Orda Nogajska

Orda Nogajska

Ногай Урдасы
Nogaj Urdasy

ok. 1390–1770
Stolica	Saraj Jük
Ustrój polityczny	orda
Data powstania	1390
Data likwidacji	Rosja 1770

Orda Nogajska – konfederacja tureckich plemion koczowniczych powstała na Stepie Pontyjskim. W jej skład wchodziły terytoria pomiędzy Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim. Nazwa pochodzi od imienia wybitnego wodza tatarskiego – Nogaja. Została utworzona przez Edygeja po uniezależnieniu się od Złotej Ordy około 1390 roku.

Historia

Mapa Sigismunda von Herbersteina zatytułowana "Moscovia" z 1549 umieszcza "Tatarów Nogajskich" na stepie na północ od Kaukazu i Astrachania.

Na przestrzeni wieków Orda Nogajska dzieliła się na:

• Wielka Orda Nogajska (pozostała na dawnych koczowiskach na wschód od dolnej Wołgi). Uznała dominację rosyjską po podboju chanatów kazańskiego i astrachańskiego przez Rosję (1552–1557).
• Mała Orda Nogajska (orda kubańska) nad Morzem Azowskim pomiędzy Donem a Kubaniem – weszła w skład chanatu krymskiego. Część Nogajów, która nie chciała podporządkować się carom rosyjskim.
• Orda Ałtyulska, nad rzeką Emba.
• Nogajskie ordy przednie (od 1430) osiedlane przez Chanów Krymskich na stepach południowej Ukrainy i Besarabii:
  • orda budziacka (białogrodzka),
  • oda jambolucka (oczakowska),
  • orda dobrudzka (jedykulska),
  • orda jedysańska (odłam Małej Ordy Nogajskiej, powstała dopiero po 1720 roku).

Po 1630 roku buddyjska orda kałmucka, obca etnicznie i kulturowo Nogajom, wyparła ich z okolic dolnej Wołgi i zajęła stepowe obszary między rzekami Don i Jaik (dzisiejszy Ural) zakładając własne państwo (tzn. w przypadku ludów koczowniczych jest to przejęcie pastwisk).

Po wejściu ziem południowej Ukrainy w skład Imperium Rosyjskiego (ok. 1770) Wielkich Nogajów przesiedlono na nadazowskie równiny pomiędzy Donem a Kubaniem, a potem na stepy nadkaspijskie i besarabskie. Po wojnie krymskiej część ludności mieszkająca nad Morzem Czarnym przeniosła się do Turcji.

Zobacz też

• Wojskowość Tatarów
• Nogajskie ordy przednie
• Złota Orda
• Chanat Krymski
• Orda
• Chanat

Bibliografia

• Leszek Podhorodecki: Tatarzy. Od Czyngis-chana do XX wieku. Warszawa: Bellona, 2010, s. 144–145. ISBN 978-83-11-11801-0.
• Leszek Podhorodecki Chanat krymski, Książka i Wiedza, Warszawa 1987, s. 49–50, 60, 249 ISBN 83-05-11618-2.
• Tomasz Jasiński Przerwany Hejnał, KAW, Kraków 1988, s. 71 ISBN 978-83-03-02041-2.
• Janusz Pajewski Buńczuk i koncerz. Z dziejów wojen polsko- tureckich, Wiedza Powszechna, 1983, s. 46, 107 ISBN 83-86667-50-9.
• DariuszD. Skorupa DariuszD., Stosunki polsko-tatarskie 1595-1623, Warszawa: Neriton, 2004, s. 22–23, ISBN 83-89729-05-9, OCLC 69361059 .