Franciszek Czubalski

Franciszek Czubalski
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	30 stycznia 1885 ; Przysucha
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1965 ; Warszawa
	profesor nauk medycznych
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Doktorat	1910 – nauki lekarskie ; Uniwersytet Lwowski
	Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN	członek rzeczywisty
Status PAU	członek
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Katedra	Fizjologii
Stanowisko	Kierownik
Okres zatrudn.	1916–1950
Wydział	Lekarski
Stanowisko	Dziekan
Okres zatrudn.	1923–1925, 1934, 1945–1947
	Rektor
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Okres spraw.	1947–1949
Poprzednik	Stefan Pieńkowski
Następca	Jan Wasilkowski
	Rektor
Uczelnia	Akademia Medyczna w Warszawie
Okres spraw.	1950–1955
Następca	Marcin Kacprzak
	Odznaczenia

Franciszek Mieczysław Czubalski (ur. 30 stycznia 1885 w Przysusze, zm. 8 lutego 1965 w Warszawie) – polski lekarz fizjolog, założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku^[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie zarządców majątku Dembińskich w Przysusze^[2]. Ukończył gimnazjum filologiczne w Radomiu, a następnie odbył studia na uniwersytecie w Dorpacie (1903–1904) i na Uniwersytecie Lwowskim (1905–1910), gdzie był asystentem w Katedrze Farmakologii i Farmakognozji. Uzyskał tytuł doktora wszech nauk lekarskich (1910) i docenta farmakologii Uniwersytetu Lwowskiego (1914). Następnie związany z Uniwersytetem Jagiellońskim, gdzie otrzymał tytuł docenta fizjologii w Katedrze Farmakologii i Farmakognozji i Katedrze Fizjologii (1915). W latach 1916–1950 kierował Katedrą Fizjologii Uniwersytetu Warszawskiego, uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego (1919) i zwyczajnego (1921).

W okresie międzywojennym sprawował funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego (1923–1925, 1934–1935) i prorektora (1934–1939) Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 wybrany na rektora, jednak po nieprzychylnych mu demonstracjach studenckich (był przeciwnikiem gett ławkowych) godności tej nie przyjął.

W latach 1930–1933 był dyrektorem Instytutu Dentystycznego w Warszawie, a w 1933–1939 przewodniczącym rady naukowej Instytutu Radowego oraz kierownikiem Pracowni Fizjologicznej Wychowania Fizycznego w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego.

Prowadził badania nad krążeniem krwi, regulacją neurohormonalną i endokrynologią doświadczalną (m.in.nad działaniem adrenaliny), fizjologią pracy i fizjologią trawienia.

W 1941 roku objął funkcję dyrektora naukowego Prywatnej Szkoły Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego doc. Jana Zaorskiego, w której prowadzili tajne nauczanie dla ok. 1900 słuchaczy. Wykładał na kompletach Uniwersytetu Warszawskiego, Poznańskiego i Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich w Warszawie.

Po wojnie pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego UW (od 1947) i rektora Uniwersytetu Warszawskiego (1947–1949), a następnie nowo powstałej Akademii Medycznej (1950–1953), gdzie kierował Katedrą Fizjologii Człowieka (1950–1959).

Od 1945 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Od 1952 roku członek tytularny, a od 1957 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk^[3].

Był prezesem Polskiego Towarzystwa Fizjologicznego (1938–1946 i 1948–1952), członkiem honorowym tego towarzystwa oraz Czeskiego Towarzystwa Lekarskiego, członkiem Międzynarodowego Towarzystwa do Badań nad Krzepliwością Krwi oraz Francuskiego Towarzystwa Biologicznego, członkiem korespondentem Towarzystwa Lekarskiego w Budapeszcie.

Mieszkał w Warszawie w domu Stowarzyszenia Mieszkaniowego Spółdzielczego Profesorów UW przy ulicy Sewerynów.

Materiały archiwalne Franciszka Czubalskiego znajdują się w PAN Archiwum w Warszawie pod sygnaturą III-144^[4].

