Pałac „Pod Baranami” w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami
50°03′42″N 19°56′08″E/50,061667 19,935556| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Adamt przeniósł stronę Pałac „Pod Baranami” do Pałac „Pod Baranami” w Krakowie |
→Historia: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
[[Renesans]]owy pałac powstał w XVI wieku poprzez połączenie dwóch istniejących na jego miejscu gotyckich kamienic, przez ich ówczesnego właściciela [[Ludwik Decjusz|Justusa Ludwiga Decjusza]], sekretarza króla Zygmunta I Starego. |
[[Renesans]]owy pałac powstał w XVI wieku poprzez połączenie dwóch istniejących na jego miejscu gotyckich kamienic, przez ich ówczesnego właściciela [[Ludwik Decjusz|Justusa Ludwiga Decjusza]], sekretarza króla Zygmunta I Starego. |
||
[[Plik:Odwach i ratusz krakowski w 1809.jpg|lewo|mały|325x325px|Pałac pod Baranami w 1809 r. - pierwszy z lewej]] |
[[Plik:Odwach i ratusz krakowski w 1809.jpg|lewo|mały|325x325px|Pałac pod Baranami w 1809 r. - pierwszy z lewej]] |
||
W roku 1577 pałac został zakupiony przez króla [[Stefan Batory|Stefana Batorego]] i w 1579 ofiarowany staroście lanckorońskiemu [[Kasper Bekiesz|Kasprowi Bekieszowi]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = | tytuł =Encyklopedia Krakowa | wydawca =Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce =Warszawa – Kraków | rok =2000 | strony =723 | isbn =83-01-13325-2}}</ref>. W tym czasie miał tam mieszkać wielki poeta węgierski [[Bálint Balassi]]. Następnie kamienica przeszła w ręce [[Katarzyna Lubomirska|Katarzyny z Lubomirskich Ostrogskiej]], a następnie w XVII wieku pałac przeszedł na własność książąt [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]], którzy dołączyli do niego jeszcze jedną kamienicę. |
W roku 1577 pałac został zakupiony przez króla [[Stefan Batory|Stefana Batorego]] i w 1579 ofiarowany staroście lanckorońskiemu [[Kasper Bekiesz|Kasprowi Bekieszowi]]<ref>{{Cytuj książkę | autor = | tytuł =Encyklopedia Krakowa | wydawca =Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce =Warszawa – Kraków | rok =2000 | strony =723 | isbn =83-01-13325-2}}</ref>. W tym czasie miał tam mieszkać wielki poeta węgierski [[Bálint Balassi]]. Następnie kamienica przeszła w ręce [[Katarzyna Lubomirska|Katarzyny z Lubomirskich Ostrogskiej]], a następnie w XVII wieku pałac przeszedł na własność książąt [[Radziwiłłowie|Radziwiłłów]], którzy dołączyli do niego jeszcze jedną kamienicę. |
||
Do rąk [[Paweł Karol Sanguszko|Pawła Karola Sanguszki]] pałac trafił w 1709 roku poprzez drugą żonę, Mariannę z Lubomirskich<ref name=":0">http://mbc.malopolska.pl/Content/107696/rocznik_krakowski_2004_070.pdf</ref>. [[Janusz Aleksander Sanguszko]] otrzymał pałac krakowski wraz z ordynacją, przekazaną przez ojca w 1738 r.