Koczkodan liberyjski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koczkodan liberyjski
Cercopithecus campbelli
Waterhouse, 1838[1]
Ilustracja
Grupa koczkodanów liberyjskich
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

koczkodan

Gatunek

koczkodan liberyjski

Synonimy
  • Cercopithecus Temminickii Ogilby, 1838[2]
  • Cercopithecus Burnettii J.E. Gray, 1842[3]
  • Cercopithecus mona Var. Monella J.E. Gray, 1870[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan liberyjski[6] (Cercopithecus campbelli) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1838 roku angielski przyrodnik George Robert Waterhouse nadając mu nazwę Cercopithecus Campbelli[1]. Miejsce typowe to Sierra Leone[1][7][8][9]. Holotyp to skóra dorosłego osobnika o nieokreślonej płci (sygnatura BMNH Mammals 1855.12.24.408) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[10].

Cercopithecus campbelli należy do grupy gatunkowej mona[8]. Na obszarze pomiędzy rzekami Cavalla i Sassandra-N’zo we wschodniej części Wybrzeża Kości Słoniowej znaleziono osobniki o pośrednich cechach pomiędzy C. campbelli a C. lowei (we wcześniejszych ujęciach systematycznych uważany za podgatunek C. campbelli) co sugeruje krzyżowanie się tych dwóch gatunków[8].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[8].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos ‘małpa z długim ogonem’, od gr. κερκος kerkos ‘ogon’; πιθηκος pithēkos ‘małpa’[11].
  • campbelli: mjr. Henry Dundas Campbell (zm. 1837), oficer British Army, gubernator Sierra Leone od 1833 aż do swojej śmierci[12].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Koczkodan liberyjski występuje w Senegalu (od północy rzeki Casamance), Gambii, Gwinei Bissau (w tym na wyspie Caravela w archipelagu Bijagós), Gwinei, Sierra Leone i Liberii (tylko do rzeki Cavalla na granicy Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej)[13][8][14].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Koczkodan liberyjski na XIX-wiecznej ilustracji

Wygląd[edytuj | edytuj kod]

W tym gatunku występuje dymorfizm płciowy pod względem wielkości ciała[15]. Samce osiągają długość 43–54 cm i są nieznacznie większe od samic, które mierzą 36–43 cm[13][14]. Gatunek posiada długi ogon, który mierzy u samców 49–85 cm, natomiast u samic 58–68[13][14]. Natomiast masa ciała u samców to 3,9–4,6 kg, natomiast u samic około 2,2 kg[16][13][14]. Ich przednie kończyny są krótsze od tylnych.

Koczkodany liberyjskie mają różnobarwne umaszczenie. Ich ręce, nogi oraz dolna część grzbietu są szare lub czarne, reszta grzbietu jest żółto-brązowa, natomiast twarz żółtawa, a po bokach szara. Mają dobrze zarysowane oczy i różowy nos. Długi, chudy i czarny ogon pomaga im się poruszać[17].

Styl życia[edytuj | edytuj kod]

Zamieszkuje tereny nizinne do 600 m n.p.m., głównie sawanny, lasy oraz zarośla[5]. Zwierzęta te zazwyczaj żyją w małych grupach 9–14 osobników, jednak zaobserwowano grupę liczącą 33 osobniki[16].

Prawie połowę ich diety stanowią owoce, jednak żywią się także owadami, liśćmi i nasionami[16]. Koczkodany liberyjskie prowadzą dzienny tryb życia, przebywając głównie na drzewach[15].

Osiągają dojrzałość płciową między 2 a 5 rokiem życia. Ciąża trwa około pół roku. Na świat zwykle przychodzi jeden osobnik, czasami zdarzają się bliźniaki[17].

Status[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN koczkodan liberyjski od 2019 roku klasyfikowany jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened); wcześniej miał status najmniejszej troski (LC – Least Concern). Do głównych zagrożeń dla tego naczelnego należą polowania dla mięsa oraz utrata siedlisk. Mimo że występuje on w wielu obszarach chronionych, to w części z nich (np. w Parku Narodowym Sapo) ochrona przed kłusownictwem jest słaba[5]. Gatunek ten jest ujęty w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)[18].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c G.R. Waterhouse. On some Skins of two species of Monkeys from Sierra Leone. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 6, s. 61, 1838. (ang.). 
  2. ↑ W. Ogilby: The Menageries. The Natural History of Monkeys, Opossums, and Lemurs. Cz. 1. London: Charles Knight, 1838, s. 345, seria: The Library of Entertaining Knowledge. (ang.).
  3. ↑ J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 256, 1842. (ang.). 
  4. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 22. (ang.).
  5. ↑ a b c Cercopithecus campbelli, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  6. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus campbelli. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-09-23].
  8. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 236. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  9. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus campbelli Waterhouse, 1838. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  10. ↑ 1855.12.24.408. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-09-23]. (ang.).
  11. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.). 
  12. ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 71. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
  13. ↑ a b c d D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 681. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  14. ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  15. ↑ a b Koczkodan liberyjski [online], www.medianauka.pl [dostęp 2023-01-23] (pol.).
  16. ↑ a b c Cercopithecus campbelli Waterhouse, 1838, [w:] GBIF Backbone Taxonomy [online], GBIF Secretariat [dostęp 2023-01-19] (ang.).
  17. ↑ a b Campbell’s Mona Monkey, Cercopithecus campbelli [online], New England Primate Conservancy, 16 listopada 2021 [dostęp 2023-01-19] (ang.).
  18. ↑ Cercopithecus campbelli. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2023-02-20]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koczkodan_liberyjski&oldid=72515878”