Jednorożec (gmina)

Jednorożec
	gmina wiejska
	; Urząd Gminy w Jednorożcu
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	przasnyski
TERC	1422042
Wójt	Krzysztof Andrzej Iwulski
Powierzchnia	233 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 7175
• gęstość	30,9 os./km²
Nr kierunkowy	29
Tablice rejestracyjne	WPZ
	Adres urzędu:ul. Odrodzenia 14; 06-323 Jednorożec
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	19
Liczba miejscowości	30
	Położenie na mapie powiatu;
	53°08′37″N 21°03′12″E/53,143611 21,053333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Jednorożec – gmina wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim.

Siedziba gminy to Jednorożec.

Ludność gminy, według stanu na 31 grudnia 2007, liczy 7600 osób, w tym 3764 kobiet. W wieku produkcyjnym jest 4416 osób, w wieku poprodukcyjnym – 1194 osób, w wieku przedprodukcyjnym – 1990 osób. Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[4] gminę zamieszkiwało 7081 osób.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Gmina Jednorożec powstała na mocy carskiego ukazu reformującego samorząd. W jego wyniku na początku 1867 Królestwo Polskie podzielono na 10 guberni i 85 powiatów (wcześniej było 5 guberni i 39 powiatów)^[5]. W nowo powstałej guberni płockiej wyznaczono powiat przasnyski. Gmina Jednorożec była jedną z 9 gmin należących do tego powiatu^[6]. Obejmowała następujące wsie: Budy Przysieki rządowe i prywatne, Budziska, Jednorożec, Kamienica leśnictwo, Małowidz, Nakieł, Oborki Włościańskie i rządowe, Olszewka, Parciaki, Połoń, Przejmy rządowe leśne, Stegna, Stegna Drążdżewskie (leśne, szlacheckie), Stegna małowidzkie, Szla, Wólka Kobylaki, Zadziory, Żelazna leśnictwo, Żelazna rządowa, Żelazna prywatna^[7].

Podział przetrwał do 1915. Po zajęciu Królestwa Polskiego państwa centralne podzieliły je na Generalne Gubernatorstwo Warszawskie oraz Generalne Gubernatorstwo Lubelskie. Gmina Jednorożec znalazła się w tym pierwszym^[6].

W spisie powszechnym z 1921 w gminie Jednorożec, położonej w powiecie przasnyskim i województwie warszawskim, notowano następujące osady: Budy Prywatne wieś, Budy Rządowe wieś, Budziska leśniczówka, Jednorożec wieś, Lipa wieś, Małowidz wieś, Nakieł leśniczówka, Nakieł wieś, Obórki wieś, Olszewka stacja kolejowa, Olszewka wieś, Parciaki wieś, Parciaki stacja kolejowa, Połoń wieś, Przejmy leśnictwo, Stegna wieś, Szla kolonia, Ulatowo Pogorzel tartak, Ulatowo Pogorzel wieś, Ulatowo Pogorzel Żydowo wieś, Wólka Kobylaki wieś, Zadziory leśniczówka, Żelazna Prywatna wieś i Żelazna Rządowa wieś^[8]. W 1933 gminy wiejskie podzielono na gromady złożone z co najmniej jednej miejscowości. W gminie Jednorożec wydzielono następujące gromady: Budy Rządowe (Budy Rządowe, Budziska, Nakieł), Jednorożec (Jednorożec, leśniczówka Uścianek), Stegna (Stegna), Wólka- Kobylaki (Wólka-Kobylaki, leśniczówka Kamienica)^[9].

Z dniem 1 listopada 1939 północną część województwa warszawskiego wcielono do III Rzeszy jako Rejencję Ciechanowską. W jej granicach znalazł się powiat przasnyski, a tym samym gmina Jednorożec^[10].

Dekret PKWN z 22 sierpnia 1944 przywrócił przedwojenną administrację. Na początku 1945 reaktywowano powiat przasnyski w województwie warszawskim, w nim gminę Jednorożec. W 1954 gminy uważane za sanacyjną pozostałość zlikwidowano. Zastąpiono mniejszymi gromadami. Na terenie wcześniej i później obejmującym gminę Jednorożec funkcjowały następujące gromady:

Jednorożec
Lipa (włączona później do gromady Krępa)
Olszewka
Parciaki
Połoń
Ulatowo-Dąbrówka^[6].