<ref name=":0" /> Niegospodarność syna doprowadziła do rozpadu ordynacji, przypieczętowanego tzw. [[Transakcja kolbuszowska|transakcją kolbuszowską]] z 1753 r. W związku z transakcją pozostaje zakup pałacu krakowskiego przez [[Hieronim Wielopolski|Hieronima Wielopolskiego]]<ref name=":0" />. On to przebudował pałac w formie barokowej, którą znamy z widoku [[Franciszek Placidi|Franciszka Placidiego]]<ref name=":0" />. Hieronim Wielopolski był właścicielem pałacu do 1772 roku<ref name=":0" />. W 1822 pałac kupił Artur Potocki i do rodziny Potockich należała do wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Przeprowadzili oni w 1860 generalny remont pałacu, przy okazji podwyższając budynek o jedno piętro. W latach 1853-54 nad bramą od strony Rynku Głównego pojawiły się charakterystyczne trzy baranie głowy autorstwa [[Franciszek Maria Lanci|Franciszka Marii Lanciego]]. |
|||
Pomimo tej przebudowy zachowały się relikty dawnej architektury. Elementy [[Gotyk|gotyckie]] widoczne są w podziemiach, na parterze (izba gotycka) i w elewacjach niższych kondygnacji dziedzińca wewnętrznego. Natomiast w elewacjach zewnętrznych można dostrzec ślady dekoracji [[barok]]owych z XVIII wieku. Wnętrza pałacu kryją w sobie wystrój dekoracyjny z XVII, XVIII i XIX wieku<ref name="Marek Żukow-Karczewski, op. cit">Marek Żukow-Karczewski, op. cit.</ref>. |
Pomimo tej przebudowy zachowały się relikty dawnej architektury. Elementy [[Gotyk|gotyckie]] widoczne są w podziemiach, na parterze (izba gotycka) i w elewacjach niższych kondygnacji dziedzińca wewnętrznego. Natomiast w elewacjach zewnętrznych można dostrzec ślady dekoracji [[barok]]owych z XVIII wieku. Wnętrza pałacu kryją w sobie wystrój dekoracyjny z XVII, XVIII i XIX wieku<ref name="Marek Żukow-Karczewski, op. cit">Marek Żukow-Karczewski, op. cit.</ref>. |
||
Wersja z 10:00, 23 kwi 2020
 nr rej. A-41 z 1947
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Ukończenie budowy |
XIV–XVIII wiek, 1780, 1853-1854 |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
| 50°03′42″N 19°56′08″E/50,061667 19,935556
| |
Pałac „Pod Baranami”, właściwie pałac Potockich – pałac przy Rynku Głównym w Krakowie.
Historia
Według tradycji niegdyś w tym miejscu znajdowała się gospoda, przy której trzymano barany przeznaczone do sprzedaży dla mieszkańców Krakowa. I właśnie od nich wywodzi się godło i nazwa kamienicy. Pierwotna nazwa brzmiała: "Gdzie Barany", a jej godłem były dwa barany złączone wspólną głową. Godło to znajdowało się na narożnej, gotyckiej kamienicy.
W XV i XVI wieku w kamienicy, która później stała się częścią pałacu, mieściła się najbardziej znana w Krakowie gospoda, odwiedzana często przez poetów i pisarzy. Bywali tu m.in. Jan Kochanowski, Mikołaj Rej i Łukasz Górnicki[1].
Renesansowy pałac powstał w XVI wieku poprzez połączenie dwóch istniejących na jego miejscu gotyckich kamienic, przez ich ówczesnego właściciela Justusa Ludwiga Decjusza, sekretarza króla Zygmunta I Starego.
W roku 1577 pałac został zakupiony przez króla Stefana Batorego i w 1579 ofiarowany staroście lanckorońskiemu Kasprowi Bekieszowi[2]. W tym czasie miał tam mieszkać wielki poeta węgierski Bálint Balassi. Następnie kamienica przeszła w ręce Katarzyny z Lubomirskich Ostrogskiej, a następnie w XVII wieku pałac przeszedł na własność książąt Radziwiłłów, którzy dołączyli do niego jeszcze jedną kamienicę.
