Gwiazdy typu widmowego A
Gwiazdy typu widmowego A – jasne, białe gwiazdy o temperaturze fotosfery w granicach 7500 – 10 000 K, jeden z typów widmowych w klasyfikacji gwiazd.
Charakterystyka obserwacyjna[edytuj | edytuj kod]
Widma tych gwiazd charakteryzują się brakiem wyrazistych linii spektralnych oprócz silnej serii Balmera, będącej częścią widma wodoru. W widmie widoczne są także linie zjonizowanego wapnia[1][2]. Typ widmowy A obejmuje jednak różnorodne gwiazdy, około 30% z nich charakteryzuje nietypowe widmo (Ap), różniące się pomiędzy indywidualnymi gwiazdami[1]. Mają one przy tym silne pole magnetyczne, co przejawia się przez rozszczepienie linii spektralnych. Około 1/4 gwiazd typu A ma wzmocnione linie pierwiastków grupy żelaza, przy jednoczesnym osłabieniu linii wapnia, magnezu i skandu; takie gwiazdy określa się jako metaliczne (Am). Większość gwiazd typu A szybko obraca się wokół własnej osi, typowo z prędkością 150 km/s (na równiku), gwiazdy typu Am zwykle rotują z prędkością niższą niż 40 m/s, co jest związane z faktem, że przeważnie wchodzą w skład ciasnych układów podwójnych; rotacja objawia się jako poszerzenie linii widmowych. Gwiazdy metaliczne nie mają linii rozszczepionych przez pole magnetyczne[2].
Gwiazdy ciągu głównego reprezentujące typ A są dobrze widoczne na nocnym niebie, należą do nich niektóre spośród najjaśniejszych gwiazd widocznych z Ziemi, w tym Syriusz i Wega[2].
Charakterystyka fizyczna[edytuj | edytuj kod]
Na różnych etapach rozwoju gwiazdy mogą znaleźć się w obszarze temperatur odpowiadającym temu typowi: są to zarówno gwiazdy ciągu głównego, jak i olbrzymy z gałęzi horyzontalnej. Wiele młodych, masywnych gwiazd przed osiągnięciem równowagi odpowiadającej ciągowi głównemu wieku zero, zaliczanych do osobnego typu Herbig Ae/Be, może być zaklasyfikowane do typu A[1]. Jasna gwiazda nieba północnego, Deneb, jest nadolbrzymem typu widmowego A. Nadolbrzymy tego typu należą do rzadkości[2], gdyż taki etap życia gwiazdy trwa relatywnie krótko[1]. Białe karły o podobnym widmie zalicza się współcześnie do klasy DA.
Brak silnego pola magnetycznego uwidaczniający się w widmie części gwiazd typu A[2] wiąże się zapewne z charakterem transportu energii w ich wnętrzach. Strefa promienista w otoczce ma większe rozmiary dla większej masy gwiazdy; dla części gwiazd typu A w większości objętości może dominować transport energii przez promieniowanie, ze znikomą rolą konwekcji – a to ruch plazmy generuje pole magnetyczne gwiazd[1][3].
Gwiazdy typu A mogą posiadać układy planetarne. Znanymi przykładami są Fomalhaut i beta Pictoris. Gwiazdy te posiadają wprawdzie szerokie ekosfery, ale nie są uważane za sprzyjające rozwojowi życia na planetach, gdyż żyją zbyt krótko, aby złożone organizmy mogły się rozwinąć[4].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e 5. The A-type Stars. W: Richard O. Gray, Christopher J. Corbally: Stellar Spectral Classification. Princeton University Press, 2009, s. 160-216. ISBN 0-691-12511-2.
- ↑ a b c d e Krzysztof Rochowicz: Typ widmowy A. [w:] „Urania – PA” nr 1/2003 [on-line]. 2003. [dostęp 2014-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)].
- ↑ What is a Star?. NASA, grudzień 2010. [dostęp 2014-11-06].
- ↑ James F. Kasting, Daniel P. Whitmire, Ray T. Reynolds. Habitable Zones around Main Sequence Stars. „Icarus”. 101 (1), s. 108-128, 1993. DOI: 10.1006/icar.1993.1010. Bibcode: 1993Icar..101..108K.