Przewłoka (roślina)
 Przewłoka warzywna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
przewłoka | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Smyrnium L. Sp. Pl. 262. 1 Mai 1753 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Synonimy | |||
| |||
Przewłoka (Smyrnium L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych. Obejmuje 7 gatunków[5][6], ale kolejne o problematycznym statusie są opisywane[7][8]. Rośliny te rosną w zachodniej i południowej Europie, w północnej Afryce i w zachodniej Azji[6]. Najdalej na północ – do północno-zachodniej Francji sięga naturalny zasięg S. olusatrum[9]. Jako zawleczone i zdziczałe rosną te rośliny poza tym na Wyspach Brytyjskich, w Holandii i na Bermudach[5]. Występują na terenach skalistych, w zaroślach i widnych lasach, często też na przydrożach, zwłaszcza w pobliżu wybrzeży morskich. Kwiaty zapylane są głównie przez muchówki, zwłaszcza z rodzaju Bibio[6].
Przewłoka warzywna S. olusatrum uprawiana była w starożytności i średniowieczu jako warzywo zimowe, dopóki nie została zastąpiona przez selery zwyczajne w XV wieku. Uznaje się, że do Anglii sprowadzona została przez Rzymian. Ma o tym świadczyć to, że zdziczała wciąż jeszcze utrzymuje się przy ruinach osad rzymskich. Podobnie znajdowana jest przy dawnych klasztorach, przy których była uprawiana jako postne pożywienie[6]. Jadano młode pędy, ogonki liściowe i liście[10], pąki kwiatowe oraz korzenie tej rośliny[5]. Ceniono ich smak, podobny do selerów, ale nieco ostrzejszy. Roślina cechuje się wysoką zawartością witaminy C, a poza tym ma działanie moczopędne, oczyszczające i przeczyszczające (zwłaszcza korzeń)[10]. Przewłoka dziurkowana S. perfoliatum uprawiana jest jako roślina ozdobna dla swych oryginalnych liści obrastających łodygę, jasnożółtozielonych w okresie wiosennym[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny dwuletnie o pędach nagich, osiągających ponad 2 m wysokości[6]. U nasady pędu brak włóknistych nasad starych liści[10].
- Liście
- Podzielone 2–4-krotnie pierzasto lub trójkrotnie[6]. Górne liście zwykle niepodzielone[9], skrętoległe lub naprzeciwległe[10].
- Kwiaty
- Zebrane w baldachy złożone[6], silnie rozgałęzione[10] zwykle bez pokryw i pokrywek[6][10]. Działek kielicha brak. Płatki korony żółte, w liczbie pięciu[6], lancetowate do sercowatych, z zagiętym wierzchołkiem[9]. Pręciki także w liczbie 5[6]. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjki słupka dwie[6].
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, wygięte i nie spłaszczone[6] – jajowate do kulistawych, z cienkimi żebrami[9], zwykle czerniejące podczas dojrzewania[6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna
W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Smyrnieae[4].
- Smyrnium apiifolium Willd.
- Smyrnium connatum Boiss. & Kotschy
- Smyrnium creticum Mill.
- Smyrnium olusatrum L. – przewłoka warzywna
- Smyrnium orphanidis Boiss.
- Smyrnium perfoliatum L. – przewłoka dziurkowana
- Smyrnium rotundifolium Mill.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-06-11] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-06-11].
- ↑ a b Genus: Smyrnium L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland.
- ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ F.M. Raimondo, P. Mazzola, V. Spadaro, A new species of Smyrnium (Apiaceae) related to S. perfoliatum, „Flora Mediterranea”, 25, s. 137-142, DOI: 10.7320/FlMedit25.137.
- ↑ M. Sağiroğlu, S. Aslan, B. Şahi̇n. A contribution of enigmatic species to Smyrnium galaticum from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 6/3, s. 21-25, 2013.
- ↑ a b c d T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.
- ↑ a b c d e f F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011.
- ↑ Smyrnium. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-11].
- ↑ Wiesław Gawryś, Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ F. Mungan, K. Yildiz, M. Kiliç, M. Kuh. A morphological study of Smyrnium (Apiaceae) from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 8/3, s. 54-59, 2015.