W 1973 przywrócono gminy. Do gminy Jednorożec należały wsie: Budy Rządowe, Drążdżewo Nowe, Dynak, Jednorożec, Kobylaki-Czarzaste, Kobylaki-Korysze, Kobylaki-Konopki, Kobylaki-Wólka, Lipa, Małowidz, Olszewka, Parciaki, Połoń, Stegna, Ulatowo-Dąbrówka, Ulatowo-Pogorzel, Ulatowo-Słabogóra, Żelazna Prywatna, Żelazna Rządowa. Z początkiem 1975 wprowadzono podział na 49 województw. Gmina Jednorożec została włączona do nowego województwa ostrołęckiego^[6].

Z początkiem roku 1999 zmniejszono liczbę województw do 16. Na obszarze województwa mazowieckiego wyznaczono 37 powiatów ziemskich, w tym przasnyski. Jedną z 7 gmin w tym powiecie jest gmina Jednorożec^[6].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[11] gmina Jednorożec ma obszar 231,57 km², w tym:

użytki rolne: 50%
użytki leśne: 44%

Gmina stanowi 19,02% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2004^[12]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	7199	100	3584	49,8	3615	50,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	31,1		15,5		15,6

Piramida wieku mieszkańców gminy Jednorożec w 2014 roku^[2].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Gmina Jednorożec jest gminą typowo rolniczą. Na ogólną powierzchnię 232 km² udział użytków rolnych w gminie stanowi 50,5% (11 715 ha) ogólnej powierzchni, lasów zaś 43,9% (10. 178 ha). Stosunkowo duży areał użytków zielonych (ponad 5,5 tys. ha) determinuje główne źródło utrzymania mieszkańców gminy – hodowlę bydła mlecznego.

Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie gminy – 174; to małe zakłady, najczęściej jednoosobowe, funkcjonujące szczególnie w branży budowlanej, handlu i usługach transportowych.

Ludność gminy, według stanu na 31 grudnia 2006, liczy 7628 osób, w tym 3780 kobiet. Na podstawie danych szacunkowych: w wieku produkcyjnym jest 4342 osób, w wieku poprodukcyjnym – 1191 osób.

Sołectwa[edytuj | edytuj kod]

Budy Rządowe, Drążdżewo Nowe, Dynak, Jednorożec, Kobylaki-Czarzaste, Kobylaki-Korysze, Kobylaki-Wólka, Lipa, Małowidz, Obórki, Olszewka, Parciaki, Połoń, Stegna, Ulatowo-Dąbrówka, Ulatowo-Pogorzel, Ulatowo-Słabogóra, Żelazna Prywatna, Żelazna Rządowa^[3].

Pozostałe miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Budziska, Kamienica, Kobylaki-Konopki, Murowanka, Nakieł, Parciaki-Stacja, Przejmy, Szkopnik, Uścianek, Zadziory, Żelazna Rządowa-Gutocha.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Baranowo, Chorzele, Krasnosielc, Krzynowłoga Mała, Płoniawy-Bramura, Przasnysz

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Urząd Statystyczny w Warszawie
↑ ^a ^b ^c Gmina Jednorożec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Strona gminy, sołectwa
↑ Gmina Jednorożec (mazowieckie) » mapy, nieruchomości, GUS, szkoły, regon, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia, przedszkola, statystyki, urzędy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-20] (pol.).
↑ JanuszJ. Szczepański JanuszJ., Mazowsze w podziałach administracyjnych XIX i pierwszej połowy XX wieku (do 1939 r.), „Studia Mazowieckie”, 4[5] (3), 2009, s. 46 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e LeszekL. Zugaj LeszekL., Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015 .
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, dir.icm.edu.pl, 1882, s. 551 [dostęp 2022-07-26] .
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26] .
↑ Rozporządzenie Wojewody Warszawskiego z dnia 20 października 1933 r. o podziale obszaru gmin wiejskich Województwa Warszawskiego obejmujących dwie lub więcej miejscowości na gromady, „Warszawski Dziennik Wojewódzki”, 6 (14), 1933, s. 494 .
↑ ZbigniewZ. Ptasiewicz ZbigniewZ., Regierungsberzir Zichenau. Rejencja ciechanowska 1939–1945, Ciechanów 2012, s. 40–44 .
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[us-1] Urząd Statystyczny w Warszawie

[populacja2016-2] Gmina Jednorożec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-15] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[soł-3] Strona gminy, sołectwa

[4] Gmina Jednorożec (mazowieckie) » mapy, nieruchomości, GUS, szkoły, regon, kody pocztowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia, przedszkola, statystyki, urzędy [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-20] (pol.).

