Karol Ziarno

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karol Ziarno
Sikora
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

21 września 1900
Pysznica

Data i miejsce śmierci

21 czerwca 1944
Jasło

Zawód, zajęcie

pedagog

Narodowość

polska

Małżeństwo

Zofia

Dzieci

Danuta

Multimedia w Wikimedia Commons

Karol Ziarno ps. „Sikora” (ur. 21 września 1900 w Pysznicy, zm. 21 czerwca 1944 w Jaśle) – polski nauczyciel, pedagog, podporucznik rezerwy piechoty Wojsko Polskiego, organizator i wizytator tajnego nauczania podczas II wojny światowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny chłopskiej[1][2], był synem Stefana i Marianny z domu Sikora, miał brata bliźniaka o imieniu Józef[3]. Urodził się 21 września 1900 w Pysznicy[4][5][6][7]. Tam uczęszczał do szkoły, gdzie jego nauczycielką była Maria Bourdon[8]. Był uczniem założonego w 1912 Prywatnego Gimnazjum Realnego w Nisku do 1914, ponownie od 1915, gdzie ukończył V klasę, po czym kontynuował edukację w Przemyślu, gdzie w 1920 zdał egzamin dojrzałości[2]. Został przyjęty do Wojska Polskiego i podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 służył ułanach[2]. Po wojnie studiował historię i nauki społeczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, które ukończył na przemianowanym w międzyczasie Wydziale Humanistycznym UJK[2][9]. Podczas studiów udzielał się w ruchu młodzieży ludowej[2].

Podjął pracę nauczyciela gimnazjalnego, prawdopodobnie w Chełmży[2]. Pracując jako nauczyciel publicznej szkoły powszechnej w Wejherowie, został mianowany prowizorycznym zastępcą inspektora szkolnego na powiat morski z dniem 1 października 1932[10]. W okresie II Rzeczypospolitej pełnił funkcję inspektora szkolnego w Brodnicy[9][5][8], w Wejherowie[11]. Został także dyrektorem gimnazjum na Pomorzu[2]. W Wojsku Polskim został awansowany do stopnia podporucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z 1 września 1931[12]. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do 66 Pułku Piechoty w garnizonie Chełmno i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Gdynia[13].

Po wybuchu II wojny światowej i kampanii wrześniowej pracował jako nauczyciel w Horohoryniu[5]. Przebywał na obszarze Wołynia[2]. Po ataku Niemiec na ZSRR w połowie 1941 został aresztowany, po czym zbiegł z transportu[2]. W okresie okupacji niemieckiej początkowo działał w konspiracji w Warszawie, gdzie od 1941 był referentem opieki nad dzieckiem w delegaturze warszawskiej Rady Głównej Opiekuńczej, a od wiosny 1942 pracował w Departamencie Oświaty i Kultury Delegatury Rządu na Kraj[5]. Czasowo przebywał także w rodzinnej Pysznica podejmując tam działalność konspiracyjną[2]. Z uwagi na możliwość zidentyfikowania (radcą szkolnym, Schulratem, został skonfliktowany z nim przed 1939 niemiecki nauczyciel) zmienił tożsamość na nazwisko „Sikora”[2]. Zagrożony aresztowaniem przybył do Krakowa[9]. Od 1942 był referentem organizacyjnym w Kuratorium Oświaty i Kultury w Okręgowym Kierownictwie Oświaty i Kultury, od czerwca 1942 był zastępcą kierownika i pierwszym referentem w Krakowskim Okręgowym Biurze Szkolnym (OBS, także jako Biuro Oświatowe w Krakowie)[9][5][14] (w konspiracji pod kryptonim „Szkolnica”[9], którego szefem był Józef Smoleń) wypełniając funkcję wizytatora na wszystkie powiaty dystryktu krakowskiego[11] (w tym czasie podróżował w charakterze handlarza, zaś podczas wizytacji dokonywał gromadzenia danych liczbowych, organizacyjnych i statystycznych[15]). Współorganizował tajne władze oświatowe we wschodniej części konspiracyjnego Okręgu Szkolnego Krakowskiego utrzymując kontakty z Powiatowymi Komisjami Oświaty i Kultury (PKOiK)[5][16][17]. Był czołowym twórcą tzw. „akcji gminnej” w 1942[5].

