Samotnik (ptak)

Samotnik
	Tringa ochropus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	siewkowe
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	brodźce
Rodzaj	Tringa
Gatunek	samotnik
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 3 mar 2018, była oparta na tej wersji.

Samotnik, brodziec samotny, stalugwa (Tringa ochropus) – gatunek średniego ptaka wędrownego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae).

Występowanie: Zamieszkuje lasy iglaste Półwyspu Skandynawskiego, Europy Środkowej i Wschodniej po Azję Centralną i wschodnią Syberię do Morza Ochockiego. Zimuje w Europie Zachodniej, basenie Morza Śródziemnego, Azji Mniejszej na Bliskim Wschodzie, zwrotnikowej Afryce, Indiach, na Dalekim Wschodzie, Filipinach i Borneo. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, liczniejszy w całym kraju podczas wędrówek w marcu-kwietniu i lipcu-październiku. Rozmieszczenie jest nierównomierne i zależy od obecności właściwych biotopów. Pojedyncze osobniki zimują.; Od połowy XX notuje się wzrost populacji i rozszerzanie zasięgu na południowy zachód i południe - gniazduje już w Danii, północnych Niemczech, a pojedynczo w Bawarii. Spotkać go można też nawet w Austrii i Czechach.

Cechy gatunku: Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W upierzeniu godowym wierzch ciała ciemnobrązowooliwkowy z białymi plamami w kształcie kresek na głowie i szyi, a okrągłymi na skrzydłach i grzbiecie. Kuper biały. Ogon również biały z trzema czarnymi pasami. Nad okiem biała brew. Spód ciała biały, jednak na głowie, szyi i piersi ciemne kreski. Dziób czarny z oliwkowozieloną lub ciemnoszarą nasadą, nogi oliwkowe. Niewyraźny pasek za okiem. W szacie spoczynkowej zanikają białe plamki na wierzchu ciała, które stają się szare i słabo widoczne. Osobniki młodociane podobne do dorosłych w szacie godowej, lecz plamy są nie białe, a rdzawe. W locie widać biało-czarne skrzydła, a palce lekko wystają za ogon.; Podobny łęczak ma ciemnoszary dziób, szarożółte nogi, a w locie grzbiet wydaje się jasnobarwny i spód skrzydeł jasny. Jego prążki na ogonie są gęstsze, które nie są białe jak u stalugwy. Ta druga jest za to bardziej krępa i ma krótsze nogi, choć oba gatunki podobnie kiwają ogonami. Samotnik wielkości dorównuje szpakowi i drozdowi. Gdy podrywa się wydaje melodyjne "dluit ijt ijt".
Wymiary średnie: dł. ciała ok. 20-26 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 44-60 cm
waga ok. 50-120 g
Biotop: Zadrzewione bagna. Na lęgowiska wybiera w Europie Środkowej głównie olsy i łęgi, zarośnięte torfowiska na brzegach śródleśnych jezior, otwarte muliste podłoża i rowy. Poza okresem lęgowym otwarte tereny podmokłe i brzegi zbiorników wodnych. Populacje żyjące w ujściach rzek mogą zostawać też na zimę. Wieczorami ptaki łączą się w stada by wypocząć na noclegowiskach. Spotyka się je też w czasie wędrówek, ale pojedynczo. Preferują słodkie wody.
Toki: Samiec krąży w tym czasie nad wierzchołkami drzew w ramach swojego rewiru. Lecąc wznosi się i opada wydając melodyjne głosy. Dopiero po tokach szukają gniazda, pary wracają razem na lęgowiska między kwietniem a czerwcem.

Gniazdo: W przeciwieństwie do pozostałych brodźców gnieździ się na drzewie, w opuszczonych, zeszłorocznych gniazdach innych gatunków ptaków, np. drozdów, gołębi, sójek, wron, lub wiewiórek. Wyszukuje jednak miejsc, które są w lesie blisko wody lub na torfowiskach. Na ziemi wyprowadza lęg tylko wyjątkowo.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu i maju 4 brązowawe lub zielonkawe jaja, które na grubszym końcu są usiane drobnymi, ciemnymi plamkami.
Okres lęgowy: Jaja wysiadywane są przez okres 20-22 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 2 dniach, przy czym zeskakują same lub znosi je samica. Następnie pozostają pod opieką rodziców, choć często samica opuszcza je i samca przed pierzeniem, które następuje około 3. tygodnia życia. Gdy młode nauczą się latać po 4 tygodniach, odlatują z lasów i kierują się na błotniste brzegi stawów w otwartych obszarach. Przeloty zaczynają się już pod koniec lipca i trwają do października.
Pożywienie: Owady i ich larwy, drobne mięczaki, skorupiaki oraz pajęczaki. Łowią je na brzegach stawów w płytkich wodach lub na powierzchni gruntu.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie^[3]. Liczebności samotnika grozi osuszanie lasów, likwidacja małych bagien i starorzeczy.

Zobacz też

Przypisy

↑ Tringa ochropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Tringa ochropus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348).

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

[itis-1] Tringa ochropus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Tringa ochropus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[3] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348).

[1]

[2]

[3]