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Z-6-17)^[5].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)^[6]
Złoty Krzyż Zasługi (13 maja 1933)^[7]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu św. Sawy (Jugosławia, 1928)
Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1925)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]
↑ „Ziemia Przysuska”, 9 (8), 2012, s. 5, ISSN 2299-4343 [dostęp 2012-11-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .
↑ CZUBALSKI, Franciszek [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).
↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
↑ Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA BRZEZIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .
↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
↑ M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 „za zasługi na polu obrony powietrznej i przeciwgazowej”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

M. Paciorkiewicz, A. Zaorski: Profesor Franciszek Czubalski (1885–1965). Medycy Powstania Warszawskiego. [dostęp 2014-06-26].
Reprezentanci nauk medycznych, zmarli członkowie AU w Krakowie, PAU, TNW i PAN, Katedra Historii Medycyny UJ CM

[1] Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]

[2] „Ziemia Przysuska”, 9 (8), 2012, s. 5, ISSN 2299-4343 [dostęp 2012-11-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] .

[3] CZUBALSKI, Franciszek [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-01] (pol.).

[4] Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].

[5] Cmentarz Stare Powązki: JADWIGA BRZEZIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02] .

[6] M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu pracy naukowej”.

[7] M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 „za zasługi na polu obrony powietrznej i przeciwgazowej”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Rektorzy Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego	Wojciech Szweykowski (1818–1831) Józef Karol Skrodzki (1831)
Rektorzy Szkoły Głównej Warszawskiej	Józef Mianowski (1862–1869)
Rektorzy Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego	Piotr Ławrowski (1869–1873) Nikołaj Błagowieszczański (1874–1884) Nikołaj Ławrowski (1884–1890) Michaił Szałfiejew (1895) Pawieł Kowalewski (1896) Grigorij Zenger (1896) Michaił Szałfiejew (1898) Grigorij Uljanow (1899–1903) Piotr Ziłow (1904) Jefim Karski (1905–1911) Wasilij Kudrewiecki (1911–1912) Iwan Triepicyn (1913) Siergiej Wiechow (1914–1915) Józef Brudziński (1915–1917) Antoni Kostanecki (1917–1918)
Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego	Antoni Kostanecki (1918–1919) Stanisław Józef Thugutt (1919–1920) Jan Karol Kochanowski (1920–1921) Jan Mazurkiewicz (1921–1922) Jan Łukasiewicz (1922–1923) Ignacy Koschembahr-Łyskowski (1923–1924) Franciszek Krzyształowicz (1924–1925) Stefan Pieńkowski (1925–1926) Bolesław Hryniewiecki (1926–1927) Antoni Szlagowski (1927–1928) Gustaw Przychocki (1928–1929) Tadeusz Brzeski (1929–1930) Mieczysław Michałowicz (1930–1931) Jan Łukasiewicz (1931–1932) Józef Ujejski (1932–1933) Stefan Pieńkowski (1933–1935)
Rektorzy Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie	Stefan Pieńkowski (1935–1936) Włodzimierz Antoniewicz (1936–1939) Jerzy Modrakowski (1939)
Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego	Stefan Pieńkowski (1945–1947) Franciszek Czubalski (1947–1949) Jan Wasilkowski (1949–1952) Stanisław Turski (1952–1969) Zygmunt Rybicki (1969–1980) Henryk Samsonowicz (1980–1982) Kazimierz Albin Dobrowolski (1982–1985) Rector electus Klemens Szaniawski (1984) Grzegorz Białkowski (1985–1989) Andrzej Kajetan Wróblewski (1989–1993) Włodzimierz Siwiński (1993–1999) Piotr Węgleński (1999–2005) Katarzyna Chałasińska-Macukow (2005–2012) Marcin Pałys (2012–2020) Alojzy Nowak (od 2020)

Rektorzy Akademii Medycznej (1950–2008)	Franciszek Czubalski (1950–1955) Marcin Kacprzak (1955–1962) Bolesław Górnicki (1962–1972) Szczęsny Leszek Zgliczyński (1972–1979) Jerzy Szczerbań (1979–1981) Jan Nielubowicz (1981–1987) Bogdan Pruszyński (1987–1990) Tadeusz Tołłoczko (1990–1996) Andrzej Górski (1996–1999) Janusz Piekarczyk (1999–2005) Leszek Pączek (2005–2008)
Rektorzy Uniwersytetu Medycznego (od 2008)	Leszek Pączek (2008) Marek Krawczyk (2008–2016) Mirosław Wielgoś (2016–2020) Zbigniew Gaciong (od 2020)