Grupa „Stalowa Wola”

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grupa „Stalowa Wola”
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

10 września 1939

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Stanisław Trzebunia

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

6 Dywizja Piechoty

Grupa „Stalowa Wola” – grupa taktyczna Wojska Polskiego, improwizowana w czasie kampanii wrześniowej 1939.

Historia grupy[edytuj | edytuj kod]

Grupa nie występowała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego i nie była ujęta w planie mobilizacyjnym „W”[1]. 8 września 1939 szef bezpieczeństwa Zakładów Południowych, podpułkownik piechoty stanu spoczynku Stanisław Trzebunia rozpoczął prace organizacyjne nad obroną Starachowic[1]. Początkowo dysponował kompanią wartowniczą, dwiema kompaniami karabinów maszynowych przeciwlotniczych oraz dwoma plutonami półstałymi artylerii przeciwlotniczej 40 mm nr 1008 i 1009[1][a].

10 września czołowe oddziały Grupy Operacyjnej „Boruta” doszły do Sanu i przeszły przez rzekę po mostach w obszarze od Rozwadowa po Sieniawę. W rejonie Zarzecza i Ulanowa zbierała się 6 Dywizja Piechoty. Z rozkazu dowódcy dywizji, gen. bryg. Bernarda Monda, podpułkownik Trzebunia otrzymał zadanie osłony mostów na Sanie przy użyciu posiadanych sił oraz podporządkowanych mu dorażnie oddziałów. Pod Rozwadowem stanął batalion wartowniczy majora Koellnera, kompania karabinów maszynowych kapitana Przybosia, przybyła z Baranowa, i 5. bateria 6 pal porucznika Duszczyńskiego, która w dniach 11–12 września działała w Krakowskiej Brygadzie Kawalerii; dalej na południe stanął batalion zbiorczy kapitana Grocholaka; w Zarzeczu – część II/49 pp majora Łapińskiego, kompania karabinów maszynowych kapitana Wnętrzaka i kompania (ok. policjantów) pod dowództwem komisarza PP z Krakowa oraz 3. bateria 40 pal kapitana Kazimierza Jordana na stanowiskach ogniowych w rejonie Zarzecza; w rejonie Ulanowa i Wólki Tanewskiej stał w dniach 10–13 września III batalion 165 pp podpułkownika Sokólskiego. Artylerię przeciwlotniczą zakładów w Stalowej Woli (dwa plutony), generał Mond włączył do 6 DP[4].

Między świtem, a południem 12 września 6 DP wyruszyła spod Niska przez Janów Lubelski i Momoty Górne do lasów między Frampolem, a Biłgorajem. Oddział ppłk. Trzebuni pozostał nad Sanem, od Rozwadowa po Ulanów[5]. W nocy z 13 na 14 września oddziały ppłk. Trzebuni odeszły znad Sanu i od świtu obsadziły pozycję opóźniającą na skraju lasu Krzaki (województwo podkarpackie)–Huta Deręgowska, a następnie bez naporu nieprzyjaciela maszerowały na Janów Lubelski, by dołączyć do Grupy „Sandomierz”[6]. 16 września grupa ppłk. Trzebuni broniła Janowa Lubelskiego[7]. W nocy z 16 na 17 września grupa ruszyła nocą przez Frampol ku północy na Turobin, by przedostać się do Krasnegostawu, osiągając rano 17 września rejon wsi Gródki–Huta Turobińska[8].

 Osobny artykuł: Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim.

W godzinach popołudniowych 17 września podjęto dalszy marsz[8]. W straży przedniej maszerowały części II/49 pp majora Łapińskiego i 5/6 pal porucznika Duszczyńskiego[8]. Według relacji ppłk. Trzebuni w przedwieczornym boju pod Turobinem 17 września został rozbity batalion majora Łapińskiego i stracono dwa działa 5/6 pal, a jej dowódca porucznik Duszczyński poległ w chwili odprzodkowania 1. działonu (relacja działonowego kaprala Mieczysława Heroda). Grupa wycofała się z powrotem do lasów na południowy zachód od Turobin i Huty Turobińskiej[8]. Dołączyła tu 9. bateria 55 pal podporucznika Andrzeja Zbyszewskiego[8]. Około południa 18 września grupa została ponownie zaatakowana przez oddziały niemieckiej 4 Dywizji Piechoty i walka trwała aż do zmierzchu. Wieczorem grupa ruszyła w kierunku północno-zachodnim na Batorz, jednak około północy, po przejściu wsi Tokary, samochody pancerne niemieckie wdarły się w środek kolumny i odcięły tylna jej część wraz z dwudziałową 5/6 pal pod dowództwem ppor. rez. Mieczysława Opary i 9/55 pal. Część przednia z ppłk. Trzebunią dotarła nad ranem 19 września do lasu pod Batorzem. Otrzymawszy wiadomość o zajęciu przez Niemców Lublina, ppłk Trzebunia 20 września przeszedł ze swymi niedobitkami do lasów na południe od Janowa Lubelskiego i doczekał się w nich przybycia oddziałów grupy pułkownika Tadeusza Zieleniewskiego[8]. Odcięta część kolumny pod Tokarami rozproszyła się, część żołnierzy wpadła do niewoli[8]. W 5/6 pal zniszczono działa, natomiast ppor. Zbyszewski zdołał wyprowadzić swoją 9/55 pal z okrążenia i dołączył do SGO „Polesie”[8].

