Kal (Polska)
54°10′41″N 21°43′44″E/54,178056 21,728889
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
150 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
154[2] |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
11-600[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NWE |
| SIMC |
0771016 |
Położenie na mapie gminy Węgorzewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego  | |
| 54°10′41″N 21°43′44″E/54,178056 21,728889[1]
| |
Kal (niem. Kehlen[4], Kielno[5]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo. Wieś znajduje się na półwyspie, pomiędzy jeziorami Mamry i Święcajty.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś została założona przez Anzelma von Tettau, który w 1469 roku otrzymał zamek Węgobork wraz z otaczającą puszczą od namiestnika Henryka Reuss von Plauen. Przywilej lokacyjny na prośbę Anzelma von Tettau wystawił 8 kwietnia 1478 roku wielki mistrz Marcin Truchsess von Wetzhausen. Nazwa wsi (Kele, Kehlen) przejęta została zapewne od pruskich nazw wodnych.
W roku 1540 w Kalu, liczącym 60 włók, na prawie magdeburskim, mieszkały 24 rodziny, utrzymujące się z obowiązkowego bartnictwa, rybołówstwa i polowania. Kal był wsią królewską. Mieszkańcy byli ludźmi wolnymi. Nie odbywali służby wojskowej na sposób rycerski oraz nie pracowali przy budowie i naprawie zamków. W 1540 roku po raz pierwszy odnotowano funkcję sołtysa.
Mieszkańcy Kalu posiadali przywilej główszczyzny w wysokości ośmiu grzywien („jeśli zabije się człowieka (…) przyznaje się jego główszczyznę krewnym”).
Mieszały się tu wpływy pruskie, litewskie i polskie, o czym mogą świadczyć napisy w tych językach na legendarnym słupie w Kalu. Jednak już w XVI wieku wieś uległa całkowitej polonizacji. W drugiej połowie XVII wieku kartograf książęcy, Józef Naronowicz-Naroński, odkrył i odnotował na swej mapie ślady staropruskiego grodziska, położonego nad brzegiem jeziora, na południowym krańcu wsi. W późniejszym czasie na ślady te już nie natrafiono.
W 1737 roku we wsi funkcjonowała jednoklasowa szkoła.
W spisie z roku 1858 odnotowano 58 włók i 10 mórg ziemi oraz 590 mieszkańców.
W roku 1939 mieszkało we wsi 770 osób.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48314
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Kod pocztowy Kal •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-09-16].
- ↑ B. Konopka, C. Mazur, S. Starzewski, Grosse Masurische Seen. Touristenkarte, wyd. Copernicus, PPWK Warszawa 2003, ISBN 83-7329-245-4
- ↑ Słownik węgoborski. [dostęp 2016-07-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Białuński G.: Kolonizacja „Wielkiej puszczy” (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Edycja wspólna Towarzystwa Naukowego i OBN im. W.Kętrzyńskiego, Olsztyn 2002, ISBN 83-87643-97-1
- Wakar A., Wilanowski B.: Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn 1968
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Kal (Polska), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 673.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Sołectwa | |
| Miejscowości niesołeckie |