Do rąk Pawła Karola Sanguszki pałac trafił w 1709 roku poprzez drugą żonę, Mariannę z Lubomirskich[3]. Janusz Aleksander Sanguszko otrzymał pałac krakowski wraz z ordynacją, przekazaną przez ojca w 1738 r.[3] Niegospodarność syna doprowadziła do rozpadu ordynacji, przypieczętowanego tzw. transakcją kolbuszowską z 1753 r. W związku z transakcją pozostaje zakup pałacu krakowskiego przez Hieronima Wielopolskiego[3]. On to przebudował pałac w formie barokowej, którą znamy z widoku Franciszka Placidiego[3]. Hieronim Wielopolski był właścicielem pałacu do 1772 roku[3]. W 1822 pałac kupił Artur Potocki i do rodziny Potockich należała do wybuchu II wojny światowej. Przeprowadzili oni w 1860 generalny remont pałacu, przy okazji podwyższając budynek o jedno piętro. W latach 1853-54 nad bramą od strony Rynku Głównego pojawiły się charakterystyczne trzy baranie głowy autorstwa Franciszka Marii Lanciego.
Pomimo tej przebudowy zachowały się relikty dawnej architektury. Elementy gotyckie widoczne są w podziemiach, na parterze (izba gotycka) i w elewacjach niższych kondygnacji dziedzińca wewnętrznego. Natomiast w elewacjach zewnętrznych można dostrzec ślady dekoracji barokowych z XVIII wieku. Wnętrza pałacu kryją w sobie wystrój dekoracyjny z XVII, XVIII i XIX wieku[4].
W kwietniu 1846 roku podczas rewolucji krakowskiej w rezydencji mieściło się dowództwo powstańczej Gwardii Narodowej[4].
Na przełomie XIX i XX wieku "Barany" stanowiły miejsce spotkań i ośrodek życia politycznego krakowskich kół konserwatywnych. Jednocześnie pałac był centrum życia towarzyskiego i kulturalnego Krakowa. Potoccy zgromadzili w swojej miejskiej rezydencji cenną galerię obrazów szkoły weneckiej, holenderskiej i niemieckiej. Ponadto znajdowały się tam wartościowe antyczne meble, porcelana oraz duży zbiór polskich pasów kontuszowych. Wnętrza pałacu można było zwiedzać za zgodą właścicieli. Podczas I wojny światowej w budynku umieszczono szpital wojskowy[4].
W czasie okupacji niemieckiej budynek był siedzibą komendantury dystryktu krakowskiego, a po wyzwoleniu - sowieckiej komendantury wojennej miasta. Znajdowała się tu także siedziba Smiersza i komendanta NKWD[5]. Po wojnie, w 1947 budynek przekazano Krakowskiemu Domowi Kultury, który użytkował go do 1990. W sierpniu tego roku odzyskali go przedwojenni właściciele, a następnego dnia część Pałacu strawił wielki pożar. Remont pałacu trwał przez kilka następnych lat.
W 1956 w piwnicach pałacu „Pod Baranami” założono kabaret „Piwnica pod Baranami”.
Pałac Pod Baranami gościł wiele znakomitości. W 1709 przebywał tu carewicz rosyjski Aleksy, w 1809 książę Józef Poniatowski, w 1810 król saski i książę warszawski Fryderyk August, w 1880 gościł w pałacu cesarz Franciszek Józef I.
Od 1969 działa w pałacu kino „Pod Baranami”, kameralne, studyjne kino nagrodzone w 2009 wyróżnieniem za najlepszy program spośród wszystkich kin zrzeszonych w sieci Europa Cinemas.
Przypisy
- ↑ Marek Żukow-Karczewski, Pałace Krakowa. Pałac Potockich "Pod Baranami", "Echo Krakowa", 16 VIII 1989 r., nr 158 (12967).
- ↑ Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 723. ISBN 83-01-13325-2.
- ↑ a b c d e http://mbc.malopolska.pl/Content/107696/rocznik_krakowski_2004_070.pdf
- ↑ a b c Marek Żukow-Karczewski, op. cit.
- ↑ Kraków - Sowiecka Komendantura Wojenna z siedzibą komórki Siersza i komendanta NKWD - Kraków - Śladami zbrodni [online], www.slady.ipn.gov.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
Linki zewnętrzne
