Program Artemis
.svg)
Program Artemis – amerykański program lotów kosmicznych realizowany przez NASA, prywatne spółki kosmiczne i partnerów międzynarodowych takich jak ESA. Celem programu jest ponowne wysłanie ludzi na Księżyc, w tym pierwszej kobiety w 2026 roku.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
14 maja 2019 r. administrator NASA Jim Bridenstine ogłosił, że kolejny załogowy program lotu na Księżyc będzie nosić nazwę „Artemis” (pol. Artemida). Stanowi to nawiązanie do programu Apollo, ponieważ według mitów Artemida była siostrą bliźniaczką Apolla[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Obecny program Artemis zawiera kilka głównych elementów innych anulowanych projektów NASA, takich jak program Constellation i Asteroid Redirect Mission. Początkowo zgodnie z ustawą o autoryzacji NASA z 2005 r., Constellation obejmował rozwój Ares I, Ares V i Orion Crew Exploration Vehicle. Program trwał od początku 2000 roku do 2010 roku.
W 2008 r. nowo wybrany prezydent Barack Obama ustanowił specjalny komitet w celu ustalenia, jak wykonalne będzie lądowanie na Księżycu do 2020 r. przy obecnym budżecie. Komisja stwierdziła, że projekt był masowo niedofinansowany i że lądowanie na Księżycu w 2020 r. było niemożliwe. Program Constellation został następnie wstrzymany.
W dniu 15 kwietnia 2010 r. prezydent Obama przemówił w Centrum Kosmicznym Kennedy’ego, ogłaszając plany administracji dotyczące NASA i anulując elementy Constellation niebędące elementami Oriona, zakładając, że plan stał się niewykonalny. Zamiast tego obiecał 6 miliardów dolarów dodatkowych środków i wezwał do opracowania nowego programu rakiet dla ciężkich ładunków, który będzie gotowy do budowy do 2015 roku, z załogowymi misjami na orbitę marsjańską do połowy lat 30. XXI wieku[2].
W dniu 30 czerwca 2017 r. prezydent Donald Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze w sprawie ponownego ustanowienia Krajowej Rady Kosmicznej, której przewodniczy wiceprezydent Mike Pence. W budżecie postanowiono zachować środki na programy lotów kosmicznych jeszcze z poprzedniej administracji; są to: Commercial Crew Development, Space Launch System, i załogowy statek Orion przystosowany do lotów w głęboką przestrzeń kosmiczną, przy jednoczesnym ograniczeniu badań naukowych na Ziemi i wezwaniu do eliminacji biura edukacyjnego NASA[3].
11 grudnia 2017 r. Trump podpisał Dyrektywę w Sprawie Polityki Kosmicznej 1, zmianę krajowej polityki kosmicznej, która przewiduje współpracę USA z partnerami z sektora prywatnego na rzecz powrotu człowieka na Księżyc, a następnie misje na Marsa i dalej. Polityka wzywa administratora NASA do „prowadzenia innowacyjnego i zrównoważonego programu badań z partnerami handlowymi i międzynarodowymi, aby umożliwić ludzką ekspansję w całym układzie słonecznym i przywrócić Ziemi nową wiedzę i możliwości”.
26 marca 2019 r. wiceprezydent Mike Pence ogłosił, że cel lądowania na Księżycu zostanie przyspieszony o 4 lata, a planowane lądowanie odbędzie się w 2024 r. W styczniu 2024 przełożono lądowanie na wrzesień 2026. Pomimo przyśpieszenia programu, lądowanie na Marsie nadal jest planowane na lata 30. XXI wieku.
Cele programu[edytuj | edytuj kod]
Główną ideą przyświecającą programowi Artemis jest ponowna obecność ludzi i założenie bazy na Księżycu. W przeciwieństwie do programu Apollo, gdzie w skład załóg wchodzili głównie wojskowi, ma być to teraz załoga złożona w głównej mierze z naukowców. W skład załogi będzie wchodziła też co najmniej jedna kobieta. Załoga założy na Księżycu pierwszą bazę, w której będą sprawdzane technologie użyte w późniejszej misji na Marsa (planowanej na lata trzydzieste XXI wieku, po rozbudowie stacji Gateway).
Będzie to pierwsze lądowanie ludzi na Księżycu od ponad 50. lat, od misji Apollo 17 z 11 grudnia 1972 r.
