Podkowiec tanzański

Podkowiec tanzański
	Rhinolophus deckenii
	Peters, 1868
	; Okaz o numerze katalagowym ZMA.MAM.4175 przechowywany w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie, odłowiony 27 lutego 1961 roku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	rudawkokształtne
Nadrodzina	Rhinolophoidea
Rodzina	podkowcowate
Rodzaj	podkowiec
Gatunek	podkowiec tanzański
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Podkowiec tanzański^[4] (Rhinolophus deckenii) – gatunek ssaka z rodziny podkowcowatych (Rhinolophidae), występujący w Afryce Wschodniej; według IUCN jest bliski zagrożenia wyginięciem.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1868 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters, nadając mu nazwę Rhinolophus Deckenii^[2]. Holotyp pochodził z wybrzeża Zanzibaru w Tanzanii^[a]^[6]^[7]. Holotypem (numer katalogowy ZMB 3269) było ciało dorosłej samicy bez głowy, zakonserwowane w alkoholu^[8]. Okaz pochodził z kolekcji Karla Klausa von der Deckena^[5]^[8].

Rhinolophus deckenii należy do grupy gatunkowej ferrumequinum^[6]^[9]^[7]. R. deckenii jest bardzo podobny do R. silvestris i razem mogą tworzyć jeden gatunek^[9]^[7]. We wcześniejszych ujęciach systematycznych był traktowany jako podgatunek R. clivosus^[10], ale w toku późniejszych badań^[11]^[12] jest powszechnie uważany za odrębny gatunek^[6]^[9]^[7]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy, tzn. nie rozpoznają podgatunków^[7].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Rhinolophus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; λοφος lophos „grzebień”^[13].
deckenii: baron Karl Klaus von der Decken (1833–1865), niemiecki odkrywca w Afryce Wschodniej i na Madagaskarze; pierwszy Europejczyk, który próbował wspiąć się na Kilimandżaro^[14].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Podkowiec tanzański występuje w środkowo-zachodniej Ugandzie, środkowo-zachodniej i południowo-wschodniej Kenii, wschodniej Tanzanii, włącznie z archipelagiem Zanzibaru (wyspy Pemba, Zanzibar i Mafia) i najwyraźniej w środkowym Mozambiku (Chinizuia Forest)^[9]^[7]^[3]^[15].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) około 51–67 mm, długość ogona 25–33 mm, długość ucha 18–27 mm, długość tylnej stopy 11–13 mm, długość przedramienia 48–56 mm; brak danych dotyczących masy ciała^[9]. Futro na grzbiecie jest szarobrązowe (włosy są szaropłowe, z szarawobrązowymi końcówkami); na brzuchu jest nieco bledsze. Nie stwierdzono żadnego odcienia pomarańczowego^[9]. Samce nie mają kępek pachowych. Uszy są średnio krótkie (39–49% długości przedramienia)^[9]. Płatek nosowy ma subtrójkątną, wysoką nasadę, z prostymi lub lekko wklęsłymi bokami i tępo zakończonym wierzchołkiem^[9]; wyrostek łączący jest półokrągły i równy wysokości siodełka^[16]. Siodełko jest nagie, z bokami równoległymi lub lekko wklęsłymi i szerokim, zaokrąglonym czubkiem^[9]. Podkowa jest szeroka (średnio 9,1–11,5 mm)^[16], obejmuje cały pysk, ma boczne listki i wyraźną środkową krawędź. Dolna warga ma trzy rowki: środkowy rowek jest dobrze widoczny, a dwa zewnętrzne są słabo uformowane. Kość prącia ma spłaszczony, łopatkowy trzon^[9]. Skrzydła i uropatagium są brązowe i półprzezroczyste^[9]. Czaszka jest solidna, z mocnymi łukami jarzmowymi (szerokość jarzmowa jest znacznie większa niż szerokość wyrostka sutkowatego). Otwory nosowe są średniej wysokości i mają gładko zaokrąglony profil boczny; wgłębienie czołowe jest umiarkowanie głębokie, z wydatnymi grzbietami nadoczodołowymi^[9]. Grzebień strzałkowy jest dobrze rozwinięty z przodu i nieobecny z tyłu; rowek międzyskrzydłowy jest płytki, ale wyraźny^[9]. P² jest mały i całkowicie przesunięty wargowo (choć czasami przesunięty do połowy) lub nieobecny; C¹ i P⁴ są zwykle oddzielone wąską szczeliną; P₃ jest nieobecny, co pozwala P₂ i P₄ stykać się ze sobą^[9]. Wzór zębowy: I ${\tfrac {1}{2}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {2}{2}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ = 30 lub I ${\tfrac {1}{2}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {1}{2}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ = 28^[9].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Podkowiec tanzański zamieszkuje małe mozaiki leśne w regionach przybrzeżnych, ale bywa widywany także w suchych śródlądowych lasach miombo na wysokości około 650 m n.p.m.^[9] (ale spotykano go na wysokości 1100 m n.p.m. w górach Udzungwa i 900 m n.p.m. we wschodniej części gór Usambara^[3]). Podkowiec tanzański został zarejestrowany również w siedliskach Afromontane na Kilimandżaro w Tanzanii, na wysokości 500–800 m n.p.m.^[9]^[3] Schronienia dzienne podkowców tanzańskich zostały zarejestrowane w jaskiniach i głębokich grotach w obszarach koralowych oraz skalnych na wyspie Zanzibar, jak również w starych sztucznych konstrukcjach stworzonych przez człowieka, w tym w glinianych domach na wyspie Pemba^[9]. Podkowce tanzańskie występują w małych koloniach liczących mniej niż 20 osobników^[9]. Odnotowano, że gniazdują razem z płatkonosem kafryjskim (Hipposideros caffer), bruzdonosem wielkouchym (Nycteris macrotis) i bruzdonosem egipskim (N. thebaica)^[9].

