Nowe (gmina)

Nowe
	gmina miejsko-wiejska
	; zabytkowy wiatrak w Nowem
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	świecki
TERC	0414063
Burmistrz	Czesław Woliński
Powierzchnia	106,36 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 10 501
• gęstość	98,4 os./km²
Nr kierunkowy	52
Tablice rejestracyjne	CSW
	Adres urzędu:ul. Św. Rocha 5; 86-170 Nowe
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	10
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Nowe
	Położenie na mapie Polski Nowe
	53°39′N 18°44′E/53,649444 18,725556
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Nowe – gmina miejsko-wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bydgoskim.

W skład gminy wchodzi 10 sołectw: Bochlin, Gajewo, Mały Komorsk, Mątawy, Milewko, Morgi, Osiny, Rychława, Tryl, Zdrojewo.

Siedzibą gminy jest miasto Nowe.

Według danych z 30 czerwca 2007 gminę zamieszkiwały 10 693 osoby^[2]. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku gminę zamieszkiwało 10 371 osób^[3].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2005 gmina Nowe ma obszar 106,36 km²^[4], w tym:

użytki rolne: 59%
użytki leśne: 26%

Gmina stanowi 7,22% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2007^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	10 693	100	5385	50,4	5308	49,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	100,5		50,6		49,9

Piramida wieku mieszkańców gminy Nowe w 2014 roku^[1].

Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]

Część obszaru gminy obejmuje Zespół Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą – część północna oraz Wschodni obszar chronionego krajobrazu Borów Tucholskich. Na pograniczu województw znajduje się Rezerwat przyrody Wiosło Duże, którego część znajduje się w gminie Nowe.

Pomniki przyrody[edytuj | edytuj kod]

Na terenie gminy znajduje się 13 pomników przyrody ożywionej.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w gminie Nowe.

Użytki ekologiczne[edytuj | edytuj kod]

W gminie Nowe występuje jeden użytek ekologiczny, bagno w Twardej Górze o powierzchni 3,73 ha, na terenie Nadleśnictwa Dąbrowa^[5].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

zespół dworski w Kończycach obejmujący: dwór z połowy XIX w.; park; spichrz; obora; stodoła; kuźnia, nr 124/A z 10.01.1983
kościół poewangelicki w Małym Komorsku, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Floriana z 1904, nr A/47 z 31.12.2001
kościół pomennonicki wraz z ogrodzeniem żeliwnym w Mątawach, obecnie rzymskokatolicki pod wezwaniem NMP Królowej Polski z lat 1896-98, nr A/16/1-2 z 23.12.1999
drewniana chata holenderska w Mątawach 18 z 1811 roku, nr 339 z 28.02.1956
zespół dworski w Milewie obejmujący: dwór z początku XIX w. przebudowany na przełomie XIX/XX w.; park z początku XIX; zabudowania folwarczne z przełomu XIX/XX w.; nr 143/A z 15.06.1985
dzielnica Starego Miasta Nowego z połowy XIV w., nr 370 z 23.09.1957
kościół parafialny pod wezwaniem św. Mateusza w Nowem z 1366 roku, nr IE 2391 z 19.03.1930
kościół filialny franciszkanów pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbe w Nowem z lat 1311-50, nr IE 2392 z 19.03.1930
kaplica pod wezwaniem św. Jerzego w Nowem z połowy XIV w., na cmentarzu przy ul. Kolejowej, nr KOK 5/50 z 12.07.1936
cmentarz rzymskokatolicki w Nowem z II połowy XIX w., nr A/323/1 z 29.05.1992
cmentarz rzymskokatolicki w Nowem z II połowy XVIII w., nr A/324/1 z 29.05.1992
mury obronne z II połowy XIV w. w Nowem ul. Tylna, Pod Murami, Długa, Targowisko, nr 438 z 10.02.1960
zamek krzyżacki z 1350 roku w Nowem, nr 386 z 16.10.1957
wiatrak typu holenderskiego z XX w. w Nowem, nr 119/A z 27.09.1983
pompownia z 1910 roku (muzeum) w Kończycach

Cmentarze ewangelickie[edytuj | edytuj kod]

Na terenie gminy funkcjonowało wiele cmentarzy ewangelickich^[6] m.in. w Trylu (2), Mątawach, Pastwiskach, Zdrojewie, Morgach (3), Nowem (4), Bochlinie, Gajewie, Głodowie, Osinach, Rychławie. Oprócz cmentarzy na terenie gminy funkcjonował kościół ewangelicki i synagoga w Nowem oraz mennonicki dom modlitwy w Mątawach.