Dzięki Lunar Reconnaissance Orbiter oraz innym sondom kosmicznym, znaleziono dowody na obecność wody na Księżycu. Ciekła woda nie jest stabilna na powierzchni Księżyca, ale istnieją dowody na to, że cząsteczki wody odbijają się od powierzchni i atmosfery. Ponadto na biegunach występuje lód wodny, a bardzo małe ilości wody uwięzione są w strukturze niektórych skał i minerałów.
Niezależnie od formy, woda jest niezwykle potrzebna. Astronauci z Artemis będą potrzebować jej do picia, a także składników (tlenu i wodoru), które będą używane do oddychania i do produkcji paliwa rakietowego do głębokich podróży kosmicznych.
Najbardziej obiecujące księżycowe rezerwy wody znajdują się w stale zacienionych kraterach na biegunach, które należą do najzimniejszych miejsc w Układzie Słonecznym, a zatem dobrze zachowują wodę. To, oprócz obfitego światła słonecznego, sprawia, że Księżycowy Biegun Południowy jest miejscem docelowym dla załogi Artemis.
Wyzwanie polega na tym, że w większości urządzenia do teledetekcji mogą wykrywać wodę lub jej składniki chemiczne na stosunkowo płytkiej warstwie powierzchni. Rodzi to pytanie, czy jest to cała dostępna woda, czy też jest tylko czubkiem góry lodowej. Astronauci z Artemidy będą musieli kopać pod powierzchnię, aby się dowiedzieć[4].
Misje główne[edytuj | edytuj kod]
| Misja | Start | Załoga | Rakieta | Czas trwania | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| Artemis 1 | 16 listopada 2022 | bezzałogowy | SLS Block 1 | 26 dni | bezzałogowy lot statku Orion wokół Księżyca |
| Artemis II | wrzesień 2025[5]
Kennedy LC-39B |
czworo astronautów | SLS Block 1 | ~10 dni | misja na orbicie wokółksiężycowej (8900 km nad powierzchnią) |
| Artemis III | wrzesień 2026 | czworo astronautów, w tym dwoje lądujących na Księżycu | SLS Block 1 | ~30 dni | misja zakończy się lądowaniem na Księżycu na około tydzień |
| Artemis IV | wrzesień 2028[6]
Kennedy LC-39B |
SLS Block 1B Crew | ~30 dni | proponowane | |
| Artemis V | 2029
Kennedy LC-39B |
SLS Block 1B Crew | ~30 dni | proponowane | |
| Artemis VI | 2030
Kennedy LC-39B |
SLS Block 1B Crew | ~30 dni | proponowane | |
| Artemis VII | 2031
Kennedy LC-39B |
SLS Block 1B Crew | >60 dni | proponowane | |
| Artemis VIII | 2032
Kennedy LC-39B |
bezzałogowy | SLS Block 1B Cargo | >60 dni | proponowane, dostarczenie bazy księżycowej |
| Artemis IX[7] | 2033 | >60 dni | proponowane | ||
| Artemis X[7] | 2034 | <180 dni | proponowane | ||
| Artemis XI | 2035 | 365 dni | proponowane |
Misje wspierające[edytuj | edytuj kod]
| Misja | Start | Załoga | Rakieta | Czas trwania | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| Peregrine Mission One[8] | 8 stycznia 2024 | bezzałogowy | Vucan Centaur | 10 dni | lot zakończony niepowodzeniem |
| IM-1[9] | 15 lutego 2024 | bezzałogowy | Falcon 9 | 14 dni | sukces |
| Blue Ghost M1 | 2024 | bezzałogowy | Falcon 9 | 2 tygodnie | planowany |
| Griffin Mission One | listopad 2024 | bezzałogowy | Falcon Heavy | 100 dni | planowany |
| IM-2 | 2024 | bezzałogowy | Falcon 9 | planowany | |
| IM-3 | 2025 | bezzałogowy | Falcon 9 | 9-10 dni | planowany |
Lądownik[edytuj | edytuj kod]
Do lądowania na Srebrnym Globie będzie potrzebny zaprojektowany na nowo lądownik. Plany NASA zakładały, że lądownik będzie składał się z trzech modułów:
- Moduł transferowy – ma on przenieść lądownik ze stacji Gateway na orbitę Księżyca,
- Moduł zniżania – przeznaczony do przetransportowania ludzi na powierzchnię Księżyca,
- Moduł powrotny – przeznaczony do przetransportowania lądownika wraz z załogą na stację Gateway po wykonaniu misji[10].
