Papryka
 Morfologia (papryka roczna) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
papryka |
| Nazwa systematyczna | |
| Capsicum L. Sp. Pl, 188. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Papryka[4], pieprzowiec[5] (Capsicum L.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Obejmuje 37 gatunków[6]. Rośliny te pochodzą z Ameryki Środkowej i Południowej z terenów między północnym Meksykiem i północną Argentyną. Współcześnie są szeroko rozprzestrzenione w uprawie na całym świecie, a jako zdziczałe spotykane są w strefie międzyzwrotnikowej i w ciepłym klimacie umiarkowanym[6].
Owoce kilku gatunków wykorzystywane są jako przyprawy. Mają one w drugiej dekadzie XXI wieku 25% udziału w rynku przypraw (na drugim miejscu jest pieprz czarny z udziałem 17%). Wyróżniają się one wysoką zawartością witaminy C i kapsaicyny odpowiadającej za uczucie pieczenia. Poza wykorzystaniem kulinarnym stosowane są jako rośliny lecznicze i ozdobne. Uprawiane są od co najmniej 6000 lat, wyhodowano wiele odmian, reprezentujących w ogromnej większości cztery gatunki: papryka roczna C. annuum, papryka habanero C. chinense, papryka owocowa C. frutescens i Capsicum pubescens[7].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzaj z rodziny psiankowatych (Solanaceae) z rzędu psiankowców (Solanales)[2]. W obrębie rodziny jest klasyfikowany do plemienia Capsiceae w podrodzinie Solanoideae[8].
- Wykaz gatunków[6]
- Capsicum annuum L. – papryka roczna, pieprzowiec roczny
- Capsicum baccatum L. – papryka jagodowa
- Capsicum buforum Hunz.
- Capsicum caatingae Barboza & Agra
- Capsicum caballeroi M.Nee
- Capsicum campylopodium Sendtn.
- Capsicum carassense Barboza & Bianch.
- Capsicum cardenasii Heiser & P.G.Sm.
- Capsicum ceratocalyx M.Nee
- Capsicum chacoense Hunz.
- Capsicum chinense Jacq. – papryka habanero
- Capsicum coccineum (Rusby) Hunz.
- Capsicum cornutum (Hiern) Hunz.
- Capsicum cumanense Fingerh.
- Capsicum dusenii Bitter
- Capsicum eximium Hunz.
- Capsicum flexuosum Sendtn.
- Capsicum friburgense Bianch. & Barboza
- Capsicum frutescens L. – papryka owocowa, pieprzowiec owocowy[9]
- Capsicum galapagoense Hunz.
- Capsicum havanense Kunth
- Capsicum hunzikerianum Barboza & Bianch.
- Capsicum lanceolatum (Greenm.) C.V.Morton & Standl.
- Capsicum longidentatum Agra & Barboza
- Capsicum minutiflorum (Rusby) Hunz.
- Capsicum mirabile Sendtn.
- Capsicum mositicum Toledo ex Handro
- Capsicum pereirae Barboza & Bianch.
- Capsicum pubescens Ruiz & Pav.
- Capsicum ramosissimum Witasek
- Capsicum recurvatum Witasek
- Capsicum regale Barboza & Bohs
- Capsicum rhomboideum (Humb. & Bonpl. ex Dunal) Kuntze
- Capsicum schottianum Sendtn.
- Capsicum scolnikianum Hunz.
- Capsicum tovarii Eshbaugh, P.G.Sm. & Nickrent
- Capsicum villosum Sendtn.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Należące tu rośliny znane są z jagód, które u odmian przyprawowych (pochodzących od kilku gatunków uprawianych) mają cienkie ścianki i są niewielkie, u odmian warzywnych papryki rocznej jagody są okazałe i mają ścianki zgrubiałe i mięsiste. O specyficznym, ostrym smaku owoców decyduje alkaloid kapsaicyna. Owoce są popularnie stosowane w sztuce kulinarnej. Przyrządza się z nich potrawy, a także stosuje jako przyprawę i składnik sałatek[10].
- Owoce papryki mają właściwości lecznicze[10].
- Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
- ↑ Wiesław Gawryś, Słownik roślin zielnych: łacińsko-polski, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 46, ISBN 978-83-925110-5-2, OCLC 297569208.
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c Capsicum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-30].
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 162, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus Capsicum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-30].
- ↑ Małgorzata Świdzińska (red.), Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe. T. 2, Warszawa: Muza SA, 1998, s. 227-228, ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rośliny przyprawowe, PWRiL, W-wa, 1983, ISBN 83-09-00456-7