Omanowiec
.jpg) Omanowiec wonny | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
omanowiec | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Dittrichia Greuter Exsicc. Genav. Conserv. Bot. Distrib. Fasc. 4: 71 (1973)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
D. viscosa (Linnaeus) W. Greuter[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Omanowiec (Dittrichia Greuter) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje dwa gatunki występujące w basenie Morza Śródziemnego oraz w Azji Zachodniej (po Iran, Afganistan, Pakistan i północno-zachodnie Indie)[3]. Omanowiec wonny D. graveolens występuje w obrębie całego zasięgu rodzaju, a dodatkowo jako gatunek introdukowany zawleczony został do południowej Afryki, Australii, Nowej Zelandii, Ameryki Północnej[3] i Południowej[5] oraz rozprzestrzenia się w Europie ku północy, sięgając Wysp Brytyjskich, Niemiec[3] i Polski[6][7]. Omanowiec lepki D. viscosa występuje tylko w krajach basenu Morza Śródziemnego, na wschodzie sięgając do Syrii i Turcji, poza tym jako introdukowany rośnie w zachodniej Australii[3].
Omanowiec lepki wykorzystywany jest jako roślina lecznicza od czasów starożytnych[5]. Nazwa naukowa rodzaju upamiętnia niemieckiego botanika Manfreda Dittricha (ur. 1934)[8]. Nazwa zwyczajowa w języku polskim została zaproponowana w 2017[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Roczne rośliny zielne (D. graveolens) i byliny o drewniejącej nasadzie (D. viscosa)[10] osiągające 0,2–1,3 m wysokości, o pędach gęsto, gruczołowato owłosionych[8].
- Liście
- Skrętoległe, siedzące, w czasie kwitnienia tylko łodygowe (przyziemne szybko obumierają), całobrzegie do piłkowanych[8].
- Kwiaty
- Zebrane w koszyczki, a te w groniaste i wiechowate kwiatostany złożone. Okrywy koszyczków dzwonkowate, o średnicy od 3 do ok. 10 mm, okryte trzema lub czterema rzędami listków o nierównej długości[8]. Listki te są obłonione na brzegu i odgięte na zewnątrz u D. graveolens lub całe zielone i stulone u D. viscosa[10]. Dno kwiatostanowe płaskie i bez plewinek[8]. Kwiaty języczkowe w liczbie od kilku do kilkunastu, żółte, po przekwitnieniu czerwieniejące[8], u D. viscosa wyraźnie widoczne, a u D. graveolens bardzo krótkie, niemal niewystające poza obręb okrywy[10]. Kwiaty rurkowe w liczbie od 8 do ponad 20, także z koroną żółtą, z czasem czerwieniejącą[8].
- Owoce
- Niełupki walcowate do eliptycznych zwieńczone pierścieniem trwałych włosków puchu kielichowego[8].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z plemienia Inuleae z podrodziny Asteroideae z rodziny astrowatych (Asteraceae)[11]. Jest blisko spokrewniony z rodzajem oman Inula[10].
Gatunki tu zaliczane opisywane były jako należące do rozmaitych rodzajów – Erigeron, Senecio, Solidago, Inula, Paniopsis, Pulicaria, Cupularia. Ostatnie z tych ujęć systematycznych było poprawne i zgodne ze współczesnym ujęciem rodzaju Dittrichia, ale jego autorzy – Grenier i Gordon niefortunnie użyli w 1851 roku nazwy wykorzystanej wcześniej w 1833 przez Johanna F. Linka. Nazwa rodzaju została skorygowana w 1973 przez Wernera R. Greutera[10]. W niektórych ujęciach wyróżnianych w obrębie rodzaju jest 5 gatunków[10][5], w innych tylko dwa, przy czym wówczas w obrębie D. viscosa wyróżnia się cztery podgatunki[3].
- Wykaz gatunków[3]
- Dittrichia graveolens (L.) Greuter – omanowiec wonny[9][7]
- Dittrichia viscosa (L.) Greuter – omanowiec lepki[12]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-11-24] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-11-24] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Dittrichia Greuter. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-24].
- ↑ Dittrichia W. Greuter. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-11-24].
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 306, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 59, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 71, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b c d e f g h Robert E. Preston: Dittrichia Greuter. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-11-24].
- ↑ a b Pliszko Artur, Kocián Petr. Further notes on the distribution of Dittrichia graveolens (Asteraceae) in Poland. „Acta Musei Silesiae. Scientiae Naturales”. 66, 3, s. 259-262, 2017. DOI: 10.1515/cszma-2017-0027.
- ↑ a b c d e f Brullo, S., de Marco, G.. Taxonomical revision of the genus Dittrichia (Asteraceae). „Portugaliae Acta Biologica”. 19, s. 341-354, 2000.
- ↑ Genus Dittrichia Greuter. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-24].
- ↑ Dittrichia omanowiec. [w:] atlas-roslin.pl [on-line]. Marek Snowarski. [dostęp 2021-11-24].