Kośmin (Piława Górna)
50°41′39″N 16°46′57″E/50,694167 16,782500| Część miasta Piławy Górnej | |
.JPG) Kaplica MB Różańcowej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Piławy Górnej |
1 stycznia 1956 |
| SIMC |
0984516 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 74 |
| Kod pocztowy |
58-240 |
| Tablice rejestracyjne |
DDZ |
Plan Kośmina
| |
Położenie na mapie Piławy Górnej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu dzierżoniowskiego  | |
| 50°41′39″N 16°46′57″E/50,694167 16,782500
| |
Kośmin (niem. Schobergrund[1]) – dzielnica miasta Piława Górna w województwie dolnośląskim, w powiecie dzierżoniowskim.
Nazwa i położenie[edytuj | edytuj kod]
Schober w języku niemieckim oznacza stóg, sterta. Schobergrund jest to miejsce, gdzie gromadzono w sterty trawę oraz drewno.
Kośmin znajduje się w północno-wschodniej części Piławy Górnej, obok dzielnicy Kalinów. Położony jest na północnym zboczu Grzybowca we Wzgórzach Gumińskich, na wysokości ok. 280-300 m n.p.m. Obecnie z resztą miasta łączy go ul. Kośmińska (przebiegająca przez Kalinów i krzyżująca się z ul. Bolesława Chrobrego niedaleko stacji kolejowej) oraz ul. Lipowa (krzyżująca się z ul. Henryka Sienkiewicza). Dzielnica ma również połączenie drogowe z wsią Gilów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Niemiecka miejscowość Schobergrund istniała jako osobna wieś. W czasie wojen husyckich (XV wiek) doszczętnie ją zniszczono, została po niej tylko droga łącząca Gnadenfrei z Nimptsch. Teren ten do połowy XVIII wieku wchodził w skład księstwa ziębickiego, a w 1764 dołączono go do wsi Gumin (obecnie część Niemczy). W 1790 stał się częścią Gnadenfrei. Dopiero w 1794 odłączono ten teren i zaczęto odbudowywać wieś. Zajął się tym Hans Ernst von Kottwitz[2], który był właścicielem pobliskiego majątku Oberhof. Do 1804 zbudował tu kilkanaście domów. Wieś przechodziła z rąk do rąk, aż w 1819 jej właścicielem został August Sadebeck[3], syn Friedricha Sadebecka. Założył on w 1821 przy zachodnim krańcu wsi (obecnie ul. Gospodarcza) cmentarz katolicki. W latach 20. XIX wieku Schobergrund posiadał własną instancję sądową. W 1825 otwarto tu szkołę dla dzieci protestanckich i katolickich. W tym czasie Schobergrund liczył sobie ok. 260 mieszkańców. W latach 1816-1932 należał do powiatu niemczańskiego[4]. W 2. połowie XIX wieku miejscowość zaczęła podupadać. Wówczas część mieszkańców znalazła zatrudnienie w pobliskim kamieniołomie sjenitu, a także w fabrykach włókienniczych w Gnadenfrei. Na początku XX wieku w centrum wsi zbudowano dom dla sióstr zakonnych z niewielką kaplicą. W latach 80. XX wieku budynek poddano kapitalnemu remontowi. Odtąd służy jako kaplica mszalna pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej i należący do parafii św. Marcina w Piławie Górnej. Po wojnie, w 1947, wsi nadano polską nazwę Kośmin.
W październiku 1954 Kośmin (wraz z Kalinowem, Kopanicą i Piławą Górną) wszedł w skład nowo utworzonej gromaday Piława Górna[5]. 1 stycznia 1956 gromadzie Piława Górna nadano status osiedla[6], co oznaczyło, że Kośmin stał się częścią tej skonsolidowanej jednostki, a więc w praktyce został włączony do Piławy Górnej[6]. 18 lipca 1962 osiedle Piława Górna otrzymało status miasta[7].
Przemysł[edytuj | edytuj kod]
Od połowy XVIII wieku zaczęto wydobywać tu sjenit. Używano go do budowy wielu reprezentacyjnych budowli w Berlinie czy Poczdamie. Po II wojnie światowej kamień ten, nazywany również Kośminem, wykorzystano do budowy wielu obiektów m.in. w Warszawie, Krakowie czy Wrocławiu. Do kopalni sjenitu prowadzi ul. Wrocławska.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ https://web.archive.org/web/20171103075303/http://www.verwaltungsgeschichte.de/reichenbach.html – archiwalne niemieckie urzędowe zestawienie miejscowości przedwojennego powiatu dzierżoniowskiego
- ↑ Hans Ernst Kottwitz na stronie deutsche-biographie.de (niem.)
- ↑ Bibliografia Estreichera | Bibliografia Staropolska [online], www.estreicher.uj.edu.pl [dostęp 2017-11-24] (pol.).
- ↑ Informationsseite - DENIC eG [online], www.geschichte-on-demand.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (niem.).
- ↑ Uchwała Nr 12/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu dzierżoniowskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)
- ↑ a b Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299
- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Z nami czy obok nas. Wielokulturowość Ziemi Dzierżoniowskiej. Ewa Chabros (red.), Beata Gil (red.), Janina Rząsa (red.), Dzierżoniów: „Edytor”, 2003, ISBN 83-915840-5-4, OCLC 749317288.
- Gerhard Meyer: Gnadenfrei. Eine Herrnhuter Siedlung des schlesischen Pietismus im 18. Jahrhundert. Hamburg 1950.
- Max Moritz Meyer: Berufen zur Verkündigung: Ein Herrnhuter Beitrag aus Peilau, Gnadenfrei, Niesky u. Gnadenfeld zur Geistes- u. Kulturgeschichte Schlesiens, München 1961 – autor opisuje swoje dzieciństwo w Piławie Górnej (Gnadenfrei) pod koniec XIX wieku.
- Richard Schueck: Vergangenheit und Gegenwart von Peilau-Gnadenfrei, Reichenbach in Schlesien, 1911.
- Birgit A. Schulte: Die schlesischen Niederlassungen der Herrnhuter Brüdergemeine Gnadenberg, Gnadenfrei und Gnadenfeld – Beispiele einer religiös geprägten Siedlungsform. Insingen bei Rothenburg o.d.T. 2005, ISBN 3-7686-3502-3.
- Strona UM Piława Górna