30 kwietnia 2020 roku NASA ogłosiła wybór trzech firm do zaprojektowania i zbudowania lądowników. Pod kierownictwem firmy Blue Origin (konsorcjum obejmuje też firmy Lockheed Martin, Northrop Grumman i Draper) miał powstać trzymodułowy Integrated Lander Vehicle. Firma Dynetics miała zbudować zintegrowany lądownik Dynetics Human Landing System. Ostatnim wybranym rozwiązaniem była wersja księżycowa statku Starship firmy SpaceX[11]. Blue Origin dostało 579 mln dolarów dofinansowania, Dynetics – 253 mln, a firma Elona Muska – 135 mln[12]. W piątek 16 kwietnia 2021 roku NASA ogłosiła, że lądownikiem, który dostarczy pierwszych od czasu programu Apollo astronautów na Księżyc, będzie pojazd Starship[13][14][15][16][17][12]. Astronauci po kilkudniowym locie będą dokowali statkiem Orion do stacji kosmicznej Gateway, by przesiąść się do lądownika i nim wylądować na powierzchni Księżyca[12].
Astronauci[edytuj | edytuj kod]
9 grudnia 2020 roku NASA podała listę 18 astronautów, wytypowanych do udziału w programie[18].
- Joseph Acaba
- Kayla Barron
- Raja Chari
- Matthew Dominick
- Victor Glover
- Woody Hoburg
- Jonny Kim
- Christina Koch
- Kjell Lindgren
- Nicole Mann
- Anne McClain
- Jessica Meir
- Jasmin Moghbeli
- Kathleen Rubins
- Frank Rubio
- Scott Tingle
- Jessica Watkins
- Stephanie Wilson
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Karen Northon, NASA Coverage of Vice President’s Visit to Kennedy Space Center [online], NASA, 19 lipca 2019 [dostęp 2019-07-22].
- ↑ NASA - President Barack Obama on Space Exploration in the 21st Century [online], nasa.gov [dostęp 2019-07-22] (ang.).
- ↑ Stephen Clark, Trump signs order reviving long-dormant National Space Council – Spaceflight Now [online] [dostęp 2019-07-22] (ang.).
- ↑ Svetlana Shekhtman, What Artemis Will Teach Us About Living, Working on the Moon [online], NASA, 15 lipca 2019 [dostęp 2019-07-22].
- ↑ NASA delays Artemis 2 and 3 missions - SpaceNews [online], spacenews.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ NASA planning to spend up to $1 billion on space station deorbit module - SpaceNews [online], spacenews.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ a b NASA Commits to Future Artemis Missions With More SLS Rocket Stages [online], NASA, 16 października 2019 [dostęp 2019-10-16] (ang.).
- ↑ Peregrine lander: American Moon mission destroyed over Pacific Ocean [online], bbc.com [dostęp 2024-04-25].
- ↑ Intuitive Machines delays first lunar lander launch to February - SpaceNews [online], spacenews.com [dostęp 2024-04-25] (ang.).
- ↑ Amerykanie wracają na Księżyc za 5 lat - AstroFaza. Astrofaza 2019-07-15. [dostęp 2019-07-22].
- ↑ Erin Mahoney, NASA Selects Blue Origin, Dynetics, SpaceX for Artemis Human Landers [online], NASA, 30 kwietnia 2020 [dostęp 2020-04-30].
- ↑ a b c NASA wybrała producenta lądownika do programu Artemis. Astronauci przesiądą się w kosmosie z rakiety Elona Muska [online], msn.com [dostęp 2021-04-19].
- ↑ NASA Picks SpaceX for Artemis Human Lunar Lander Development. [dostęp 2021-04-17].
- ↑ NASA picks SpaceX and Starship to send Artemis astronauts to the moon [online], msn.com [dostęp 2021-04-17].
- ↑ NASA, As Artemis Moves Forward, NASA Picks SpaceX to Land Next Americans on Moon [online], prnewswire.com [dostęp 2021-04-17] (ang.).
- ↑ NASA, Artemis Program Select SpaceX to Build Spaceship for America’s Return to the Moon [online], spacecoastdaily.com [dostęp 2021-04-17].
- ↑ SpaceX wins NASA's Artemis lunar lander contract [online], news.yahoo.com [dostęp 2021-04-17] (ang.).
- ↑ William Harwood, NASA names 18 astronauts for Artemis moon missions – Spaceflight Now [online] [dostęp 2020-12-10] (ang.).
| Programy |
|
|---|---|
| Orbitery | |
| Lądowniki | |
| Stacje kosmiczne |
