Klasztor Bazylianów w Borunach
54°19′00″N 26°08′22″E/54,316667 26,139444 nr rej. 412Г000062
| |
.jpg) Widok ogólny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kościół | |
| Właściciel | |
| Klauzura |
nie |
| Typ zakonu |
męski |
| Obiekty sakralne | |
| Kościół (cerkiew) |
Kościół (cerkiew) św.św. Piotra i Pawła |
| Fundator |
Mikołaj Pieślak |
| Styl | |
| Data budowy |
1747-1757 |
| Data zamknięcia |
1839 |
| Data reaktywacji |
nie reaktywowany; świątynia klasztorna zmieniona w kościół parafialny |
Położenie na mapie Białorusi  | |
| 54°19′00″N 26°08′22″E/54,316667 26,139444
| |
Klasztor Bazylianów w Borunach – dawny bazyliański klasztor w Borunach (rejon oszmiański obwodu grodzieńskiego Białorusi).
Został wzniesiony pod koniec XVII w. i zlikwidowany w 1839, po synodzie połockim. W latach 1839-1899 był to męski klasztor prawosławny. Następnie do 1919 świątynia klasztorna funkcjonowała jako cerkiew prawosławna. W 1919 obiekt został zwrócony Kościołowi katolickiemu, lecz nie stał się ponownie cerkwią unicką, lecz rzymskokatolickim parafialnym kościołem. Funkcję tę pełni do tej pory (2023).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Tradycja kościelna łączy powstanie kompleksu klasztornego w Borunach z cudownym przeniesieniem się unickiej ikony Matki Bożej (otrzymanej od połockiego bazylianina) z domu Mikołaja Pieślaka na drzewo w pobliskim lesie. Pod wpływem tego wydarzenia Pieślak ufundował w 1691 r. (według innego źródła - w 1692-1694[1]) klasztor bazyliański, który szybko stał się ważnym ośrodkiem kultu maryjnego[2]. Budynki klasztorne były zbudowane z drewna, jedynie cerkiew bazyliańska w kompleksie zabudowań była obiektem murowanym. W 1707 całość uległa zniszczeniu w czasie pożaru wsi[1].
W latach 1747-1757 na potrzeby wspólnoty wzniesiono znacznie obszerniejszy barokowy kompleks kościelno-klasztorny, jego projektantem był Aleksander Osikiewicz[2]. Klasztor w Borunach był jednym z najważniejszych ośrodków unickich w regionie[1].
W XIX w. bazylianie utworzyli przy klasztorze świecką szkołę, którą prowadzili do 1839. Wśród jej uczniów byli Antoni Odyniec, Leonard i Ignacy Chodźko[2].
Bazyliański klasztor przetrwał do likwidacji unii brzeskiej na ziemiach zabranych po synodzie połockim w 1839. Przed usunięciem z Borun bazylianie wywieźli ze swojej siedziby oryginał wizerunku Matki Boskiej Boruńskiej. Na miejsce dotychczasowych gospodarzy obiektu sprowadzono mnichów prawosławnych. Monaster tego wyznania funkcjonował w Borunach do 1899[2] (według innego źródła - do 1874[1]). Następnie dawna świątynia bazyliańska była cerkwią parafialną, filią parafii w Olszanach[1]. W 1919 została zrewindykowana na rzecz Kościoła rzymskokatolickiego. Od tego momentu obiekt stale funkcjonuje jako kościół[2]. W 1992 ponownie wniesiony został do niego czczony w nim przed 1839 wizerunek maryjny, którego święto obchodzone jest corocznie 29 sierpnia[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół[edytuj | edytuj kod]
Pobazyliański kościół w Borunach reprezentuje styl baroku wileńskiego. Jego elewacja jest wypukła w części środkowej, zdobiona pilastrami, wolutowym szczytem i profilowanym gzymsem. Wejście do budynku prowadzi przez drzwi z efektownym portalem[2]. Świątynia posiadała dwie wieże, usytuowane przy szczytach naw bocznych, pod kątem względem głównej fasady. Do naszych czasów (pocz. XXI w.) przetrwała jedynie lewa wieża, z prawej zaś - tylko dolna kondygnacja. Również wieża zdobiona jest gzymsami, pilastrami w narożach i ozdobnymi wnękami[2]. Nawy, prezbiterium i zakrystie przykryte są sklepieniami kolebkowymi, podczas gdy w nawach bocznych zastosowano sklepienie krzyżowe. We wnętrzu kościoła znajdują się barokowe stiukowe ołtarze oraz ambona[2].
Łączna długość świątyni to 35,4 m, szerokość (z uwzględnieniem kaplic bocznych) - 19,9 m[1]. Kaplice przylegające do nawy mają długość 21,6 m i szerokość 6,9 m[1].
Bazyliańska cerkiew w Borunach w pierwotnych planach projektanta miała być jeszcze okazalsza - oprócz dwóch wież połączonych z fasadą ścianami parawanowymi, położonych przy szczytach naw bocznych, planowano zbudować jeszcze dwie flankujące główną fasadę świątyni. Do ich budowy ostatecznie nie doszło[3]. Z kolei inspiracją dla wyglądu fasady świątyni boruńskiej mogła być bazyliańska cerkiew Objawienia Pańskiego w kompleksie klasztoru w Żyrowicach[1].
Świątynia klasztoru boruńskiego była wzorem dla twórców innych bazyliańskich monasterów - w Wolnej i w Brześciu[3].
Klasztor i inne części kompleksu[edytuj | edytuj kod]
Pobazyliański klasztor w Borunach pochodzi z lat 1778-1793, był przebudowywany w końcu XIX stulecia w stylu neoklasycystycznym. Budowla ta wzniesiona jest na planie litery T, posiada jedno piętro. Elewacje klasztorne dzielone się lizenami, we wnętrzach zachowały się oryginalne sklepienia kolebkowe i krzyżowe[2].
Całość zabudowań klasztoru otacza ogrodzenie z dwiema bramami wjazdowymi oraz z barokową dzwonnicą zwieńczoną hełmem, zdobioną podobnie jak wieże kościelne pilastrami i gzymsami[2]. Ogrodzenie to było murowane jedynie od frontu, pozostałe części klasztoru otaczał drewniany parkan[1].
W kompleksie klasztoru znajduje się także niewielka dwukondygnacyjna kaplica z XVIII w., w formie czworoboku na ośmioboku, z cylindryczną kopułą[2].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Kościół i klasztor w XIX w., rysunek Napoleona Ordy -
Kościół w 1916 roku -
Fasada kościoła -
Wnętrze -
Witraż w kościele -
Obraz Matki Bożej Boruńskiej -
Klasztor bazylianów
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i I. Sliunkowa, Monastyri wostocznoj i zapadnoj tradicij. Nasledije architiektury Biełarusi, Progress-Tradicija, Moskwa 2002, ISBN 5-89826-093-5, s.447-449
- ↑ a b c d e f g h i j k l Grzegorz Rąkowski, Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Białorusi, Warszawa: Burchard Edition, 1997, s. 24-26, ISBN 83-904446-9-0, OCLC 835719268.
- ↑ a b P. Krasny: Architektura cerkiewna na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej 1596-1914. Kraków: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, s. 148-149. ISBN 83-242-0361-3.