Pozostałe miejscowości niesołeckie[edytuj | edytuj kod]

Dolne Morgi, Głodowo, Kończyce, Kończyce (kolonia), Kozielec, Milewo, Pastwiska, Piaski, Przyny, Twarda Góra, Zabijak, Zabudowania Gajewskie

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Dragacz, Gniew, Grudziądz, Osiek, Sadlinki, Smętowo Graniczne, Warlubie

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2006. ISSN 1734-6118. (pol.).
↑ Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-09] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Renata Sobieralska, Jarosław Pająkowski: Formy ochrony przyrody na terenie Ziemi Świeckiej. W: Jarosław Pająkowski: Przyroda Ziemi Świeckiej. Świecie: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, 1998, s. 134. ISBN 83-909579-0-6.
↑ lapidaria.wikidot.com. [dostęp 2012-01-09].

[populacja2016-1] Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa1-2] Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2007 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2006. ISSN 1734-6118. (pol.).

[3] Gmina Nowe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-09] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-4] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[5] Renata Sobieralska, Jarosław Pająkowski: Formy ochrony przyrody na terenie Ziemi Świeckiej. W: Jarosław Pająkowski: Przyroda Ziemi Świeckiej. Świecie: Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, 1998, s. 134. ISBN 83-909579-0-6.

[6] ria.wikidot.com. [dostęp 2012-01-09].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Wsie	Bochlin Gajewo Głodowo Kończyce Kozielec Mały Komorsk Mątawy Milewko Milewo Morgi Osiny Pastwiska Przyny Rychława Tryl Twarda Góra Zdrojewo
Kolonia	Kończyce
Osady	Dobre Nowe
Integralne części wsi	Dolne Morgi Gajewo-Zabudowania Górne Morgi Przyny Miejskie Przyny Szlacheckie Średnik Zawada
Nieofic. cz. wsi	Piaski Zabijak

Miasta	Nowe Pruszcz Świecie
Gminy miejsko-wiejskie	Nowe Pruszcz Świecie
Gminy wiejskie	Bukowiec Dragacz Drzycim Jeżewo Lniano Osie Świekatowo Warlubie

Przynależność wojewódzka	woj. pomorskie (II RP) (1919–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta (1919–75)	Nowe Świecie
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–54 i 1973–75)	Bukowiec (1934–54 i 1973–75) Dragacz (1973–75) Drzycim (1934–54 i 1973–75) Gruczno (1934–54) Grupa (1934–54) Jeżewo(1934–54 i 1973–75) Lipinki (1934–40 i 1945–54) Lniano (1934–54 i 1973–75) Nowe (1934–54 i 1973–75) Osie (1934–54 i 1973–75) Ostrowite (1940–45) Pruszcz (1934–54 i 1973–75) Przewodnik (1940–45) Serock (1934–54) Świecie (1934–54 i 1973–75) Świekatowo (1934–54) Warlubie (1934–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)	Biechówko (1954–59) Bochlin (1954–59) Brzeziny (1954–59) Bukowiec (1954–72) Bzowo (1954–59) Dragacz (1954–72) Drzycim (1954–72) Górna Grupa (1954–68) Gruczno (1954–72) Jeżewo (1954–72) Kolonia Ostrowite (1954–61) Korytowo (1954–59) Laskowice (1954–71) Lipinki (1954–72) Lniano (1954–72) Łążek (1954–68) Morgi (1954–59) Niewieścin (1954–59) Nowe (1959–72) Osie (1954–72) Ostrowite (1954–59) Pruszcz (1954–72) Przechowo (1954–61) Przysiersk (1954–68) Różanna (1954–59) Rychława (1954–59) Serock (1954–68 →) Sierosław (1954–59) Sucha (1954–61) Sulnowo (1954–59) Świecie (1959–72) Świekatowo (1954–72) Topólno (1954–59) Warlubie (1954–72) Wiąg (1954–59) Wielki Komórsk (1954–61) Wielkie Zajączkowo (1954–61)