Podczas wykonywania swoich obowiązków za pośrednictwem działacza SL Henryka Stankiewicza latem 1942 odwiedził ziemię sanocką, gdzie mianował Powiatową Tajną Komisję Oświaty i Kultury, do składu której weszli dr Zofia Skołozdro ps. „Orlińska” (przewodnicząca), Józef Stachowicz ps. „Halban” (zastępca przewodniczącej) i Tadeusz Chmielewski ps. „Dzik”, oraz udzielając im pełnomocnictw, instrukcji, wytycznych a także książki i środki finansowe[1] (np. odnośnie do powołania Komisji Egzaminacyjnej)[9][18]. W późniejszym czasie przybywał w te rejony regularnie dokonując wizytacji[19] (ponadto wizytował też np. Przemyśl, Jarosław, powiaty krakowskie[20], powiat niżański[21]).

W pierwszej połowie 1944 został zatrzymany przez Niemców podczas przewożenia gotówki, pobity przez nich i zwolniony (sprawa nie została przekazana do gestapo). Miał żonę Zofię z domu Czosnykowską (1902–1991)[22] i córkę Danutę (ur. 1934)[6][23], które podczas jego działalności przebywały w Brzostku[20]. Podczas odwiedzin ich tamże, został postrzelony w trakcie pacyfikacji wsi ok. 21-22 czerwca 1944 i według różnych źródeł zmarł w transporcie do szpitala w Jaśle lub w samym szpitalu po kilkunastu godzinach (zginął wówczas jego teść)[2][20][5][11].

Został pochowany w mogile zbiorowej ofiar terroru z 1944 położonej na cmentarzu w Brzostku[24].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Zbigniew Wawszczak. „Tajne nauczanie – trudna historia mego pokolenia”. „Nowiny”, s. 5, Nr 83 z 9-10 kwietnia 1983. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Stanisław Bąk. Wspomnienie o profesorze Karolu Ziarnie (1901–1944). „Profile. Rzeszowski Miesięcznik Społeczno-Kulturalny”. Nr 8 (41), s. 42-43, 1972. 
  3. ↑ Informacja z portalu fotolubgens.pl, akt nr 89-90 [dostęp: 13 VIII 2017 r.]
  4. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 69, 530.
  5. ↑ a b c d e f g h Jacek Chrobaczyński: Nauczyciele w okupowanym Krakowie 1939–1945. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1989, s. 249.
  6. ↑ a b Karol Ziarno. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2015)].
  7. ↑ Według Stanisława Bąka Karol Bąk urodził się w 1901. Tenże autor, urodzony w 1900, podał, że Ziarno był od niego o rok młodszy. Stanisław Bąk. Wspomnienie o profesorze Karolu Ziarnie (1901–1944). „Profile. Rzeszowski Miesięcznik Społeczno-Kulturalny”. Nr 8 (41), s. 42, 1972. 
  8. ↑ a b Tajne nauczanie w powiecie niżańskim w czasie okupacji hitlerowskiej. s. 14. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  9. ↑ a b c d e f Miniony czas 1994 ↓, s. 175.
  10. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 104, nr 6 z 31 grudnia 1932. 
  11. ↑ a b c Józef Stachowicz: Tajne nauczanie. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 83.
  12. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 69.
  13. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 530.
  14. ↑ Jacek Chrobaczyński: Szkolnictwo krakowskie w latach drugiej wojny światowej (1939-1945). Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1993, s. 140.
  15. ↑ Miniony czas 1994 ↓, s. 177.
  16. ↑ Jacek Chrobaczyński: Szkolnictwo krakowskie w latach drugiej wojny światowej (1939-1945). Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1993, s. 144.
  17. ↑ Jacek Chrobaczyński: Praca oświatowa w Krakowie 1939-1945. Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP, 1986, s. 224.
  18. ↑ Józef Stachowicz: Tajne nauczanie. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 83–84.
  19. ↑ Józef Stachowicz: Tajne nauczanie. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 86.
  20. ↑ a b c Miniony czas 1994 ↓, s. 198.
  21. ↑ Tajne nauczanie w powiecie niżańskim w czasie okupacji hitlerowskiej. s. 6. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  22. ↑ Zofia Czosnykowska. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2015)].
  23. ↑ Danuta. [dostęp 2015-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 kwietnia 2015)].
  24. ↑ Mogiła zbiorowa ofiar terroru z 1944 r.. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2015-03-01].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Ziarno&oldid=72868297”