgett: Treffert Center: A Conversation with Jason Padgett. AgnesianHealthCare, 20.10.2016. [dostęp 2016-11-27]. (ang.).
  21. a b Darold A. Treffert. Nagły geniusz. „Świat Nauki”, s. 52-57, 2014-10-20. Prószyński Media. ISSN 0867-6380. 
  22. Dostał w głowę i został geniuszem matematyki. [w:] Fakt24.pl [on-line]. Ringier Axel Springer. [dostęp 2016-11-28].
  23. a b Search results: Treffert DA. [w:] Baza PubMed [on-line]. US National Library of Medicine, National Institutes of Health. [dostęp 2016-11-25].
  24. Darold Treffert: An Unedited Transcript of the Medical Panel. Wisconsin-Madison: Governor's Office for Women and Family Initiatives, Ad Hoc Committee on Mental Health Issues, 1982.
  25. Welcome to the Treffert Center. [w:] Strona internetowa Treffert Center [on-line]. [dostęp 2016-11-24].
  26. Darold A. Treffert MD. [w:] Strona internetowa 'Agnesian HealthCare' [on-line]. [dostęp 2018-05-02].
  27. Darold A. Treffert, The psychiatric patient with an eeg temporal lobe focus, „The American Journal of Psychiatry”, 120 (8), 1964, s. 765–771, DOI10.1176/ajp.120.8.765, ISSN 0002-953X.
  28. D.A. Treffert, AN EVALUATION OF IMIPRAMINE IN ENURESIS, „The American Journal of Psychiatry”, 121, 1964, s. 178–179, DOI10.1176/ajp.121.2.178, ISSN 0002-953X, PMID14194217.
  29. D.A. Treffert, Psychiatry revolves as it evolves, „Archives of General Psychiatry”, 17 (1), 1967, s. 72–74, ISSN 0003-990X, PMID4952869.
  30. D.A. Treffert, Child-adolescent unit in a psychiatric hospital. Five years later, „Archives of General Psychiatry”, 21 (6), 1969, s. 745–752, ISSN 0003-990X, PMID5353869.
  31. D.A. Treffert, Epidemiology of infantile autism, „Archives of General Psychiatry”, 22 (5), 1970, s. 431–438, ISSN 0003-990X, PMID5436867.
  32. Neva M. Corrigan i inni, Toward a better understanding of the savant brain, „Comprehensive Psychiatry”, 53 (6), 2012, s. 706–717, DOI10.1016/j.comppsych.2011.11.006, ISSN 1532-8384, PMID22206802.
  33. Darold A. Treffert, Savant syndrome: realities, myths and misconceptions, „Journal of Autism and Developmental Disorders”, 44 (3), 2014, s. 564–571, DOI10.1007/s10803-013-1906-8, ISSN 1573-3432, PMID23918440.
  34. Darold A. Treffert, Accidental genius, „Scientific American”, 311 (2), 2014, s. 52–57, ISSN 0036-8733, PMID25095469.
  35. Darold A. Treffert, Rustproofing People: Beans or Beef?, „WMJ: official publication of the State Medical Society of Wisconsin”, 114 (6), 2015, s. 233, ISSN 1098-1861, PMID26854308.
  36. Darold A. Treffert, David L. Rebedew, The Savant Syndrome Registry: A Preliminary Report, „WMJ: official publication of the State Medical Society of Wisconsin”, 114 (4), 2015, s. 158–162, ISSN 1098-1861, PMID26436185.
  37. inauthor: Darold A. Treffert. [w:] Wyszukiwarka books.google [on-line]. [dostęp 2016-11-22]. (ang.).
  38. autor: Darold A. Treffert. [w:] Wyszukiwarka książek [on-line]. Amazon.com Inc.. [dostęp 2016-11-22].
  39. a b c d Darold A. Treffert, Daniel Tammet (wprowadzenie): Islands of Genius: The Bountiful Mind of the Autistic, Acquired, and Sudden Savant (informacje bibliograficzne, recenzje). Jessica Kingsley Publishers, 2010. ISBN 1-84905-810-5.
  40. a b Stephen Ginn. Book reviews : Islands of Genius: The Bountiful Mind of the Autistic, Acquired, and Sudden Savant. „The British Journal of Psychiatry”, s. 169, Jul 2011. DOI: 10.1192/bjp.bp.110.087296. (ang.). 
  41. Darold A. Treffert, M.D.: prezentacja 'Extraordinary People: The Savant Syndrome'. [w:] Bioethics Forum Videos [on-line]. BioPharmaceutical Technology Center Institute (BTC Institute), 2011. [dostęp 2018-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-01)]. (ang.).
  42. Presentations. [w:] Strona internetowa ; Darold A. Treffert M.D. [on-line]. daroldtreffert.com. [dostęp 2016-11-28]. (ang.).
  43. Darold A. Treffert. [w:] IMDb [on-line]. [dostęp 2016-11-22]. (ang.).
  44. Darold A. Treffert, MD: Savant Syndrome. Islands of Genius. [w:] Strona internetowa [on-line]. Wisconsin Medical Society. [dostęp 2016-11-28].
  45. Search: Treffert (publikacje własne i cytowania). [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2016-11-27].
  46. Lawrence Osborne: American Normal: The Hidden World of Asperger Syndrome (informacje bibliograficzne i wybrane strony). Springer Science & Business Media, 2007-05-08.
  47. Treatment Advocacy Center. [w:] Strona internetowa centrum [on-line]. [dostęp 2018-05-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-08-07)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]