[5] JanuszJ. Szczepański JanuszJ., Mazowsze w podziałach administracyjnych XIX i pierwszej połowy XX wieku (do 1939 r.), „Studia Mazowieckie”, 4[5] (3), 2009, s. 46 .

[:0-6] LeszekL. Zugaj LeszekL., Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015 .

[7] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, dir.icm.edu.pl, 1882, s. 551 [dostęp 2022-07-26] .

[8] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26] .

[9] Rozporządzenie Wojewody Warszawskiego z dnia 20 października 1933 r. o podziale obszaru gmin wiejskich Województwa Warszawskiego obejmujących dwie lub więcej miejscowości na gromady, „Warszawski Dziennik Wojewódzki”, 6 (14), 1933, s. 494 .

[10] ZbigniewZ. Ptasiewicz ZbigniewZ., Regierungsberzir Zichenau. Rejencja ciechanowska 1939–1945, Ciechanów 2012, s. 40–44 .

[autonazwa1-11] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[12] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Wsie	Budy Rządowe Drążdżewo Nowe Dynak Jednorożec Kobylaki-Czarzaste Kobylaki-Konopki Kobylaki-Korysze Kobylaki-Wólka Lipa Małowidz Nakieł Obórki Olszewka Parciaki Połoń Stegna Ulatowo-Dąbrówka Ulatowo-Pogorzel Ulatowo-Słabogóra Żelazna Prywatna Żelazna Rządowa
Kolonia	Szkopnik
Osady	Budziska Parciaki-Stacja Żelazna Rządowa-Gutocha
Osady leśne	Kamienica Murowanka Przejmy Uścianek Zadziory
Integralne części wsi	Bocianica Gątarka Grądy Kocenki Kurczy Lasek Kurki Nisztalki Nowa Wieś Nowiny Osieczyzna Petrusy Piaski (Małowidz) Piaski (Ulatowo-Pogorzel) Pólka Stara Wieś Szczepanki Ulatowo-Zarośle Zapola Zarazy

Miasta	Chorzele Przasnysz
Gminy miejskie	Przasnysz
Gminy miejsko-wiejskie	Chorzele
Gminy wiejskie	Czernice Borowe Jednorożec Krasne Krzynowłoga Mała Przasnysz

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Chorzele (do 1870 i od 1919) Janowo (do 1870) Przasnysz
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Baranowo Bugzy Płoskie (do 191?) Chorzele (1870–1919) Chorzele (od 1973) Chojnowo (do 1954) Czernice Borowe (od 1973) Duczymin (191?–1954) Dzierzgowo Janowo (1870–1954) Jednorożec Karwacz (do 1954) Krzynowłoga Mała Krzynowłoga Wielka (do 1954) Przasnysz (od 1973) Zaręby
Gromady (1954–72)	Bakuła (1954–61) Baranowo (1954–72) Bartniki (1954–59) Bogate (1954–68) Brodowe Łąki (1954–59) Brodowe Łąki (1961–72) Brzozowo Nowe (1954–59) Chorzele (1954–72) Czernice Borowe (1954–72) Dobrogosty (1954–55 → i ←~~1961~~) Dobrzankowo (1954–72) Duczymin (1954–72) Dzierzgowo (1954–72) Janowo (1954 →) Jastrząbka (1954–68) Jednorożec (1954–72) Krępa (1959–72) Krzynowłoga Mała (1954–72) Krzynowłoga Wielka (1954–72) Leszno (1954–59) Lipa (1954–59) Mchowo (1954–68) Olszewka (1954–61) Parciaki (1954–72) Połoń (1954–59) Przasnysz (1969–72) Rachujka (1954–59) Romany-Sebory (1954–59) Rostkowo (1954–68) Rzęgnowo (1954–72) Ulatowo-Adamy (1954–59) Węgra (1954–68) Zaręby (1954–72) Zdziwój Stary (1954–59)