Brak danych na temat nawyków żywieniowych i składu pokarmu podkowców tanzańskich^[9].

Bardzo mało informacji na temat zachowań rozrodczych i rozrodu; ciężarne samice były odławiane w sierpniu, październiku i listopadzie^[9].

Status zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii NT (ang. Near Threatened „bliski zagrożenia”)^[3]. Podkowiec tanzański jest wymieniony jako bliski zagrożenia, ponieważ podejrzewa się, że jego globalna populacja zmniejszyła się o 25–30% w ciągu ostatnich 15 lat (dwa pokolenia) i oczekuje się, że będzie się zmniejszać przez następne 7,5 roku (1 pokolenie)^[3]. Według doniesień jest lokalnie pospolity na niektórych obszarach, takich jak Rezerwat Leśny Manga, w Tanzanii i Mozambiku^[3]. Ocenia się, że główne zagrożenie stanowi prawdopodobnie wycinka i przekształcanie gruntów leśnych na cele rolnicze, zwłaszcza na terenach przybrzeżnych^[3]. Na niektórych obszarach kluczowymi zagrożeniami są również zakłócanie spokoju i degradacja jaskiń, w których odpoczywają te nietoperze^[3]. Wskazuje się, że potrzebne są dalsze badania nad taksonomią, biologią i ekologią tego gatunku^[3].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ W oryginale: „...von der Zanzibarküste”^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Rhinolophus deckenii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Peters 1868 ↓, s. 705.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j J.J. Shapiro J.J. i inni, Rhinolophus deckenii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-3 [dostęp 2022-06-20] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 87–91. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Peters 1868 ↓, s. 706.
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhinolophus deckenii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 134. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b H. Turni & D. Kock. Type specimens of bats (Chiroptera: Mammalia) in the collections of the Museum für Naturkunde, Berlin. „Zootaxa”. 1869 (1), s. 28–35, 2008. DOI: 10.11646/zootaxa.1869.1.1. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v G. Csorba, A. Hutson, S. Rossiter & C. Burgin: Family Rhinolophidae (Horseshoe Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 293–294. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ R.W. Hayman & J.E. Hill: Order Chiroptera. W: J. Meester & H.W. Setzer (redaktorzy): The mammals of Africa: An identification manual. Cz. 2. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1971, s. 1–73. ISBN 978-0-608-17752-6. (ang.).
↑ K.F. Koopman. Bats of the Sudan. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 154 (4), s. 386, 1975. (ang.).
↑ F.P.D. Cotterill. A new species of horseshoe bat (Microchiroptera: Rhinolophidae) from southcentral Africa, with comments on its affinities and evolution, and the characterization of rhinolophid species. „Journal of Zoology”. 256 (2), s. 165–179, 2002. DOI: 10.1017/S0952836902000201. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 606, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ Patterson i Webala 2012 ↓, s. 13.
↑ ^a ^b Patterson i Webala 2012 ↓, s. 42.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

W.C.H. Peters. Über Flederthiere und Amphibien. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1867, s. 703–712, 1868. (niem.).
B.D. Patterson & P.W. Webala. Keys to the Bats (Mammalia: Chiroptera) of East Africa. „Fieldiana”. 6, s. 1–61, 2012. (ang.).

[6] W oryginale: „...von der Zanzibarküste”^[5].

[itis-1] Rhinolophus deckenii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFPeters1868[https://www.biodiversitylibrary.org/page/36510984_705]-2] Peters 1868 ↓, s. 705.

[iucn-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j J.J. Shapiro J.J. i inni, Rhinolophus deckenii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-3 [dostęp 2022-06-20] (ang.).

[miiz-4] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 87–91. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[CITEREFPeters1868[https://www.biodiversitylibrary.org/page/36510985_706]-5] Peters 1868 ↓, s. 706.

[msw-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhinolophus deckenii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-20]. (ang.).

[icmw-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 134. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[zoot-9] H. Turni & D. Kock. Type specimens of bats (Chiroptera: Mammalia) in the collections of the Museum für Naturkunde, Berlin. „Zootaxa”. 1869 (1), s. 28–35, 2008. DOI: 10.11646/zootaxa.1869.1.1. (ang.).

[hmw-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v G. Csorba, A. Hutson, S. Rossiter & C. Burgin: Family Rhinolophidae (Horseshoe Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 293–294. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[ma-11] R.W. Hayman & J.E. Hill: Order Chiroptera. W: J. Meester & H.W. Setzer (redaktorzy): The mammals of Africa: An identification manual. Cz. 2. Washington, D.C.: Smithsonian Institution Press, 1971, s. 1–73. ISBN 978-0-608-17752-6. (ang.).

[bamnh-12] K.F. Koopman. Bats of the Sudan. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 154 (4), s. 386, 1975. (ang.).

[jz-13] F.P.D. Cotterill. A new species of horseshoe bat (Microchiroptera: Rhinolophidae) from southcentral Africa, with comments on its affinities and evolution, and the characterization of rhinolophid species. „Journal of Zoology”. 256 (2), s. 165–179, 2002. DOI: 10.1017/S0952836902000201. (ang.).

[naf-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 606, 1904. (ang.).

[edm-15] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[CITEREFPattersonWebala2012[https://www.biodiversitylibrary.org/page/59845594_13]-16] Patterson i Webala 2012 ↓, s. 13.

[CITEREFPattersonWebala2012[https://www.biodiversitylibrary.org/page/59845671_42]-17] Patterson i Webala 2012 ↓, s. 42.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[6]

[7]

[8]

[5]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]