Pilskalne
55°58′28″N 26°15′40″E/55,974444 26,261111_(3).jpg) Ulica wsi, 2006 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Gmina | |
| Parafia |
pohost Pilskalne |
| Wysokość |
105 m n.p.m. |
| Populacja (2020) • liczba ludności |
|
| Kod pocztowy |
LV-5447 Ilūkste |
Położenie na mapie Łotwy  | |
| 55°58′28″N 26°15′40″E/55,974444 26,261111
| |
Pilskalne (dawniej Schlossberg[2], Szlossberg[3]) – wieś na Łotwie w gminie Iłukszta, siedziba pohostu Pilskalne, 3 km na zachód od centrum Iłukszty.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dobra te, wraz z wieloma sąsiednimi majątkami po obu stronach Dźwiny, należały do rodziny baronów Sieberg (Syberg) zu Wischling. Izabela z tego rodu (1785–1849) wyszła za Michała hrabiego Platera[4] (1777–1862). Po śmierci Michała jego ogromne majątki zostały podzielone między synów, i Schlossberg, wraz z wieloma innymi folwarkami, przypadł Kazimierzowi (1808–1876). Ostatnim właścicielem Schlossbergu był syn Kazimierza i Ludwiki z Borewiczów (1814–1866) Feliks Konstanty (1849–1928) żonaty z Wiktorią Sobańską (1861–1935) herbu Junosza[5].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Schlossberg, wcześniej wchodząc w skład Księstwa Kurlandii i Semigalii Rzeczypospolitej[5], znalazł się na terenie okręgu zelburskiego[2], ujezdu iłłuksztańskiego guberni kurlandzkiej Imperium Rosyjskiego. Na przełomie XIX i XX wieku leżał na terenie parafii dyneburskiej[2]. Od końca I wojny światowej miejscowość należy do Łotwy, która w okresie 1940–1990, jako Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
Nieistniejący pałac[edytuj | edytuj kod]
Wiadomo, że w 1697 roku stał tu dworek i kaplica.
Prawdopodobnie w XIX wieku (lub wcześniej) wybudowano tu pałac w stylu włoskich willi renesansowych. Przebudowano go prawdopodobnie w latach 70. XIX wieku. Był to budynek dwukondygnacyjny w swej centralnej, mocno wysuniętej ryzalitem, pięcioosiowej części z parterowymi, czteroosiowymi skrzydłami bocznymi. Od strony podjazdu wejście stanowił ogromny parterowy jakby portyk w wielkim balkonem otoczonym balustradą, wspartym na cienkich kolumienkach. Kryte galerie łączyły boczne skrzydła pałacu ze stojącymi obok oficynami. Okna elewacji ogrodowej były rozstawione ciaśniej, co pozwoliło na zaplanowanie ich siedmiu w centralnym ryzalicie. Balkon ogrodowy był wsparty na arkadach. Z balkonu na dolny taras prowadziły dwustronne, załamane schody, i dalej po kilkunastu stopniach – wprost do ogrodu. Dom stał na skłonie wzgórza, co powodowało, że od strony ogrodu był znacznie wyższy, uwidaczniając wysokie sutereny. Pałac był przykryty niskim, dwuspadowym dachem na środkowym korpusie i na skrzydłach[5].
Zewnętrzny wygląd pałacu jest znany z rysunku Napoleona Ordy i kilku zdjęć z około 1914 roku. O wnętrzach pałacu praktycznie nic nie wiadomo. Znajdowała się w nim bogata biblioteka licząca około 10 tysięcy woluminów[5].
Schlossberg był znany ze wspaniałego parku angielskiego i ogrodu kwiatowego.
Od 1914 roku w pobliżu majątku utrzymywał się przez trzy lata front I wojny światowej. W tym czasie pałac był wielokrotnie bombardowany przez Niemców i Rosjan. W czasie wojny i po wojnie resztki domu zostały rozebrane na cegłę. Zniszczeniu uległ również park[5][3].
Do dziś zachowały się resztki parku z ozdobną bramą oraz fundamenty pałacu.
Majątek Schlossberg został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[5]. Został również opisany w książce Pro memoria Antoniego Urbańskiego w 1929 roku[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Baza danych o nazwach miejsc (Vietvārdu datubāze) [online], vietvardi.lgia.gov.lv [dostęp 2020-05-03] (łot.).
- ↑ a b c Schlossberg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 377.
- ↑ a b c Szlossberg, [w:] Antoni Urbański, Pro memoria, 4-ta serja rozgromionych dworów kresowych, Warszawa: nakładem autora, 1929, s. 147–149., reprint wydany przez Oficynę Wydawniczą „Graf”, Gdańsk, 1991, ISBN 83-85130-46-2.
- ↑ Marek Minakowski, Profil Michała Plater-Zyberka w Wielkiej genealogii Minakowskiego [online], wielcy.pl [dostęp 2020-05-03].
- ↑ a b c d e f Schlossberg, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 363–367, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).