Solomon Perel
 Solomon Perel (2015) | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 kwietnia 1925 |
|---|---|
| Data śmierci |
2 lutego 2023 |
Solomon Perel (hebr. שלמה פרל, ang. Shlomo Perel, Sally Perel; ur. 21 kwietnia 1925 w Peine w Dolnej Saksonii, zm. 2 lutego 2023[1]) – niemiecki Żyd, który podczas II wojny światowej uniknął prześladowań nazistowskich, udając „Aryjczyka”.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Solomon Perel urodził się 21 kwietnia 1925 w Peine w Dolnej Saksonii. W 1935 r. Perelowie przeprowadzili się do Łodzi, po zniszczeniu ich rodzinnego sklepu obuwniczego przez nazistów.
Po inwazji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 Solomon i jego brat Isaak próbowali uciec na wschód, do części kraju okupowanej przez ZSRR. Solomon znalazł się w sierocińcu w Grodnie prowadzonym przez Komsomoł.
Kiedy III Rzesza napadła na ZSRR, Solomon uciekł z sierocińca i został schwytany przez oddział wojsk niemieckich. Ponieważ pochodził z Niemiec i komunikował się perfekcyjnie po niemiecku, zdołał skutecznie przekonać żołnierzy, że jest Volksdeutschem i został rosyjsko-niemieckim tłumaczem. Odegrał ważną rolę w akcji schwytania oficera Armii Czerwonej Jakowa Dżugaszwili (syna Stalina) i zdobył uznanie w swoim oddziale.
Solomon był obrzezany, z tego powodu żył w ciągłym strachu przed odkryciem jego pochodzenia. Kilkakrotnie próbował ucieczki w głąb ZSRR, lecz bezskutecznie.
Wkrótce, z racji odpowiedniego wieku, Solomon został wysłany do szkoły Hitlerjugend w Brunszwiku. Tam także ukrywał swą tożsamość i zmienił nazwisko na Josef Perjell. W tym czasie miał dziewczynę Leni[2], żarliwą nazistkę. Nie wyznał jej prawdy, natomiast matka Leni odkryła tajemnicę chłopca. Zachowała ją dla siebie.
Pod koniec wojny Solomon został wzięty do niewoli przez oddział armii amerykańskiej, wkrótce zwolniony z niewoli spotkał swego brata Isaaka. Od drugiego brata – Dawida – dowiedział się o śmierci ojca w łódzkim getcie. Matka Perela zginęła w samochodowej komorze gazowej, zaś siostra podczas marszu śmierci[3][4].
W 1948 r. Perel przeniósł się do Izraela i wziął udział w I wojnie izraelsko-arabskiej. Później został biznesmenem. W 1985 po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej odwiedził Niemcy na zaproszenie burmistrza Peine[5].
W 1989 r. Perel wydał autobiograficzną książkę wspomnieniową Ich war Hitlerjunge Salomon[6] (I Was Hitler Youth Salomon).
Od 2011 r. Perel był honorowym członkiem Rady Programowej Stowarzyszenia Kulturalno-Edukacyjno-Naukowego „KEN”[7].
Inspiracje artystyczne[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie autobiograficznej książki Perela, Agnieszka Holland nakręciła film Europa, Europa (1990)[8]. Perel stał się również bohaterem reportażu Chłopiec na fotografii Agaty Tuszyńskiej, wydanym w zbiorze Kilka portretów z Polską w tle. Reportaże izraelskie[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ “Hitler Youth Salomon”: Sally Perel Died At The Age Of 97. globeecho.com. [dostęp 2023-02-02]. (ang.).
- ↑ Fotografia Leni. [dostęp 2008-10-12].
- ↑ A note about the final scene in the film.... [dostęp 2008-10-12]. (ang.).
- ↑ Wyborcza.pl [online], lodz.wyborcza.pl [dostęp 2020-08-17].
- ↑ Jupp meets his Hitler Youth leader again in 1985. [dostęp 2008-10-12]. (ang.).
- ↑ Sally Perel: Ich war Hitlerjunge Salomon. [dostęp 2008-10-12]. (niem.).
- ↑ Nowe stowarzyszenie [online], ngo.pl [dostęp 2020-08-16] (pol.).
- ↑ Full cast and crew for Europa, Europa. [dostęp 2008-10-12]. (ang.).
- ↑ Polska Bibliografia Literacka On-Line.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Wybór z wywiadu z Solomonem Perelem oraz fotografie (ang.)
- Praca studencka dotycząca biografii Perela (ang.)
- Wywiad z S. Perelem (niem.)