Powiat nowogródzki

Powiat nowogródzki
	powiat
Państwo	Polska
Województwo	nowogródzkie
Siedziba	Nowogródek
Powierzchnia	2930 km²
Populacja (1931); • liczba ludności	; 149 500
• gęstość	51 os./km²
	Położenie na mapie województwa;

Powiat nowogródzki – powiat w województwie nowogródzkim II Rzeczypospolitej. Jego stolicą było miasto Nowogródek. W skład powiatu wchodziło 12 gmin i 1 miasto.

Rzeczpospolita Obojga Narodów, zabór rosyjski, współczesność[edytuj | edytuj kod]

Wcześniej powiat województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po III rozbiorze rozdzielony na kilka drobniejszych. W zaborze rosyjskim powiat nowogródzki (ujezd) wchodził kolejno w skład guberni: słonimskiej, litewskiej, grodzieńskiej i mińskiej^[1]. Obecnie jego terytorium znajduje się na Białorusi.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według jednej ze współczesnych tez Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium powiatu wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białoruskiego, to znaczy Białorusini stanowili na nim narodowość dominującą^[2].

W grudniu 1919 roku powiat nowogródzki okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwało 95 907 osób. Na jego terytorium znajdowało się 696 miejscowości, z których jedna miała 1–5 tys. mieszkańców i jedna powyżej 5 tys. mieszkańców. Był nią Nowogródek z 5096 mieszkańcami^[3].

Oświata[edytuj | edytuj kod]

W powiecie nowogródzkim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 60 szkół powszechnych, 1 szkoła średnia i 5 kursów. Ogółem uczyło się w nich 3679 dzieci i pracowało 102 nauczycieli^[4].

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Gminy[edytuj | edytuj kod]

Cyryn
Horodeczna
Horodyszcze^[5]
Jeremicze^[6]
Korelicze
Koszelewo
Lubcz
Niechniewicze
Poczapowo
Rajce
Szczorse
Wsielub
Dworzec^[7]
Zdzięcioł^[7]

Miasta[edytuj | edytuj kod]

Nowogródek

Starostowie[edytuj | edytuj kod]

Józef Jellinek (1920-1927)^[8]^[9]^[10]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Powiat nowogródzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 258 .
↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).
↑ 22 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu nowogródzkiego i przyłączona do powiatu baranowickiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)
↑ 22 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu nowogródzkiego i przyłączona do powiatu stołpeckiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)
↑ ^a ^b Przyłączona 22 stycznia 1926 r. z powiatu słonimskiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)
↑ Ruch służbowy. W starostwach. „Dziennik Urzędowy Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych”, s. 6, Nr 1 z 20 października 1920.
↑ Ruch służbowy za czas od 1 do 30 września 1925 r.. „Dziennik Urzędowy Województwa Nowogródzkiego”, s. 2, Nr 9 z 30 września 1925.
↑ Kronika. Ruch służbowy. „Życie Nowogródzkie”, s. 7, Nr 23 z 15 października 1927.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Powiat nowogródzki (gubernia mińska). Mapa administracyjna.

[1] Powiat nowogródzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 258 .

[wierzbicki1-2] Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.

[3] I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 25, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.

[zczw-4] Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 242. ISBN 83-88973-60-6. (pol.).

[5] 22 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu nowogródzkiego i przyłączona do powiatu baranowickiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)

[6] 22 stycznia 1926 r. wyłączona z powiatu nowogródzkiego i przyłączona do powiatu stołpeckiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)

[Przyłączona1926-7] Przyłączona 22 stycznia 1926 r. z powiatu słonimskiego (Dz.U. z 1926 r. nr 7, poz. 43)

[8] Ruch służbowy. W starostwach. „Dziennik Urzędowy Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych”, s. 6, Nr 1 z 20 października 1920.

[9] Ruch służbowy za czas od 1 do 30 września 1925 r.. „Dziennik Urzędowy Województwa Nowogródzkiego”, s. 2, Nr 9 z 30 września 1925.

[10] Kronika. Ruch służbowy. „Życie Nowogródzkie”, s. 7, Nr 23 z 15 października 1927.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Przynależność wojewódzka	gubernia mińska (do 1917) okręg wileński pod ZCZW (1919–20) i TZTPiE (1920) okręg nowogródzki (1920–21) woj. nowogródzkie (1921–39)
Miasta (1919–39)	Baranowicze (do 1919 →) Mir (do 1919 →) Nowogródek Zdzięcioł (← od 1926)
Gminy wiejskie (1919–39)	Cyryn Czernichowo (do 1919 →) Darewo (do 1919 →) Dworzec (← od 1926) Horodeczna (do 1936) Horodyszcze (do 1926 →) Horodziej (do 1919 →) Jastrzębl (do 1919 →) Jeremicze (do 1926 →) Korelicze Krzywoszyn (do 1919 →) Kuszelewo Lubcz Mir (do 1919 →) Niehniewicze Nowa Mysz (do 1919 →) Nowogródek (od 1936) Ostrów (do 1919 →) Poczapów Rajce Snów (do 1919 →) Stołowicze (do 1919 →) Szczorse Wsielub Zdzięcioł (← od 1926) Żuchowicze (do 1919 →)