Organizacja i obsada personalna grupy[edytuj | edytuj kod]

Organizacja i obsada personalna grupy[9][10]
Nazwa stanowiska Stopień, imię i nazwisko Uwagi
dowódca grupy ppłk piech. st. sp. Stanisław Trzebunia
dowódca batalionu wartowniczego mjr piech. Zbigniew Koellner †11 X 1943 KL Auschwitz
dowódca batalionu improwizowanego kpt. adm. (piech.) Benedykt Józef Grocholak
dowódca kompanii ckm kpt. piech. Eugeniusz Józef Nagel[b] niemiecka niewola
dowódca kompanii plot. km typ B nr 102[c] kpt. piech. rez. Jan Przyboś[14] 2 XI 1939 więzienie w Rzeszowie
dowódca kompanii plot. km typ B nr 107[d] kpt. adm. (piech.) Alfons Wnętrzak †1940 Charków
dowódca części II batalionu 49 pułku piechoty mjr piech. Michał Łapiński[16] 18 IX 1939 niemiecka niewola[11]
dowódca części III batalionu 165 pułku piechoty ppłk piech. Eugeniusz Sokólski[17] †1940 Charków
dowódca 6 kompanii 202 pułku piechoty kpt. piech. Sergiusz Pisarczuk[18]
dowódca 5 baterii 6 pułku artylerii lekkiej por. art. Franciszek Duszczyński[19] †17 IX 1939 Turobin[11]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jednostki artylerii przeciwlotniczej podlegały dowódcy OPL Okręgu Korpusu Nr X za pośrednictwem komendanta ośrodka OPL Stalowa Wola, który został zmobilizowany w ramach rezerwy personelu komendantów OPL Okręgu Korpusu Nr X[2]. Oba plutony artylerii przeciwlotniczej tzw. fabryczne zostały zmobilizowane przez Zakłady Południowe[3]. S. Maksimiec nie wspomniał o baterii półstałej artylerii przeciwlotniczej 75 mm typ I nr 158 pod dowództwem kpt. Baltazara Zembika.
  2. ↑ Kapitan Nagel ur. 27 czerwca 1903 w Borszczowie, w rodzinie Jerzego i Kamilli z Bocheńskich[11]. W marcu 1939 był dowódcą plutonu łączności batalionu KOP „Kopyczyńce”[12]. Dostał się do niewoli niemieckiej. 1 lipca 1943 został zwolniony. Zmarł 9 maja 1980[11].
  3. ↑ Kompania km plot. typ B nr 102 została zmobilizowana przez 2 pułk piechoty Legionów w Sandomierzu[13].
  4. ↑ Kompania km plot. typ B nr 107 została zmobilizowana przez 6 pułk strzelców podhalańskich w Drohobyczu[15].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Maksimiec 2008 ↓, s. 201.
  2. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 677, 700.
  3. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 936, 938.
  4. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 129.
  5. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 131.
  6. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 140, 145.
  7. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 150, 154.
  8. ↑ a b c d e f g h Głowacki 1986 ↓, s. 154.
  9. ↑ Głowacki 1986 ↓, s. 332.
  10. ↑ Maksimiec 2008 ↓, s. 206.
  11. ↑ a b c d Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-01-15].
  12. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 56, 933.
  13. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 40.
  14. ↑ Jan Przyboś. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.7688 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-01-15].
  15. ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 151.
  16. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 29, 605.
  17. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 18, 933.
  18. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 56, 664.
  19. ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 185, 725.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
  • Stanisław Maksimiec. Działania Grupy „Stalowa Wola” we wrześniu 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (223), 2008. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281. 
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grupa_„Stalowa_Wola”&oldid=72521059”