Węgielsztyn
54°14′09″N 21°38′06″E/54,235833 21,635000| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
361[2] |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
11-600[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NWE |
| SIMC |
0771424 |
Położenie na mapie gminy Węgorzewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego  | |
| 54°14′09″N 21°38′06″E/54,235833 21,635000[1]
| |
Węgielsztyn (niem. Engelstein) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo.
Przysiółkami wsi Węgielsztyn są Kraski i Klikucie (Tulejki (1947), Siecieszyn (1951), Klekuce (1994), Klekucie (1999)[4]). Węgielsztyn posiada również kolonię (Kolonia Wiatrak)[5].
W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Węgielsztyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Leży na wschodnim brzegu Jeziora Węgielsztyńskiego[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsza miejscowość w powiecie węgorzewskim, założona przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena 6 września 1406 roku na 64 włókach.
Kościół w przeszłości pełnił funkcję warowni. W roku 1657 okoliczna ludność przetrwała w nim oblężenie tatarskie.
W połowie XVI w. pastorem parafii luterańskiej był Jan Toryłowicz-Batocki (Tortykowius). W 1740 roku było 1230 polskich i 510 niemieckich parafian, w 1806 było parafian 1245 polskich i 1085 niemieckich. Proporcje narodowościowe parafian zmieniły się w 1848 – polskich 77 i niemieckich 3342.
Na początku XVIII w. we wsi funkcjonował młyn wodny.
Szkoła w Węgielsztynie powstała wkrótce po reformacji, czyli po 1525 roku. W 1858 szkoła miała 2 nauczycieli i 101 uczniów, a w roku 1935 także 2 nauczycieli oraz 104 uczniów. Po II wojnie światowej szkoła podstawowa w Węgielsztynie utworzona została w roku 1946. W roku szkolnym 1966/67 była to szkoła ośmioklasowa.
W 1945 r. wieś została przyłączona do Polski.
Do sołectwa Węgielsztyn należą: Węgielsztyn i Różewiec.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się zabytkowy, późnogotycki, orientowany kościół pw. św. Józefa z XV w., odnowiony i przebudowany w 1771. Budowla trójczłonowa, jednonawowa, z zakrystią i kruchtą, chór niski, poligonalny, sklepiony gwiaździście (prawdopodobnie starszy niż nawa), prezbiterium zamknięte szczytem schodkowym. Wieża z 1714, prawdopodobnie wybudowana na dawnych fundamentach, ozdobiona lekko zarysowanymi blendami i gzymsami, kryta czterospadowym dachem o wklęsłych płaszczyznach. Ołtarz barokowy, ambona bogato zdobiona z końca XVI w[7].
- Do zabytków zaliczany jest także dom z końca XVIII w (nr 10).
- Na południe od wsi znajduje się wzgórze Grodzisko (123 m n.p.m.) ze śladami pruskiego grodziska.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 145191
- ↑ Polska » mapy, miasta, GUS, nieruchomości, noclegi, regon, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, województwa, edukacja, tabele, demografia, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2019-10-10] (pol.).
- ↑ Kod pocztowy Węgielsztyn •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-10-10].
- ↑ Theerofen Fliess – Zlotagora [online], www.luzuj.com [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ PRNG – nazwy miejscowości
- ↑ Jerzy Waluga, Henryk Chmielewski, Wielkie Jeziora Mazurskie. Północ, Olsztyn: Instytut Rybactwa Śródlądowego, 1999 (Przewodniki wędkarskie; 6), ISBN 83-87506-16-8, OCLC 749533945.
- ↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 351
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XIII (str. 249 – hasło Węgielsztyn), Warszawa, 1893
- Andrzej Wakar i Bohdan Wilamowski, „Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn, 1968 (str. 159–161)
Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 172
- Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wyd. „Remix”, Olsztyn 1993.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Sołectwa | |
| Miejscowości niesołeckie |
