Nurzaniec kaukaski
| Pelodytes caucasicus[1] | |
| Boulenger, 1896 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
nurzaniec kaukaski |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Nurzaniec kaukaski (Pelodytes caucasicus) – gatunek płaza bezogonowego z rodziny nurzańcowatych (Pelodytidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Nurzaniec kaukaski jest jednym z trzech gatunków nurzańców (Pelodytes) wyodrębnionych w odrębną rodzinę nurzańcowatych[3]. Rozwiązanie takie proponowali już w 1986 Engelman i Günther, bazując na morfologii i osteologii. Optowali za tym także Baran i Atatür (1998), Franzen (1999), Tarkhnishviliand Gökhelashvili (1999) oraz Maglia (1993)[3]. Obecnie przemawiają za tym m.in. badania serologiczne krwi z 2006 roku polegające na porównaniu próbek z pochodzącymi od grzebiuszki syryjskiej (Pelobates syriacus). Dzięki zastosowaniu elektroforezy z użyciem poliakryloamidu i metod densytometrycznych wykryto liczne różnice o charakterze zarówno ilościowych, jak i jakościowym, przesądzające o odrębności nurzańca[3]. Wcześniej umieszczano go nie tylko w obrębie rodziny grzebiuszkowatych (Pelobatidae), ale nawet włączano do podrodziny Pelobatinae[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Zaokrąglona źrenica ustawia się pionowo[4]. Obecna jest błona bębenkowa[4].
Grzbiet zwierzęcia utrzymuje się w barwach oliwkowej, ciemnozielonej, brązowej i szarej, występuje na nim ciemniejsze, rzadko czerwone, plamkowanie i ułożone w uporządkowany sposób gruczoły[4]. Brzuszna strona ciała zachowuje jednolitą szarość[4]. Mostek kostnieje[4].
Niewielka błona pławna łączy z sobą palce o małych zaokrąglonych guzkach śródstopowych[4].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę to występuje w Federacji Rosyjskiej, Gruzji i Azerbejdżanie[4], a także w Turcji[5]. W północnym Kaukazie jest najliczniejszy[4]. Prawdopodobnie występuje również w zachodniej Armenii[6].
Zasiedla lasy liściaste, iglaste i mieszane, zamieszkując głównie brzegi zbiorników czystej wody, zarówno stojącej, jak i płynącej[4]. Preferuje tereny ciemne i chłodne[4].
Tryb życia[edytuj | edytuj kod]
Płaz ten zapada w sen zimowy, przy czym może to nastąpić już we wrześniu albo dopiero w listopadzie[4]. Budzi się on natomiast z niego w kwietniu, by już w następnym miesiącu brać udział w reprodukcji[4].
Osobniki tego gatunku dożywają średnio 9 lat[4].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Samce posiadają worki rezonansowe[4]. Wykształcają też na sezon rozrodczy specjalne twory na tułowiu i kończynach aż do pierwszych dwóch palców[4]. Ich grzbiety, boli, a nawet brzegi żuchwy pokrywają małe zrogowaciałe kolce, deseń staje się ciemniejszy, a charakterystyczny wzór zanika[4]. Jaśniejsze od nich samice posiadają czerwone akcenty zarówno na grzbietowej, jak i brzusznej stronie swego ciała[4].
Nurzańcowate te rozmnażają się od maja aż do grudnia, najintensywniej w czerwcu i lipcu, przy czym różne osobniki robią to w różnym czasie nawet w tym samym zbiorniku wodnym[4]. Samce, spędzając dzień nad powierzchnią na roślinności, wracają do wody nocą, by przez pierwszą jej połowę nawoływać płeć przeciwną, która zjawia się w miejscu godów później[4]. Każda samica składa raz w roku jaja upakowane w różnej wielkości grona liczące od 80 do aż 750 sztuk i otoczone ślem[4].
Z jaj wylęgają się larwy zwane kijankami, które, mogąc po dwóch czy trzech miesiącach ulec przeobrażeniu w osobniki dorosłe, często zimują w zbiorniku wodnym, czekając na przełom wiosny i lata w następnym roku[4]. Do rozmnażania przystąpią w wieku co najmniej 2-3 lat[4].
Pasożyty[edytuj | edytuj kod]
Opublikowane w 2009 roku badania tureckich osobników ujawniły bytowanie w ich ciałach następujących pasożytów[5]:
- Gorgodera cygnoides (przywra wnętrzniak)
- Agfa tauricus (nicień, pierwszy raz zanotowany w Turcji)
- Aplectana brumpti (nicień)
- Cosmocerca ornata (nicień)
- Oswaldocruzia filiformis (nicień)
- Rhabdias bufonis (nicień)
- Pseudoacanthocephala caucasicus (kolcogłów, pierwszy raz zanotowany w Turcji)
Genetyka[edytuj | edytuj kod]
Jedna komórka posiada 4,0±0,4 pg DNA ułożonych w 24 chromosomy tworzące 12 par, z których 7 określa się jako duże, a 5 jako małe[7].
Status[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę w niektórych miejscach występuje licznie, osiągając 5-10 dorosłych osobników na 25–100 m² powierzchni zbiornika wodnego[4].
Człowiek stwarza mu zagrożenia głównie poprzez zatrucie środowiska naturalnego (wymienić tu należy pestycydy), rolnictwo i ruch na drogach[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pelodytes caucasicus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Pelodytes caucasicus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Murat TOSUNO⁄LU, Hüseyin ARIKAN. A Serological Investigation of Pelodytes caucasicus and Pelobates syriacus (Amphibia, Anura) Populations in Turkey. „Turk J Zool”. 31, s. 395-398, 2006-09-39. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Sergius L. Kuzmin, Meredith J. Mahoney: Pelodytes caucasicus . AMPHIBIAWEB, 1999-10-03. [dostęp 2009-08-28]. (ang.).
- ↑ a b Hikmet S. Yildirimhan, Charles R. Bursey, R. Stephen. Helminth Parasites of the Caucasian Parsley Frog, Pelodytes caucasicus, from Turkey. „Comparative Parasitology”. 76 (2), s. 247-257, 2009. The Helminthological Society of Washington. DOI: 10.1654/4376.1. (ang.).
- ↑ Darrel Frost: Pelodytes caucasicus Boulenger, 1896. [w:] Amphibian Species of the World 5.5, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2011-08-04].
- ↑ A.L. Mazin, B.J. Birstein. Kariotype and genom size of Pelodytes caucasicus (Amphibia, Pelobatidae). „Genetica”. 54, s. 75-77, październik 1980. Springer Netherlands. DOI: 10.1007/BF00122410. ISSN 1573-6857. (ang.).